Tài liệu Độc học môi trường ( Tập 2 - phần chuyên đề)

Chương 0: Tổng quát về độc học môi trường
(Ecotoxicology – an Overview) . 5
0.1. Định nghĩa 5
0.2. Chất độc 5
0.3. Liều lượng độc chất, độc tố 7
0.4. Nồng đôï độc chất, độc tố . 7
0.5. Quá trình vận chuyển của độc chất, độc tố 7
0.6. Hấp thụ, nhiễm độc, phân phối và đào thải độc chất
của sinh vật . 10
0.7. Phản ứng lại độc chất của sinh vật và hiệu ứng độc 20
0.8. Sự đào thải độc chất . 24
0.9. Giải quyết vấn đề ô nhiễm thực chất là giải quyết vấn đề
độc học môi trường 25
Chương 1: Độc học môi trường dioxin
(Ecotoxicology of Dioxin) 39
1.1. Tổng quan về dioxin . 40
1.2. Diễn thế sinh thái của dioxin 49
1.3. Các giải pháp xử lý dioxin trong môi trường . 74
1.4. Loại trừ dioxin trong cơ thể người 77
1.5. Một số giải pháp ngăn ngừa ô nhiễm dioxin . 78
1.6. Kết luận . 79
Tài liệu tham khảo 80
Chương 2: Độc học thuốc bảo vệ thực vật
(Toxicology of Protectants) 82
2.1. Khái niệm . 82
2.2. Phân loại thuốc bảo vệ thực vật 83
2.3. Các dạng thuốc bảo vệ thực vật 89
2.4. Tổng quan tính độc của thuốc BVTV 90
2.5. Tác động độc tính thuốc BVTV lên sinh vật 92
2.6. Ảnh hưởng của hóa chất BVTV đến môi trường 105
2.7. Hiện trạng sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật ở Việt Nam . 115
2.8. Giới thiệu kết quả nghiên cứu . 118
2.9. Nhận xét . 127
Tài liệu tham khảo 131
Chương 3: Khả năng hấp phụ, phóng thích của keo sét–mùn đối với kim loại nặng
trong bùn đáy kênh rạch TP HCM 133
3.1. Mở đầu . 133
3.2. Tổng quan về kim loại nặng trong bùn đáy và khả năng hấp phụ của keo sét–mùn . 135
3.3. Nghiên cứu khả năng hấp phụ, phóng thích của keo sét
bùn đáy đối với kim loại nặng trong kênh rạch TP HCM . 147
3.4. Tính chất hấp thu và đường cong hấp thu một số KLN . 154
3.5 Khảo sát khả năng hấp phụ của Cd2+ lên bùn đáy . 166
3.6 Khả năng hấp phụ keo mùn sét với Al3+ . 168
3.7 Khả năng hấp phụ – phóng thích của đất phù sa
& bùn đáy đối với ion Fe+2 trong môi trường nước . 170
3.8. Khả năng hấp phụ và phóng thích của hai loại đất phù sa
và bùn đáy theo các ngưỡng pH khác nhau của môi trường
nước và ở các mức thời gian khác nhau 173
Kết luận 179
Tài liệu tham khảo 184
Chương 4. Ảnh hưởng của kim loại nặng đến quá trình
sinh trưởng của thực vật 185
4.1. Giới thiệu 185
4.2. Quan hệ giữa KLN và cây trồng . 186
4.3. Hiện trạng ô nhiễm KLN trong đất ở Việt Nam . 193
4.4. Một số nghiên cứu về ảnh hưởng của Pb, Hg
và Cd đến thực vật . 207
4.5. Ảnh hưởng của Cu2+, Ni2+, Cd2+ và Pb2+ đến quá trình
nảy mầm của hạt lúa (oryza sativa – giống Om 1352) 210
4.6. Ảnh hưởng của Pb, Cd và Hg đến quá trình sinh trưởng của một số cây trồng nông nghiệp trên đất xám phù sa cổ – Đông Nam Bộ 213
4.7. Đánh giá tiêu chuẩn KLN trong đất và rau của Việt Nam . 224
4.8. Kết luận . 224
Tài liệu tham khảo 226
Chương 5: Độc học môi trường cadmium . 231
5.1. Tổng quan về độc học môi trường của kim loại nặng
Cadmium (Cd) . 231
5.2. Diễn biến địa hóa của Cd 243
5.3. Nguồn gốc cadmium trong môi trường đất . 244
5.4. Hoạt hóa của cadmium trong môi trường đất 252
5.5. Mối tương quan giữa cd trong cây và trong môi trường đất 258
5.6. Môi trương đất bị ô nhiễm cadmium 268
5.7. Kết quả nghiên cứu tác động cd trong môi trường
đất – nước lên cây lúa . 273
5.8 Nhận xét & kết luận . 289
Tài liệu tham khảo 290
Chương 6: Độc học môi trường của chì (Ecotoxicology of lead) . 299
6.1. Mở đầu 299
6.2. Tổng quan về chì 300
6.3. Nguồn phát sinh chì ra môi trường 308
6.4. Chì trong môi trường . 312
6.5. Độc tính của chì . 326
6.6. Giải pháp ngăn ngừa và khắc phục nhiễm độc chì . 343
6.7. Kết luận và kiến nghị 344
Tài liệu tham khảo 345
Chương 7: Độc học môi trường Arsen (''')
(Ecotoxicology of Arsen) . 346
7.1. Mở đầu 346
7.2. Các đặc điểm lý hóa của Arsen . 348
7.3. Đặc điểm phân bố As trong các thành phần môi trường
tự nhiên . 349
7.4. Arsen trong môi trường nông nghiệp 356
7.5. Ô nhiễm Arsen trên thế giới và Việt Nam 359
7.6. Chu trình sinh–địa–hóa môi trường của arsen (33As74,9216) . 365
7.7. Nhiễm độc Arsen 374
7.8. Tiếp xúc với Arsen và hợp chất Arsen trong công nghiệp 378
7.9. Hấp thụ và chuyển hóa Arsen trong cơ thể . 380
7.10. Triệu chứng nhiễm độc As . 381
7.11. Điều trị . 383
7.12. Phòng tránh ngộ độc As 384
7.13. Kết luận 387
Tài liệu tham khảo 388
Chương 8: Độc học thủy ngân (ecotoxicology of mercury) . 389
8.1. Giới thiệu 389
8.2. Nguồn phát sinh thủy ngân . 393
8.3. Ô nhiễm hg trong môi trường và tác động độc hại của nó . 395
8.4. Thủy ngân trong môi trường không khí . 401
8.5. Ô nhiễm và gây độc của thủy ngân trong môi trường nước 402
8.6. Thủy ngân trong môi trường đất . 407
8.7. Thủy ngân trong chuỗi thực phẩm trên cạn . 410
8.8. Độc hại nguy hiểm của thủy ngân đối với con người . 413
8.9. Kết luận . 425
Tài liệu tham khảo 426
Chương 9: Độc học môi trường của lưu huỳnh
và hợp chất của nó
(Ecotoxicology of Sulfur and its compounds) . 428
9.1. Giới thiệu chung 428
9.2. Một số ngành sản xuất gây độc đối với môi trường
và con người liên quan đến lưu huỳnh . 431
9.3. Độc tính của H2S 434
9.4. Khí độc SO2 443
9.5. Nhễm độc các chất diệt nấm hợp chất của lưu huỳnh 458
9.6. Tác hại độc chất carbon sunfua (CS2) . 461
9.7. Độc tính của các polyme chứa lưu huỳnh . 465
9.8. Nồng độ tối đa cho phép của một số chất độc hại
trong không khí xung quanh ở khu vực dân cư
(TCVN 5938 – 1995) 466
Tài liệu tham khảo 467
Chương 10: Độc học môi trường amiăng
(Ecotoxicology of Asbestos) 468
10.1. Tổng quan về amiăng . 468
10.2. Amiăng trong môi trường 474
10.3. Một số tiêu chuẩn đối với amiăng . 489
10.4. Độc tính amiăng . 491
10.5. Các biện pháp khắc phục ô nhiễm và gây độc . 497
10.6. Một số điều luật cấm sử dụng amiăng ở nước ta . 503
Tài liệu tham khảo 505
Chương 11: Độc học môi trường về bụi
(Ecotoxicology of Dust) . 507
11.1. Giới thiệu 507
11.2. Tính chất lý hóa của bụi trong không khí 508
11.3. Phân lọai bụi . 510
11.4. Các loại bụi gây ô nhiễm và gây độc điển hình 518
11.5. Sự xâm nhập bụi vào cơ thể 529
11.6. Tác động độc hại của bụi tới sức khỏe con người 531
11.7. Tác động độc hại của bụi đối với môi trường . 536
11.8. Hiện trạng ô nhiễm bụi . 540
11.9. Nguyên tắc dự phòng tác hại của bụi . 546
11.10. Kết luận . 550
Tài liệu tham khảo 551
