Tiến Sĩ Điều trị dị dạng động tĩnh mạch não bằng xạ phẫu Gamma Knife (FULL TEXt)

LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC
NĂM 2014

ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Sự hình thành và giải phẫu hệ thống mạch máu não 3
1.2. Đại cương về DDĐTMN . 9
1.3. Sơ lược lịch sử điều trị DDĐTMN . 18
1.4. Điều trị DDĐTMN bằng XPGK 25

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 41
2.1. Đối tượng nghiên cứu . 41
2.2. Phương pháp nghiên cứu 41
2.3. Xử lý số liệu . 55
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 56
3.1. Đặc điểm lâm sàng . 56
3.2. Đặc điểm hình ảnh học . 59
3.3. Điều trị . 66
3.4. Kết quả điều trị . 70
Chương 4. BÀN LUẬN . 91
4.1. Đặc điểm lâm sàng . 91
4.2. Đặc điểm hình ảnh học . 96
4.3. Điều trị . 106
4.4. Đánh giá kết quả điều trị và các biến chứng 114
KẾT LUẬN 133
KIẾN NGHỊ 135
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
- Bệnh án minh họa
- Mẫu bệnh án thu thập số liệu
- Danh sách bệnh nhân

ĐẶT VẤN ĐỀ
Dị dạng động tĩnh mạch não (Brain Arteriovenous Malformation) là một dạng tổn thương bẩm sinh của hệ thống mạch máu thần kinh trung ương. Đó là sự tập hợp bất thường của các mạch máu trong não, trong đó máu từ các ĐM đổ trực tiếp vào búi mạch bất thường, đến các tĩnh mạch dẫn lưu, không thông qua giường mao mạch ở giữa. DDĐTMN có khuynh hướng lớn dần theo tuổi và thường tiến triển từ tổn thương có dòng chảy thấp lúc mới sinh thành tổn thương có dòng chảy trung bình đến cao ở tuổi trưởng thành [18], [26], [52]. DDĐTMN là một trong những nguyên nhân thường gặp gây xuất huyết não (XHN) tự phát. Nguy cơ gây xuất huyết hàng năm từ 2 đến 4%, mỗi đợt xuất huyết có 30% nguy cơ tử vong, và 25% tàn phế suốt đời [52], [126]. Bên cạnh đó, những triệu chứng khác do bệnh lý này gây ra như co giật, đau đầu kéo dài . cũng gây ảnh hưởng rất nhiều trong cuộc sống hàng ngày của người bệnh. DDĐTMN lần đầu tiên được mô tả vào giữa thế kỷ 19, tuy nhiên chưa có phương pháp điều trị hiệu quả. Kể từ báo cáo đầu tiên về phẫu thuật bộc lộ các DDĐTMN vào cuối thế kỷ 19, người ta mới nghiên cứu nhiều hơn về cách xử trí loại tổn thương này. Theo dòng phát triển của lịch sử y học cũng như của ngành ngoại khoa thần kinh, các nhà lâm sàng đã tìm hiểu về DDĐTMN, bắt đầu hiểu về sinh bệnh học và sinh lý bệnh học của tổn thương này. Sự tiến bộ về kỹ thuật hình ảnh học hiện nay cho phép các nhà lâm sàng đánh giá và theo dõi các tổn thương này với nhiều triển vọng tốt hơn, kết quả điều trị có nhiều khả quan hơn.
Nghiên cứu điều trị bệnh lý dị dạng mạch máu não cũng đã trải qua nhiều giai đoạn. Hiện nay, các nhà lâm sàng có thể lựa chọn hay phối hợp nhiều phương pháp điều trị khác nhau như phẫu thuật, can thiệp nội mạch, xạ - phẫu Gamma Knife, giúp điều trị có hiệu quả trong phần lớn các trường hợp DDĐTMN. Tại Việt Nam, cho đến nay có rất nhiều công trình nghiên cứu điều trị dị dạng động tĩnh mạch não bằng phẫu thuật mà chưa có nghiên cứu về điều trị bằng xạ - phẫu
Gamma Knife. Do vậy, với sự giúp đỡ của Bộ môn Ngoại thần kinh Đại học Y Dược TPHCM và Khoa Ngoại thần kinh Bệnh viện Chợ Rẫy, tôi thực hiện đề tài “Điều trị dị dạng động tĩnh mạch não bằng xạ - phẫu Gamma Knife” với mong muốn góp phần giải quyết thành công tổn thương DDĐTMN và áp dụng rộng rãi ứng dụng này trong cả nước. Đây là yêu cầu của chuyên ngành Phẫu thuật Thần kinh và cũng là mục đích chúng tôi thực hiện đề tài này với các mục tiêu:
1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, hình ảnh học bệnh lý DDĐTMN trên những bệnh nhân bị DDĐTMN được điều trị bằng xạ - phẫu Gamma Knife.
2. Đánh giá kết quả điều trị DDĐTMN bằng xạ - phẫu Gamma Knife.