Thạc Sĩ Đo lường hành vi bầy đàn trên thị trường chứng khoán Việt Nam

PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÝ DO NGHIÊN CỨU
Tâm lý (hành vi) bầy đàn1
là một hiện tượng phổ biến trong thị trường tài chính
nói chung – thị trường chứng khoán nói riêng, bất kể thị trường phát triển hay
đang phát triển. Hành vi bầy đàn nói chung đã góp phần làm giảm tính hiệu quả
của thị trường, và trong nhiều trường hợp dẫn đến những phản ứng quá mức,
làm mất sự ổn định của thị trường. Chính hành vi bầy đàn là một nguyên nhân
quan trọng và tác nhân khuếch đại ảnh ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài
chính toàn cầu 2008.
2
Đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề hành vi bầy đàn trên các thị trường chứng
khoán trên thế giới. Trong khi đó, trong phạm vi hiểu biết của tôi, hiện chưa có
nghiên cứu nào về nguyên nhân cũng như đo lường mức độ hành vi bầy đàn
trên thị trường chứng khoán Việt Nam để đề xuất giải pháp gia tăng tính hiệu
quả của thị trường. Điều đó đã thôi thúc tôi thực hiện nghiên cứu đề tài “Đo
lường hành vi bầy đàn trên thị trường chứng khoán Việt Nam”.
2. XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Đề tài nghiên cứu này tập trung nghiên cứu những nguyên nhân gây ra hành vi
bầy đàn trên thị trường chứng khoán Việt Nam, chứng minh sự tồn tại và đo
lường mức độ của hành vi bầy đàn trên thị trường thông qua mô hình định
lượng. Cùng với đó, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế hành vi bầy
đàn trên thị trường, nhằm cải thiện tính hiệu quả của thị trường.
3. CÂU HỎI VÀ MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Tâm lý bầy đàn là gì? Những nguyên nhân nào gây ra tâm lý bầy đàn?
Những nguyên nhân nào gây ra tâm lý bầy đàn trên TTCK Việt Nam?
Trên thế giới có những mô hình đo lường hành vi bầy đàn nào? Lựa chọn
mô hình nào cho TTCK Việt Nam?
Những giải pháp nào cần tiến hành để hạn chế hành vi bầy đàn trên thị
trường?
Để giải đáp cho những câu hỏi trên, đề tài này nhằm vào các đối tượng nghiên
cứu cụ thể sau đây:
Tìm hiểu các nghiên cứu về hành vi bầy đàn trên thế giới, về các mặt
nguyên nhân và mô hình đo lường
Xác định những nguyên nhân gây ra hành vi bầy đàn trên TTCK Việt Nam
Xử lý và phân tích dữ liệu về TTCK Việt Nam, sử dụng mô hình của
Hwang & Salmon (2004) để chứng minh sự tồn tại và đo lường mức độ
hành vi bầy đàn trên TTCK Việt Nam
Đề xuất những giải pháp góp phần hạn chế hành vi bầy đàn trên thị trường
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đề tài nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính, định
lượng, thống kê nhằm làm rõ các vấn đề cần nghiên cứu. Đối với phương pháp
định lượng, đề tài sử dụng phương pháp lọc Kalman để giải quyết mô hình
không gian trạng thái (Statemspace model) theo đề xuất từ Hwang & Salmon
(2004), từ đó ước lượng các tham số của nhân tố hành vi bầy đàn.
5. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương 1: Tìm hiểu về tâm lý bầy đàn và những nguyên nhân gây ra tâm lý
bầy đàn trên thị trường.
Chương 2: Phân tích những nguyên nhân gây ra tâm lý bầy đàn trên TTCK
Việt Nam. Áp dụng mô hình của Hwang & Salmon (2004) (viết tắc là mô hình
HS) để ước lượng nhân tố bầy đàn trên TTCK Việt Nam.
Chương 3: Đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế tâm lý bầy đàn trên thị trường
6. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài nghiên cứu này góp phần phân tích các nguyên nhân gây ra tâm lý bầy
đàn trên TTCK Việt Nam, đồng thời cung cấp một ước lượng cụ thể về sự tồn
tại và mức độ của hành vi bầy đàn trên thị trường. Từ đó, đề tài đưa ra những
khuyến nghị, giải pháp nhằm gia tăng kỷ luật thị trường, hạn chế hành vi bầy
đàn, gia tăng tính hiệu quả của thị trường.
MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ SỬ DỤNG TRONG ĐỀ TÀI . ii
PHẦN MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1: TÂM LÝ BẦY ĐÀN – NGUYÊN NHÂN CỦA TÂM LÝ BẦY ĐÀN
. 3
1.1. Tâm lý bầy đàn . 3
Tâm lý bầy đàn theo thông tin 5
Tâm lý bầy đàn theo danh tiếng 5
Tâm lý bầy đàn theo thù lao . 5
1.2. Nguyên nhân tạo ra tâm lý bầy đàn . 7
1.2.1. Các nhân tố hành vi – Lý thuyết tài chính hành vi . 8
1.2.1.1. Hành vi bất hợp lý . 9
Phụ thuộc vào kinh nghiệm hay thuật toán (Heuristics) . 9
Tự tin thái quá (Overconfidence) 9
Tính toán bất hợp lý (Mental Accounting) 10
Theo khuôn mẫu (Framing) 10
Lệch lạc do tình huống điển hình (Representativeness) . 11
Bảo thủ (Conservatism) 12
1.2.1.2. Hành vi không hợp lý mang tính hệ thống . 12
1.2.1.3. Giới hạn về khả năng kinh doanh chênh lệch giá . 13
Giới hạn duy lý 13
1.2.2. Bất cân xứng thông tin . 14
1.2.2.1. Nguyên nhân của tình trạng bất cân xứng thông tin . 15
1.2.2.2. Tác động của bất cân xứng thông tin đến nhà đầu tư trên thị
trường chứng khoán
16
CHƯƠNG 2: HÀNH VI BẦY ĐÀN . 18
2.1. Giới thiệu TTCK Việt Nam 18
2.2. Một số biểu hiện hành vi bầy đàn trên thị trường 18
2.3. Cơ sở tạo ra hành vi bầy đàn trên TTCK Việt Nam . 20
Môi trường pháp luật chưa hoàn chỉnh, thiếu hiệu lực 20
Quy mô thị trường nhỏ, tạo điều kiện của hành vi thao túng thị trường . 22
Năng lực nhà đầu tư còn hạn chế 22
Biên độ giao dịch, chính sách cấm bán khống . 23
2.4. Mô hình đo lường mức độ hành vi bầy đàn trên TTCK VN 23
2.4.1. Lựa chọn mô hình 23
2.4.1.1. Các mô hình đo lường hành vi bầy đàn trên thế giới . 23
2.4.1.2. Mô hình Hwang và Salmon (2004) 25
i. Phương pháp đo lường hành vi bầy đàn 25
ii. Mô hình đo lường hành vi bầy đàn . 27
2.4.2. Dữ liệu . 30
2.4.2.1. Mẫu dữ liệu 30
2.4.2.2. Phương pháp xử lý số liệu . 30
2.4.3. Kết quả từ mô hình 31
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ TÂM LÝ BẦY ĐÀN – . 39
KẾT LUẬN 44
PHỤ LỤC . 45
TÀI LIỆU THAM KHẢO 69