Tài liệu Gan nhân tạo trong điều trị suy gan cấp nặng

GAN NHÂN TẠO TRONG ĐIỀU TRỊ SUY GAN CẤP NẶNG


TS.BS Đỗ Quốc Huy


Mởđầu
Suy gan cấp (SGC) là một cấp cứu khá thường gặp và có tỷ lệ tử vong rất cao, hàng
năm ở Hoa Kỳ có 2000 trường hợp, tại Anh cũng có tới 400 bệnh nhân (BN) bị SGC,
trong đó tử vong khoảng từ 50 đến 90 % do nhiều biến chứng nặng như bệnh não do
gan, suy đa tạng, suy thận, suy hô hấp, trụy tim mạch, nhiễm khuẩn nặng .
Khi có SGC, chức năng khửđộc chọn lọc của gan bị giảm sút nghiêm trọng dẫn đến
tích tụ trong cơ thể một lượng lớn các chất độc như neurotoxic, ammonia,
benzodiazepines, serotonin, manganese, cytokines và bilirubin . Các biến chứng nặng
đều liên quan đến các chất này. Việc điều trị tích cực SGC hiện nay ngòai các biện
pháp nâng đỡ kinh điển, các nhà khoa học trên thế giới đã và đang nghiên cứu phát
triển nhiều biện pháp hỗ trợ gan nhân tạo nhằm lọc bỏ các độc chất, thay thế chức
năng gan và giúp cho gan tự hồi phục hoặc chờđến khi được ghép gan. Các biện pháp
hỗ trợ gan nhân tạo được chia thành hai nhóm chính, nhóm hỗ trợ gan sinh - nhân tạo
(bioartificial) bằng nuôi cấy các tế bào gan sống và nhóm không dựa vào tế bào, bao
gồm thẩm tách máu, thay huyết tương, hấp thụ bằng than hoạt và mới đây là hệ thống
tái tuần hoàn các chất hấp thụ phân tử (MARS). Bài viết này nhằm giới thiệu khái quát
về lịch sử ra đời và phát triển, nguyên lý làm việc cũng như vai trò của một biện pháp
lọc máu hỗ trợ gan nhân tạo mới góp phần điều trị suy gan cấp.


Lịch sử ra đời và phát triển biện pháp lọc máu hấp thụ phân tử liên tục - MARS
Biện pháp lọc máu hấp thụ phân tử liên tục – MARS được phát triển bởi Jan Stange và
Steffen Mitzner, trường đại học Rostock, CHLB Đức từ năm 1990 nhằm điều trị những
bệnh nhân bị suy gan do các bệnh lý gan cấp hoặc mạn. Đến năm 1992, được áp dụng
lần đầu tiên trên lâm sàng bằng các thiết bị thử nghiệm của hãng TERAKLIN AG, mãi
đến năm 1999, mới chính thức được sử dụng rộng rãi tại châu Âu với các máy móc
dụng cụđược thương mại hóa. Chỉ sau một năm (2000) đã có hơn 400 bệnh nhân bị
SGC được sử dụng biện pháp này đểđiều trị, cho đến năm 2003 đã có khoảng 90 công
trình nghiên cứu về MARS được công bố, đến năm 2005 trên thế giới đã có khoảng
4500 bệnh nhân được điều trị trong hơn 130 bệnh viện khác nhau. Tại Việt Nam,
MARS được áp dụng đầu tiên từ tháng 2 năm 2006 để cứu sống thành công một bệnh
nhân bị SGC do ngộđộc thuốc đông dược biến chứng suy đa tạng, từđó MARS được
sử dụng tại hàng loạt các bệnh viện nhằm điều trị SGC cho hàng chục bệnh nhân.


Nguyên lý làm việc
Biện pháp lọc máu hấp thụ phân tử liên tục – MARS dùng để thay thế chức năng khử
độc của gan nhằm lọc bỏ các chất độc tan trong nước cũng như các chất độc gắn kết
với protein, qua đó làm giảm độc tính của huyết tương và tạo điều kiện tốt hơn để cho
tế bào gan hồi phục.
Nguyên lý làm việc của biện pháp lọc máu hấp thụ phân tử liên tục – MARS về cơ bản
cũng giống như các biện pháp lọc máu liên tục ngoài cơ thể khác, nhưng phức tạp hơn
rất nhiều bởi vì sử dụng cả một hệ thống lọc bao gồm 04 quả lọc (filter) và ba vòng tuần
hoàn nối tiếp nhau (hình 1).
Trước hết máu của BN được lấy ra qua một ống thông tĩnh mạch lớn (catheter) dẫn
vào vòng tuần hoàn ngoài cơ thểđầu tiên gọi là vòng máu (blood circuit) qua quả lọc
thứ nhất (MARS-flux), tại đây các chất độc tách ra di chuyển từ máu vào khoang chứa
dịch albumin nhờ một màng lọc polysulfone-MARS đặc biệt, có tính thấm cao, hấp thụ
được các chất độc gắn với protein và tan trong mỡ.


*Bệnh viện Cấp Cứu Trưng Vương, tp. Hồ Chí Minh.


1