Luận Văn Đổi mới cơ cấu vốn của các doanh nghiệp nhà nước Việt Nam hiện nay

1. Tính cấp thiết của luận án
Ở Việt nam hơn 20 năm qua, cùng với công cuộc đổi mới kinh tế là quá trình đổi
mới các doanh nghiệp nhà nước. Hàng ngàn doanh nghiệp nhà nước đã được chuyển đổi
hình thức sở hữu, được quản lý tài chính theo một cơ chế phù hợp hơn. Nhờ đó, các
doanh nghiệp nhà nước đã phần nào khẳng định được vị trí quan trọng trong việc tạo thu
nhập và điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Song, hiệu quả của các doanh nghiệp nhà nước còn thấp là một thực tế không thể
phủ nhận. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng trên là sự bất hợp lý
trong cơ cấu vốn của doanh nghiệp nhà nước. Bởi vậy, nếu không tiếp tục cải cách, nếu
không chú trọng thiết lập một cơ cấu vốn hợp lý, thì các doanh nghiệp nhà nước Việt
nam khó có thể phát triển ổn định, càng không thể đứng vững trong cạnh tranh khi tiến
trình hội nhập quốc tế và khu vực đang diễn ra.
Chính vì vậy, đề tài nghiên cứu: ”Đổi mới cơ cấu vốn của các doanh nghiệp nhà
nước Việt nam hiện nay” được lựa chọn để đáp ứng yêu cầu lý luận và thực tiễn đó.
2. Tình hình nghiên cứu
Trên thế giới, có khá nhiều công trình nghiên cứu về cơ cấu vốn của doanh nghiệp
đã được thực hiện. Trong đó, một số mô hình kinh tế lượng đã được xây dựng để nghiên
cứu ảnh hưởng của các nhân tố đến cơ cấu vốn của các doanh nghiệp. Hầu hết các
nghiên cứu về cơ cấu vốn đều được tiến hành trên giác độ của nhà quản lý. Rajan và
Zingales (1955) đã nghiên cứu cơ cấu vốn của doanh nghiệp ở các nước OECD và phát
hiện ra mối quan hệ ngược chiều chặt chẽ giữa giá trị sổ sách của cổ phiếu với đòn bẩy
tài chính.
Năm 1984, thông qua mô hình CAPM và kiểm nghiệm thực tiễn, Harris đã chứng
minh rằng tỷ suất lợi nhuận trung bình tăng sẽ kéo theo rủi ro tăng, hệ quả là chi phí vốn
tăng. Điều này có thể giải thích cho việc doanh nghiệp ưa thích tài trợ bằng nợ hơn là
vốn chủ sở hữu. Để bổ sung cho nghiên cứu trật tự phân hạng trong lựa chọn nguồn vốn
(pecking order) của M.Miller, một vài lý thuyết về cơ cấu vốn đã được xây dựng dựa
trên chi phí giao dịch. Ví dụ, năm 1989, Fischer đã sử dụng mô hình quyền chọn giá và
phát hiện ra chỉ một thay đổi nhỏ trong chi phí vốn cũng dẫn đến một thay đổi đáng kể
trong cơ cấu vốn mục tiêu.
Gentry (1994) đã so sánh mức độ đòn bẩy và tỷ lệ chi trả cổ tức của công ty liên
danh Mỹ trong ngành công nghiệp khai thác dầu mỏ và khí đốt. Ông phát hiện ra rằng, các
công ty liên danh không phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp, có tỷ lệ chi trả cổ tức cao
hơn và sử dụng nợ ít hơn các loại hình doanh nghiệp khác. Điều này cũng phù hợp với các
nghiên cứu tác động của thuế đến sự lựa chọn cơ cấu vốn của các công ty Mỹ.
Baker và Wurgler (2002) đã tiến hành điều tra ảnh hưởng của tỷ lệ thu nhập trên cổ
phiếu trong quá khứ đến cơ cấu vốn. Họ đặc biệt quan tâm đến ảnh hưởng của tỷ lệ thu
nhập trên cổ phiếu đến quyết định phát hành chứng khoán của doanh nghiệp. Graham năm
2003 đã tiến hành một điều tra về tác động của thuế đến cơ cấu vốn. Hovakimian và các
đồng sự ( 2004) đã phát hiện ra xu hướng của các doanh nghiệp là phát hành chứng khoán
để đảm bảo tỷ lệ nợ trên vốn chủ ở hữu về mặt kế toán.
