Luận Văn Doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai

MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DOANH NGHIỆP NÔNG NGHIỆP TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 8
1.1. Doanh nghiệp nông nghiệp 8
1.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của doanh nghiệp nông nghiệp 23
1.3. Kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao của một số địa phương 31
Ch­¬ng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CHƯ SÊ TỈNH GIA LAI TỪ NĂM 2005 ĐẾN NAY 39
2.1. Những tiềm năng và lợi thế của huyện Chư Sê trong phát triển nông nghiệp và tình hình hoạt động của các doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn 39
2.2. Đánh giá thực trạng phát triển doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê 58
Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CHƯ SÊ 78
3.1. Phương hướng phát triển các doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê 78
3.2. Các giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy phát triển các doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê thời gian tới 88
KẾT LUẬN 118
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 120
PHỤ LỤC 124



MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chư Sê là huyện miền núi của tỉnh Gia Lai có tổng diện tích đất tự nhiên 64.296 ha, trong đó đất nông nghiệp 34.467 ha, chiếm 53,6%, đất chưa sử dụng 8.160 ha, chiếm 12,6%, với trên 80% số lao động là nông dân, trong đó hơn 85% là người dân tộc thiểu số.
Trong những năm gần đây, dưới tác động của công cuộc đổi mới, trong kinh tế nông nghiệp, ngoài các hình thức tổ chức sản xuất vốn có như hộ gia đình, hợp tác xã và trang trại, trên địa bàn huyện Chư Sê còn xuất hiện hình thức doanh nghiệp (DN) sản xuất nông nghiệp. Hiện toàn huyện đã có 12 DN nông nghiệp, trong đó có 4 DN nhà nước, 5 DN tư nhân và 3 DN cổ phần. Hiện nay, các DN nhà nước đang tiến hành cổ phần hóa, để trở thành Công ty trách nhiệm hữu hạn 1 thành viên. Đây là các DN nông nghiệp có quy mô đất đai tương đối lớn, được trang bị cơ sở vật chất - kỹ thuật khá tốt, có hướng chuyên môn hoá rõ và áp dụng phương pháp công nghiệp. Có điều kiện kết hợp với công nghiệp chế biến và các hoạt động dịch vụ. Các DN nông nghiệp trên địa bàn đã sử dụng 19.900 ha đất sản xuất và thu hút 3.517 lao động.
Việc phát triển các DN nông nghiệp trên địa bàn trong thời gian qua đã đưa lại những kết quả kinh tế - xã hội quan trọng. Các DN nông nghiệp đã và đang là động lực cho phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Sự phát triển các DN đã tạo ra những tiền đề cần thiết để sử dụng hợp lí các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của địa phương, tạo điều kiện để đưa vào khai thác và sử dụng các nguồn lực cho nông nghiệp. Hoạt động sản xuất nông nghiệp ngày càng dựa nhiều hơn vào việc ứng dụng khoa học và công nghệ mới để có năng suất, chất lượng và hiệu quả cao hơn. Nông nghiệp được phát triển gắn với quá trình đa dạng hoá hình thức tổ chức sản xuất, đa dạng hoá cây trồng, vật nuôi, phát triển nghề rừng, tạo thêm việc làm và thu nhập cho bà con nông dân. Các DN nông nghiệp còn tạo ra môi trường để thực hiện việc liên kết 4 nhà (nhà nước, nhà nông, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học) cho phát triển nông nghiệp. Tạo thuận lợi hơn để thu hút đầu tư của các DN, các thành phần kinh tế để phát triển các ngành nghề, phát triển công nghiệp chế biến và dịch vụ, góp phần đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn.
Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển sản xuất nông nghiệp theo chiều sâu và xây dựng nông thôn mới, hoạt động của các DN nông nghiệp ở huyện Chư Sê còn tồn tại không ít nhưng hạn chế, bất cập. Nổi lên là, các DN nông nghiệp nhà nước vẫn chưa được đổi mới là mấy; hiện đang chuyển đổi mô hình tổ chức vẫn còn rất nhiều khó khăn, đa số công nhân là đồng bào dân tộc thiểu số không có vốn đầu tư thêm khi nhận khoán, không có khả năng mua cổ phần, trong lúc đất để sản xuất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp, việc làm ở nông thôn ngày càng khó khăn. Các DN tư nhân và DN cổ phần sản xuất phân tán, nhỏ lẻ, thiếu qui hoạch gắn kết với hoạt động kinh tế - xã hội của địa phương, còn mang tính tự phát; đời sống và thu nhập của người lao động trong doanh nghiệp không ổn định, mang tính thời vụ. Việc SX hàng hóa chỉ mới là sơ chế, bán nguyên liệu thô là chủ yếu nên thu được mức lợi nhuận rất thấp, sản phẩm thiếu tính cạnh tranh. Nông sản chế biến là một trong những sản phẩm mũi nhọn của Chư Sê, nhưng sức cạnh tranh vẫn còn thấp và chưa phát huy được lợi thế, cũng như chưa đổi mới cách thức sản xuất. Chư Sê đang đứng trước mâu thuẫn giữa năng lực và hiệu quả kinh doanh nông nghiệp còn thấp, chưa tương xứng với nhiều tiềm năng và lợi thế về tự nhiên trên địa bàn.
Để góp phần làm rõ thực trạng của các DN nông nghiệp, đề xuất phương hướng và giải pháp thúc đẩy phát triển đúng hướng, có hiệu quả, là một cán bộ có nhiều năm làm công tác tổ chức, quản lý trên địa bàn, tôi lựa chọn đề tài: “Doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai” để nghiên cứu làm luận văn Cao học chuyên ngành Kinh tế chính trị.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Phát triển DN nông nghiệp là một giải pháp quan trọng nhằm tìm kiếm những hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến, tích cực, phù hợp để người nông dân tham gia tự giác, có hiệu quả, sớm thoát khỏi tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, tự phát từ nhiều năm nay. Nó đã được một số nhà khoa học và hoạch định chính sách ở nước ta quan tâm nghiên cứu. Dưới đây là những công trình tiêu biểu đã được công bố về vấn đề này.
- Con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn Việt Nam, của Ban tư tưởng văn hóa Trung ương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, NXB Chính trị quốc gia phát hành năm 2002;
- Nông nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, do TS Nguyễn Từ chủ biên, NXB Lý luận chính trị, Hà Nội, 2002;
- Những biện pháp thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn vùng đồng bằng sông Cửu Long, do Phạm Ngọc Thạch chủ biên, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội ấn hành năm 2002;
- Một số vấn đề về phát triển nông nghiệp và nông thôn, của TS Đặng Kim Sơn, Hoàng Thu Hòa, NXB Thống kê, Hà Nội 2002;
- CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam, con đường và bước đi, Đề tài KX-02-07 do GS,TS Nguyễn Kế Tuấn, trường Đại học Kinh tế quốc dân làm chủ nhiệm, năm 2007;
- Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam thời kỳ đổi mới, do PGS.TS Nguyễn Sinh Cúc chủ biên, NXB Thống kê, Hà Nội, 2003.
- Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Gia Lai, Đề tài luận văn Cao học chuyên ngành Kinh tế chính trị của Hoàng Nguyễn Trí Dương bảo vệ tại Học viện chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2003.
Các đề tài này đã hướng nghiên cứu vào con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; đánh giá kết quả thực hiện chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn của Đảng và Nhà nước; đổi mới cơ chế quản lý kinh tế nông nghiệp, nông thôn; giải quyết vấn đề nông nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế; và có công trình nghiên cứu về phát triển nông nghiệp tại một số vùng trọng điểm hay tại một tỉnh, thành phố trong nước. Đây là những tài liệu không trực tiếp nghiên cứu vấn đề DN SXNN, nhưng rất bổ ích cho nghiên cứu vấn đề phát triển DN nông nghiệp của đề tài.
