Luận Văn Đô thị hoá và an ninh cuộc sống của cư dân vùng chuyển dịch sang đô thị nhìn từ thực tiễn đô thị hoá

TÓM TẮT: Từ những tồn tại của thực tiễn đô thị hóa tại Tp. HCM bài viết tập trung
phân tích và cảnh báo những nguy cơ dẫn đến mất an ninh trong cuộc sống của cư dân vùng
đô thị hóa. Khi không còn đất để canh tác (do đất bị chuyển dịch sang đất phi nông nghiệp
hoặc không thể canh tác được vì ô nhiễm) nông dân vùng đô thị hóa không còn là nông dân
nữa nhưng họ không được chuẩn bị để trở thành lực lượng lao động trong cơ cấu kinh tế đô
thị đẫn đến những bế tắc và mất an ninh cả về kinh tế, xã hội, văn hóa. Hệ quả này còn tác
động sâu sắc đến thế hệ trẻ con cái của họ và đó thực sự là dây cháy chậm của một nguy cơ
mất an ninh xã hội đang tích nén do những bất cập diễn ra trong quá trình đô thị hóa ở Tp.
HCM nói riêng, Việt Nam nói chung.
Ngày nay đô thị hoá là một cụm từ
nóng bỏng ở Việt Nam cũng như ở các
nước đang phát triển. Đô thị hoá là quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, theo đó là
sự chuyển dịch sử dụng đất đai, phân công
lao động xã hội, thay đổi môi trường xã hội
từ nông thôn sang đô thị. Khu vực chịu
nhiều tác động nhất của sự chuyển dịch
này là vùng nông thôn đô thị hoá đặc biệt
là đời sống kinh tế, văn hoá xã hội và môi
trường của người dân các khu vực này. Sự
thành công của đô thị hoá do đó không chỉ
là các con số về sự phát triển cơ sở hạ tầng,
đường cao tốc, nhà cao ốc, các khu chế
xuất, khu công nghiệp mà còn phải bao
gồm cả sự chuyển dịch thành công cư dân
nông thôn vùng đô thị hoá sang cư dân đô
thị. Rõ ràng là, trọng tâm của việc chuyển
dịch một vùng nông thôn sang đô thị (đô
thị hoá) chính là chuyển dịch được toàn thể
môi trường xã hội (cơ sở hạ tầng kỹ thuật
và hạ tầng xã hội), cơ cấu kinh tế và chủ
nhân của khu vực nông thôn đô thị hoá ấy
trở thành môi trường, cơ cấu kinh tế và cư
dân của đô thị.
Thực tế đô thị hoá ở nước ta cho thấy
khâu yếu kém nhất của sự chuyển dịch
sang đô thị của chúng ta chính là việc
không chuyển dịch được cư dân ở vùng đô
thị hoá thành cư dân đô thị. An ninh cuộc
sống của cư dân vùng đô thị hoá đã không
được đảm bảo cả về kinh tế, xã hội và văn
hoá trong quá trình đô thị hoá này.
TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 12, SỐ 15 - 2009
Bản quyền thuộc ĐHQG-HCM Trang 19
Trước hết về kinh tế, ruộng đất nông
nghiệp - tư liệu sản xuất quan trọng nhất
của người nông dân phải chuyển dịch sang
thành đất phi nông nghiệp trong cơ cấu
kinh tế đô thị.
Sự chuyển dịch này tác động mạnh mẽ
đến cuộc sống của người dân và an ninh
kinh tế của cư dân vùng đô thị hoá chỉ có
thể được đảm bảo khi cùng với sự chuyển
dịch đất đai này là sự chuyển dịch người
lao động từ sản xuất nông nghiệp sang sản
xuất phi nông nghiệp hoặc được nâng cấp
chuyển đổi sang sản xuất kinh tế nông
nghiệp đô thị.
Nhưng trên thực tế, người lao động ở
khu vực đô thị hoá ít có khả năng tham gia
vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở
khu vực họ sinh sống.