Tài liệu Đô thị cổ Việt Nam - Thành Thăng Long

Đô thị cổ Việt Nam - Thành Thăng Long

LỜI NÓI ĐẦU

Chẳng bao lâu nữa - Vào năm 2010 - Hà Nội sẽ long trọng kỷ niệm lần thứ 1000 ngày sinh của mình. Nhìn lại những chặng đường đấu tranh đầy gian nan, thử thách của dân tộc Việt Nam để tồn tại và phát triển, Thủ đô Hà Nội có quyền tự nào về những đóng góp xứng đáng của mình. Những đóng góp đã được ngày một bồi đắp thêm để trở thành truyền thống Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội rất đỗi hào hùng của các thế hệ con người Thủ đô thanh lịch. Truyền thống có bề dày lịch sử hàng nghìn năm đã luôn luôn là những động lực to lớn tiếp sức cho Hà Nội vượt qua mọi khó khăn vươn lên phía trước.
Trên cơ sở những thành tựu to lớn đã đạt được những công cuộc đổi mới hiện nay. Hà Nội đang tiếp tục phấn đấu vượt qua thử thách và khắc phục những nhược điểm để chuyển mạnh sang thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xứng đáng với vị trí là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, kỹ thuật của cả nước, xứng đáng với lòng yêu mến của đồng bào cả nước và bạn bè gần xa: “Hà Nội - trái tim của cả nước, thủ đô phẩm giá của con người”.
Với trái tim và niềm vinh dự, tự hào về Thăng Long, Đông Đô - Hà Nội - Tôi rất vinh dự được học tập tại đây, trên mái trường Đại học Tổng hợp - để tìm hiểu thêm về Thăng Long - Sau đây là một bài tiểu luận nhỏ của bản thân về Đô thị cổ Thăng Long.
I. Thăng Long - Đông Đô - Đông Kinh - Hà Nội Thế kỷ XI - XIX
1. Định đô Thăng Long
Cuối 1009, tại Hoa Lư (Ninh Bình) Lý Công Uẩn được lập lên làm vua, sáng lập ra vương triều Lý (1009 - 1225).
Hoa Lư là Kinh đô của nước Đại Cồ Việt dưới hai triều Đinh (968 - 979) và Tiền Lê (980 - 1009). Đó là một vùng núi non hiểm trở, thích hợp với yêu cầu quân sự của chính quyền độc lập non trẻ còn phải đối phó với nhiều mối đe dọa của thù trong giặc ngoài với địa thế lợi hại của Hoa Lư, triều Đinh đã đánh bại các thế lực cát cứ địa phương, khắc phục và củng cố nền thống nhất quốc gia, triều Tiền Lê đã đập tan nạn xâm lược lần thứ nhất của nhà Tống, bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc. Trong vòng 41 năm (968 - 1009). Kinh đô Hoa Lư xứng đáng với sự lựa chọn của Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành, đã làm tròn vai trò lịch sử của nó.
Nhưng những thành quả bảo vệ và củng cố độc lập dân tộc gắn liền với thống nhất Quốc gia thời Ngô, Đinh, tiền Lê đã điều kiện đưa đất nước bước vào một thời kỳ mới: thời kỳ xõy dựng đất nước trên quy mô lớn, thời kỳ phục hưng toàn diện của dân tộc và nền văn hóa dân tộc. Nhiệm vụ lịch sử đó được đặt ra trước triều Lý từ khi mới thành lập, và trước yêu cầu mới của lịch sử, Hoa Lư với vị thế của nó, không đáp ứng được vai trò kinh đô của cả nước.
Lý Công Uẩn tức Lý Thái tổ, vị vua sáng nghiệp của triều Lý đã nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của Kinh thành đối với vận mệnh của đất nước và Vương triều. Theo ông, việc định đô không thể “theo ý riêng”, không thể “tự tiện chuyển đổi”, mà phải mưu toan việc lớn, tính kế cho con cháu “muôn vạn đời”. Ông nhận thấy “Thành Hoa Lư ẩm thấp, chật hẹp, không đủ làm chỗ ở của Đế vương, muốn dời đi nơi khác”.
Đầu năm 1010, Lý Công Uẩn tự tay viết chiếu dời đô, nói rõ lý do dời đô và quyết định chọn thành Đại La ( Hà Nội) làm đô thành của nước ta. Tất cả các văn võ trong triều đều vui mừng nói “Bệ hạ vì thiên hạ lập kế dài lâu, trên cho nghiệp đế được thịnh vượng lớn lao, dưới cho dân chúng được đông đúc giàu có, điều lợi như thế ai dám không theo”.
Mùa thu tháng bảy lịch trăng năm đó (năm Canh Tuất), đoàn thuyền ngự của nhà vua từ Hoa Lư cập bến thành Đại La. Từ giờ phút đó, thành Đại La được đổi tên là Thăng Long và giữ vai trò kinh đô của đất nước.
Chiếu dời đô đã nêu cao vị trí trung tâm cùng với những điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội rất thuận lợi của đất Thăng Long.
- Về mặt địa lý, đất Thăng Long nằm giữa vùng Đồng Bằng đông dân, trù phú, lại ở vào vị trí của những đường giao thông quan trọng chủ yếu mà lúc bấy giờ chủ yếu là đường sông. Thuyền bè có thể xuôi ngược khắp đất Kinh kỳ và có dải sông Hồng tỏa đi khắp mọi miền của đất nước. Đó là nơi quy tụ và tỏa rộng của mạng lưới giao thông, là vị trí “chính giữa Nam - Bắc - Đông - Tây”, “chỗ tụ hội trọng yếu của bốn phương”.
- Về mặt kinh tế - xã hội, từ một làng nhỏ ven sông Tô rồi qua thành Vạn Xuân của nhà tiền Lý, thành Tông Bình - Đại La thời Tùy - Đường, đến đầu thế kỷ XI, đất Thăng Long đã trở thành một vùng cư dân tập trung, kinh tế phát triển. Vùng đó cũng đã có thành lũy, đê điều có thể coi đây là cơ sở ban đầu và những đường nét cấu trúc thành thị sơ khai của Hà Nội thời tiền Thăng Long.
Tất cả những điều kiện tự nhiên và kết quả phát triển lịch sử trên đây cùng với tầm nhìn bao quát và sự phát hiện thiên tài của Lý Công Uẩn, đã dẫn đến chủ trương định đô ở Thăng Long và từ đó, mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử nghìn năm văn hiến và anh hùng của Hà Nội. Đó là thời kỳ Thăng Long với biểu tượng rồng bay vừa mang khí thế vươn lên mạnh mẽ của dân tộc, vừa chứa đựng ý niệm thiêng liêng về cội nguồn Rồng - Tiên và ước mơ về nguồn nước, mưa thuận gió hòa của cư dân văn minh nông nghiệp trồng lúa nước.
Năm 1010 đã được ghi vào lịch sử Hà Nội như một mốc lớn với hai sự kiện trọng đại: Định đô ở vùng Hà Nội và đặt tên thành Thăng Long.Và từ đó, Thăng Long đã vươn lên như Rồng bay trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước, xứng đáng là kinh đô của nước đại Việt, là trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa lớn nhất của cả đất nước.