Chương 12: Độc học môi trường về thuốc lá
(Ecotoxicology of Tobacco) . 553
12.1. Giới thiệu chung . 553
12.2. Thực trạng thuốc lá và tác hại 554
12.3. Tìm hiểu về thuốc lá 555
12.4. Độc hại của khói thuốc lá . 561
12.5. Độc hại của thuốc lá đến sức khỏe 579
12.6. Tác hại khác của thuốc lá 591
12.7. Tình hình bệnh tật liên quan đến thuốc lá ở Việt Nam . 593
12.8. Kết luận . 595
Tài liệu tham khảo 597
Chương 13: Nhiễm độc qua thực phẩm
(Poisoning by food and foodchain) . 598
13.1. Giới thiệu 598
13.2. Nhiễm độc do thực phẩm và cơ chế gây độc . 600
13.3. Quá trình phóng đại sinh học của độc chất
qua dây chuyền thực phẩm 609
13.4. Nhiễm độc thực phẩm do hóa chất . 612
13.5. Nhiễm độc thực phẩm do các hóa chất phụ gia thực phẩm . 618
13.6. Nhiễm độc thực phẩm do độc tố vi sinh . 625
13.7. Nhiễm độc do độc tố có sẵn trong nguyên liệu thực phẩm . 637
13.8. Kết luận . 647
Tài liệu tham khảo 648
Chương 14. Độc tố cá nóc (Poisoning by tetraodontidea) . 649
14.1. Giới thiệu 649
14.2. Độc chất TTX trong cá nóc 656
14.3. Tổng hợp TTX . 669
14.4. Phòng và chống ngộ độc cá nóc 673
14.5. Kết luận . 677
Tài liệu tham khảo 678
Chương 15: Độc học môi trường polyclobiphenyl
(Ecotoxicology of PCBs) . 679
15.1. Giới thiệu . 679
15.2. Độc chất PCBs 681
15.3. Tính chất PCBs . 688
15.4. Tác động độc hại của PCBS trong môi trường . 691
15.5. Cách phòng tránh nhiễm PCBS để bảo vệ mình . 700
Tài liệu tham khảo 702
Chương 16: Độc học môi trường thủy triều đỏ
(Ecotoxicology of Red Tide) 703
16.1. Khái niệm về hiện tượng thuỷ triều đỏ 703
16.2. Các loài tảo gây nên hiện tượng thủy triều đỏ 705
16.3. Nhiễm độc ở người do thủy triều đỏ 714
16.4. Tác động độc của thủy triều đỏ lên sinh vật 717
16.5. Các đường độc chất xâm nhập vào cơ thể sinh vật 720
16.6. Các biện pháp ngăn ngừa hiện tượng thủy triều đỏ 721
16.7. Các phương pháp xử lý khi thủy triều đỏ xuất hiện 722
Tài liệu tham khảo 723
Chương 17: Độc học môi trường sương mù quang hóa
(Ecotoxicology of Photochemical smog) . 724
17.1. Giới thiệu 724
17.2. Tổng quan sương mù quang hóa . 732
17.3. Các phản ứng quang hóa trong khí quyển 735
17.4. Quá trình phát sinh các chất ô nhiễm trong sương mù
quang hóa 740
17.5. Các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sương mù quang hóa .747
17.6. Một số lọai sương mù quang hóa . 749
17.7. Sương mù quang hóa ở một số nơi trên thế giới 750
17.8. Tác hại của hiện tượng sương mù quang hóa . 752
17.9. Giải thích hiện tượng sương mù luân đôn – lusanca . 761
17.10. Giải quyết vấn đề sương mù quang hóa như thế nào 763
17.11. Kết luận . 764
Tài liệu tham khảo 764
Chương 18. Chất thải nguy hại (Hazard Wastes) 766
18.1. Giới thiệâu 766
18.2. Một số khái niệm về chất thải độc hại (CTĐH) 766
18.3. Phân loại chất thải độc hại . 768
18.4. Nguồn gốc chất thải độc hại 773
18.5. Tác động của CTĐH với con người và môi trường . 773
18.6. Quản lý CTĐH 780
18.7. Các ngành công nghiệp phát sinh nhiều CTĐH 791
18.8. Quản lý CTĐH ở TP.HCM . 797
Tài liệu tham khảo 801
Chương 19: Độc học môi trường trong nhà, văn phòng
(Ecotoxicology in House and Office) 802
19.1. Giới thiệu 802
19.2. Tình hình ô nhiễm trong nhà, văn phòng . 803
19.3. Khái niệm ô nhiễm gây độc không khí trong nhà,
văn phòng . 810
19.4. Tác nhân gây nhiễm trong nhà –nguyên nhân và tác hại . 813
19.5. Hội chứng bệnh nhà cao tầng 831
19.6. Độc chất từ các phương tiện sinh hoạt trong nhà, văn phòng .834
19.7. Ô nhiễm do tiếng ồn trong nhà . 840
19.8. Độc chất từ các thực phẩm nhiễm độc trong bếp 841
19.9. Độc hại của một số chất hoạt động bề mặt dùng
trong các sản phẩm tẩy rửa gia đình 847
19.10. Độc hại từ mỹ phẩm dùng trong phòng . 851
19.11. Các biện pháp chống ô nhiễm, độc hại trong nhà . 854
19.12. Các biện pháp phòng chống các chất gây ô nhiễm trong nhà .857
19.13. Kết luận 865
Tài liệu tham khảo 867
Chương 20: Giới thiệu, thử nghiệm các mô hình
trong tính toán lan truyền ô nhiễm . 869
20.1. Mô hình phát tán
2
4 SO ư
từ môi trường đất phèn vào nước. 869
20.2. Ứng dụng mô hình vào hệ sinh thái đất phèn
Tân Thạnh Đồng Tháp Mười 880
20.3. Mô hình mô phỏng đất phèn (smass) . 886
20.4. Mô hình mô phỏng sự lan truyền nước chua phèn
trong kênh 888
20.5. Mô hình mô phỏng sự lan truyền nước chua phèn
trong kênh và liên kết với mô hình đất chua phèn 898
Chương 21: Mô hình hóa lan truyền đôïc chất
trong môi trường sinh thái đất phèn
(Mathematical Model of Toxic ions in
Soilecological Environment) 910
21.1. Giới thiệu 910
21.2. Kết quả nghiên cứu xây dựng mô hình toán (landtru)
mô phỏng quá trình lan truyền độc chất trong môi trường
đất nước đồng tháp mười . 918
21.3. Thiết lập mô hình nô phỏng lan truyền độc chất
trong nước kênh ĐTM 928
21.4. Kết luận 954
Tài liệu tham khảo 955
Chương 22. Quản lý sự cố độc hại môi trường
(Ecotoxicological Risk Management) 960
22.1. Giới thiệu . 960
22.2. Định nghĩa, khái niệm sự cố độc học môi trường . 961
22.3. Đánh giá sự cố đôïc hại môi trường (rủi ro) 962
22.4. Nhận diện mối nguy cơ độc hại môi trường . 965
22.5. Quản lý sự cố độc hại môi trường (ruui ro) 968
22.6. Mối quan hệ giữa đánh giá sự cố độc hại môi trường
và quản lý sự cố độc hại môi trường . 968
22.7. Một mức độ rủi ro độc học có thể chấp nhận được
và an toàn môi trường 970
22.8. Rủi ro có thể chấp nhận được tính trên tổng dân số 971
22.9. Quản lý sự cố độc hại môi trường có hiệu quả . 975
22.10. Mô hình quản lý sự cố độc hại môi trường 977
22.11. Mô hình đánh giá sự cố độc chất do đốt rác gây ra . 983
22.12. Kết luận 1003
Chương 23. Độc học môi trường bệnh cúm gia cầm H5N1 1004
23.1. Tổng quan cúm gà . 1004
23.2. Diễn biến tình hình dịch cúm gà trên thế giới 1011
23.3. Diễn Biến tình hình dịch xảy ra ở Việt Nam . 1018
23.4. Các ảnh hưởng của dịch cúm gia cầm lên môi trường . 1019
23.5. Ảnh hưởng của virus cúm gà tới sức khoẻ của con người 1024
23.6. Ảnh hưởng của virus cúm gà đến nền kinh tế – xã hội 1032
23.7. Ảnh hưởng đến các khu bảo tồn 1036
23.8. Các giải pháp kỹ thuật về sát trùng, tiêu độc và xử lí môi
trường trong việc phòng chống dịch bệnh cúm gia cầm 1038
23.9. Các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường . 1047
23.10. Các biện pháp xử lý và giảm thiểu ô nhiễm môi trường . 1051
23.11. Biện pháp quản lý môi trường . 1053