2
Ở Việt nam, các công trình nghiên cứu về cơ cấu vốn không nhiều. Trong luận văn
thạc sỹ của tác giả Bùi Văn Thi (1999) với đề tài: ”Hoàn thiện cơ cấu vốn của Công ty Shell
gas Hải phòng” và tác giả Lê Thu Thuỷ (2004) “ Hoàn thiện cơ cấu vốn của Công ty xây
dựng Lũng lô”, đều nghiên cứu về cơ cấu vốn, nhưng của một doanh nghiệp điển hình. Các
tác giả mới dừng lại ở các phân tích thực trạng cơ cấu vốn của doanh nghiệp nghiên cứu và đề
xuất giải pháp định tính để hoàn thiện cơ cấu vốn của doanh nghiệp đó. Bài viết của TS. Đàm
Văn Huệ trên tạp chí Kinh tế phát triển số tháng 10 năm 2005, ”Bàn về điều kiện thiết lập cơ
cấu vốn mục tiêu của doanh nghiệp Việt nam hiện nay” đã phân tích một số nhân tố ảnh
hưởng đến cơ cấu vốn của doanh nghiệp và các điều kiện xây dựng cơ cấu vốn tối ưu cho
doanh nghiệp Việt nam. Các điều kiện được phân tích chủ yếu dựa trên các vấn đề lý thuyết
chứ không dựa trên bộ số liệu nào để minh chứng.
3. Mục đích nghiên cứu
ã Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về cơ cấu vốn của doanh nghiệp: những
nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu vốn, căn cứ và mô hình thiết lập cơ cấu vốn tối ưu.
ã Đánh giá thực trạng cơ cấu vốn của các doanh nghiệp nhà nước Việt nam nói chung
dựa trên bộ số liệu điều tra 375 doanh nghiệp của Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính.
ã Đề xuất giải pháp đổi mới cơ cấu vốn của các doanh nghiệp nhà nước Việt nam hiện nay.
4. Phạm vi nghiên cứu
ã Nghiên cứu cơ cấu vốn của doanh nghiệp.
ã Đánh giá, phân tích thực trạng cơ cấu vốn của 375 doanh nghiệp nhà nước (Số
liệu điều tra của Cục Tài chính doanh nghiệp – Bộ Tài chính).
ã Thời gian nghiên cứu: từ năm 2000 đến năm 2005.
5. Phương pháp nghiên cứu
ã Phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết
hợp với các phương pháp phỏng vấn, thu thập thông tin, tổng hợp, so sánh, phân tích tình
huống được sử dụng để nghiên cứu.
ã Phương pháp toán kinh tế sẽ được sử dụng với mô hình kinh tế lượng để xây
dựng mô hình cơ cấu vốn của các doanh nghiệp nhà nước.
6. Đóng góp mới của luận án
ã Luận án đã lựa chọn một phương pháp tiếp cận mới trong việc phân tích cơ cấu vốn
của các doanh nghiệp nhà nước là sử dụng phương pháp phân tích kinh tế lượng.
ã Dựa trên bộ số liệu khá đồ sộ về điều tra tình hình vốn và tài sản của 375 doanh
nghiệp nhà nước, tác giả đã có một đánh giá toàn diện, khách quan, đầy đủ về cơ cấu vốn
của doanh nghiệp nhà nước.
ã Tác giả đã xây dựng được một mô hình kinh tế lượng sử dụng để phân tích các
nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu vốn của doanh nghiệp nhà nước nói riêng và doanh
nghiệp Việt nam nói chung.
ã Tác giả đã đề xuất ba hệ thống giải pháp hoàn thiện cơ cấu vốn của doanh nghiệp
nhà nước: (i) hệ thống giải pháp xây dựng và hoàn thiện điều kiện xây dựng mô hình kinh
tế lượng ứng dụng nghiên cứu cơ cấu vốn của doanh nghiệp nhà nước; (ii) hệ thống giải
pháp định tính và (iii) giải pháp ứng dụng xây dựng mô hình cơ cấu vốn tối ưu cho một
doanh nghiệp nhà nước điển hình.