Ngoài ra, trên một số diễn đàn còn có những bài viết về DN nông nghiệp. Chẳng hạn, trên các trang webstile như Phát triển doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, http://hangviet.vtv.vn, 15/03/2010; Doanh nghiệp nhà nước ngành nông nghiệp gặp khó, của Hồng Ngọc, http://www.thesaigontimes.vn (Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online), 17/3/2010; Ươm tạo doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, của Hải Anh, http://www.pcworld.com.vn (Thế giới vi tính), 9/4/2010; Chỉ 14% doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp - nông thôn, của Quang Thiện, http://tuoitre.vn/, 20/08/2008; Quyết sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, http://www.maivoo.com/, 06/05/2010; Mô hình liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp, http://www.doanhchi.com (Diễn đàn dành cho doanh nhân), 4/05/2010; Doanh nghiệp nông nghiệp trước thềm hội nhập WTO, của Đinh Thị Kim Phượng, http://www.ipsard.gov.vn (Viện chính sách và chiến lược phát triển NN, NT), 10/11/2006 v.v
Các bài viết này đã hướng nghiên cứu vào phát triển các DN nông nghiệp như hỗ trợ DN, chỉ báo những thách thức mà các DN nông nghiệp phải đối mặt khi Việt Nam gia nhập WTO, giải pháp thúc đẩy phát triển DN Tuy nhiên, đây vẫn chưa phải là những công trình nghiên cứu một cách có hệ thống về phát triển các DN nông nghiệp ở nước ta nói chung và ở huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai nói riêng. Bởi vậy, việc lựa chọn đề tài để nghiên cứu của học viên là không trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố. Đây là một đề tài mới, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp bách không chỉ đối với phát triền kinh tế xã hội trên địa bàn huyện Chư Sê, mà còn đối với các huyện, tỉnh trong cả nước trước yêu cầu đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu:
Xác định cơ sở lý luận để phân tích, đánh giá thực tiễn hoạt động của các DN nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê thuộc tỉnh Gia Lai trong thời gian gần đây để hoàn thiện việc hoạch định chính sách phát triển mạnh mẽ và có hiệu quả nhằm phát huy vai trò của chúng trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Hệ thống hóa lý luận, thực tiễn về DN nông nghiệp trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Nêu, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động các DN nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai. Trên cơ sở đó, đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm phát triển bền vững loại DN này đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Các DN được thành lập và hoạt động theo Luật doanh nghiệp bao gồm DN nhà nước, DN tư nhân, công ty cổ phần hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, trong đó chủ yếu là các doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp (cà phê, cao su, hồ tiêu).
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Về không gian: Các DN nông nghiệp được thành lập trên địa bàn huyện Chư Sê thuộc tỉnh Gia Lai.
- Về thời gian: từ năm 2005 đến nay và hướng phát triển đến năm 2015, tầm nhìn đến năm 2020.

5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận:
Đề tài luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng cộng sản Việt Nam. Đồng thời, tiếp cận đối tượng nghiên cứu trên quan điểm kinh tế thị trường được xây dựng bởi tinh hoa trí tuệ của nhân loại trong kinh tế học hiện đại.
5.2. Cơ sở thực tiễn:
Đề tài dựa trên thực tiễn phát triển các DN nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê để nghiên cứu; đồng thời có nghiên cứu thực tiễn kinh nghiệm của một địa phương có hoàn cảnh tương đồng ở trong và ngoài nước về phát triển loại hình DN này trên các thông tin thu nhận được để huyện Chư Sê có thể tham khảo.
Đề tài có kế thừa kết quả của các công trình nghiên cứu đã được công bố có liên quan đến chủ đề phát triển các DN nông nghiệp của các địa phương trong nước, các ý tưởng có tính khả thi, phù hợp với thực tiễn của huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai.
5.3. Phương pháp nghiên cứu:
Đề tài luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin, của kinh tế học về nền kinh tế thị trường, trong đó coi trọng sử dụng các phương pháp: khảo sát thực tiễn, báo cáo chuyên đề của các địa phương, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý có liên quan; phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh và tổng kết thực tiễn.
6. Đóng góp khoa học của luận văn
- Góp phần làm rõ và cung cấp những căn cứ khoa học về phát triển DN nông nghiệp trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Đề xuất các giải pháp có tính khả thi góp phần vào việc hoàn thiện chính sách cho phát triển các DN nông nghiệp trên địa bàn huyện Chư Sê đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức ở nước ta trong những năm tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương.