Đồ Án Đổi mới quản lý nhà nước hoạt động kinh doanh xăng dầu của Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
HÀ NỘI - 2010


MỤC LỤC ( Luận Án dài 205 trang có File WORD)



LỜI CAM ÐOAN i
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT . v
DANH MỤC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU .vi
MỞ ĐẦU .

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ÐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU Ở VIỆT NAM 12
1.1. Một số vấn đề chung về kinh doanh xăng dầu 12
1.1.1.Xăng dầu 12
1.1.2. Kinh doanh xăng dầu 13
1.1.3.Xuất nhập khẩu và phân phối xăng dầu. .14
1.1.4.Thị trường và phân loại thị trường xăng dầu .17
1.2. Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu .21
1.2.1 Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu .21
1.2.1.1 Quản lý nhà nước về kinh tế 21
1.2.1.2 Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh .26
1.2.2 Các chức năng chủ yếu của quản lý nhà nước với hoạt động kinh doanh xăng dầu 28
1.2.3. Nội dung quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu. .29
1.2.4 Sự cần thiết đổi mới quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam. 38
1.3. Kinh nghiệm quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ở một số nước trên thế giới và bài học cho Việt Nam 40
1.3.1 Thực tiễn và kinh nghiệm quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh
doanh xăng dầu ở một số nước .40
1.3.2 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu 49


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ÐỐI VỚI HOẠT ÐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU Ở VIỆT NAM . 54

2.1. Khái quát về sự phát triển thị trường và quản lý Nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam 54
2.1.1 Các giai đoạn phát triển của thị trường xăng dầu và quản lý Nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam. .54
2.1.2. Thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam 63
2.1.3 Ðánh giá về hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam 80
2.2. Thực trạng quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ở
Việt Nam. .84
2.2.1 Cơ chế, chính sách quản lý chung về hoạt động kinh doanh xăng dầu 84
2.2.2 Quản lý giá đối với các sản phẩm xăng dầu .102
2.2.3. Quản lý thuế và các khoản thu từ xăng dầu .114
2.2.4 Quản lý hạn ngạch nhập khẩu. 121
2.2.5 Quản lý hoạt động kinh doanh tạm nhập tái xuất .125
2.3. Ðánh giá chung về quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. .126
2.3.1 Những thành tựu đạt được trong quản lý Nhà nước hoạt động kinh doanh xăng dầu 126
2.3.2 Hạn chế trong quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu . 128

CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH DOANH XĂNG DẦU Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2011 – 2020 138
3.1. Những thách thức đối với quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu ở
Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế .138
3.2. Quan điểm đổi mới quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trong giai đoạn 2011-2020 .142
3.3. Các giải pháp đổi mới quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt
Nam giai đoạn 2011-2020 .147
3.3.1 ðổi mới tư duy nhận thức về kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam giai đoạn 2011-2020 .147
3.3.2 Hình thành Trung tâm nghiên cứu dự báo về xăng dầu 151
3.3.3. Đổi mới cơ chế, chính sách quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu .152
3.3.4 Đổi mới cơ chế, chính sách dự trữ quốc gia 162
3.3.5 Đổi mới công tác quy hoạch .163
3.3.6 Đổi mới công tác kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh xăng dầu 164

KẾT LUẬN . 167
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 170
PHỤ LỤC 1: PHIẾU ÐIỀU TRA BẰNG BẢNG HỎI 178
PHỤ LỤC 2: TỔNG HỢP PHIẾU ðIỀU TRA BẰNG BẢNG HỎI . 181
PHỤ LỤC 3 MỘT SỐ VĂN BẢN CỦA NHÀ NƯỚC VỀ QUẢN LÝ GIÁ XĂNG DẦU PHỤ LỤC 4 MỨC THU TỪ XĂNG DẦU NHẬP KHẨU 1996-2008 . 189
PHỤ LỤC 5 BIỂU ÐỒ DIỄN BIẾN GIÁ XĂNG KHÔNG CHÌ RON92 & DẦU DIESEL 0,5%S GIAI ÐỌAN 2000 - 2008 . 190
PHỤ LỤC 6 THÔNG TIN NỔI BẬT VỀ XĂNG DẦU HIỆN NAY 193



DANH MỤC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU



HÌNH VẼ
Hình 2.1 Mô hình hoạt động cung ứng xăng dầu đến tháng 11/1988 [6] . 56
Hình 2.2 Mô hình hoạt động cung ứng xăng dầu thời kỳ 1988-1993 [6] . 57
Hình 2.3 Biến động giá dầu và những sự kiện chính trị, kinh tế 1970-2007 [67] 71
Hình 2.4 Biến động giá dầu giai đoạn 1999-2000 [69] . 71
Hình 2.5 Biến động giá dầu giai đoạn 2001-2005 và các sự kiện [67] . 73
Hình 2.6 Biến động giá dầu quí 2-2008 đến quí 1-2009 [69] . 74
Hình 2.7 Biến động giá dầu giai đoạn 1978-2009 [69] 75
Hình 2.8 Dự báo giá dầu đến 2030 [77] . 77
Hình 2.9 Mô hình quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu [33] 87
Hình 2.10. Sơ đồ cơ chế quản lý giá trước tác động của thị trường . 105
Hình 2.11 Qúa trình hình thành và phát triển cơ chế định giá xăng dầu ở Việt Nam. . 113


BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Lượng tiêu thụ nhiên liệu trong giai đoạn 2003-2008 81
Bảng 2.2: Lượng xăng dầu phân phối của các doanh nghiệp đầu mối . 82
Bảng 2.3. Tổng hợp các chỉ tiêu điều tra, phỏng vấn 88
Bảng 2.4: Hệ thống bán lẻ của một số doanh nghiệp xăng dầu ở Việt Nam 91
Bảng 2.5. Giá bán lẻ xăng dầu tối đa theo quy định của Nhà nước (2000 - 2008) . 114
Bảng 2.6. Mức thu từ xăng dầu nhập khẩu qua các năm từ 1996 đến 2001 và 2008 117


MỞ ÐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Từ sau năm 1986, Việt Nam thực hiện công cuộc đổi mới, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Một trong những nội dung trọng tâm của chính sách đổi mới là thay đổi phương thức quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp. Vai trò của nhà nước trong việc điều hành nền kinh tế nói chung và doanh nghiệp nói riêng chuyển dần từ cơ chế quản lý trực tiếp sang cơ chế quản lý thông qua việc ban hành các văn bản pháp luật, các cơ chế chính sách và các công cụ vĩ mô nhằm điều tiết các hoạt động của doanh nghiệp trên thị trường.
Xăng dầu là mặt hàng chiến lược, có tầm quan trọng, có tác động mạnh mẽ tới sự phát triển kinh tế và sự ổn định xã hội của mỗi quốc gia. Xăng dầu là yếu tố đầu vào quan trọng của sản xuất. Xăng dầu là loại năng lượng có hạn, không thể tái sinh và chưa thể thay thế được. Sự biến động của xăng dầu trên thị trường thế giới ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp nói riêng và của nền kinh tế quốc gia nói chung.
Tuy nhiên, trong công cuộc cải cách và đổi mới kinh tế của Việt Nam, công tác quản lý nhà nước đối với thị trường và hoạt động kinh doanh xăng dầu còn đang trong quá trình hoàn thiện. Công tác quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu còn nhiều bất cập. Nhà nước vẫn còn lúng túng trong việc điều hành giá xăng dầu và đối phó với sự biến động giá cả xăng dầu trên thị trường thế giới. Tình trạng buôn bán lậu, gian lận thương mại trong kinh doanh xăng dầu còn tồn tại, hoạt động tạm nhập tái xuất còn lộn xộn chưa được giải quyết. Tính chủ động và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu còn hạn chế, hiệu quả kinh doanh chưa cao.
Mặc dù Việt Nam không cam kết mở cửa lĩnh vực phân phối xăng dầu, nhưng trong thực tế đã cho phép các doanh nghiệp nước ngoài thành lập liên doanh phân phối xăng dầu. Bên cạnh đó Việt Nam cam kết sẽ mở cửa thị trường để các hãng xăng dầu nước ngoài trực tiếp tham gia xuất nhập khẩu xăng dầu. Cùng với tiến trình hội nhập, hàng rào thuế quan, phi thuế quan, sự can thiệp hành chính của Nhà nước vào thị trường xăng dầu sẽ giảm dần. Trước tình hình đó Nhà nước phải đổi mới quản lý hoạt kinh doanh xăng dầu nhằm quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu theo những mục tiêu của Nhà nước, đồng thời tạo điều kiện để doanh nghiệp chủ động, tự phát triển. Bên cạnh đó, bản thân các doanh nghiệp phải có chiến lược phù hợp, đổi mới phù hợp với sự thay đổi của môi trường kinh doanh nhằm giữ ổn định thị trường xăng dầu Việt Nam, nâng cao hiệu quả kinh doanh, chiến thắng trên “sân nhà” và hướng tới thắng lợi trên sân của các nước trong khu vực.
Từ những lý do trên, đổi mới quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu và công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam là vấn đề cấp bách và rất cần thiết trong bối cảnh Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế.