Tiến Sĩ Điệu thức năm âm trong dân ca người Việt

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT ÂM NHẠC
NĂM 2012

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Nói đến điệu thức năm âm, người ta thường nghĩ đến các quốc gia
phương Đông, đặc biệt là Trung Quốc nơi có nền âm nhạc dân gian và nền âm
nhạc dân tộc cổ truyền luôn lấy nó làm nền tảng để khai thác, phát triển thành
bản sắc nghệ thuật độc đáo trong các lĩnh vực của nghệ thuật âm nhạc chuyên
nghiệp.
Cho đến nay đã có nhiều tài liệu và công trình nghiên cứu chứng
minh rằng điệu thức năm âm đã có một quá trình hình thành và phát triển rất
lâu dài, không chỉ ở các quốc gia phương Đông mà còn ở những nước có nền
âm nhạc tiên tiến như Châu Âu. Bên cạnh điệu thức bảy âm, điệu thức năm âm
luôn luôn mang lại những ý nghĩa đặc biệt, những sắc màu độc đáo để người ta
có thể đặt nó trong mối quan hệ Đông – Tây. Chính vì lý do đó nên tên gọi
cũng như việc sử dụng điệu thức năm âm của các nước phương Đông và
phương Tây nói chung hay trong các quốc gia, các dân tộc ở phương Đông nói
riêng cũng còn nhiều khác biệt về quan niệm, mục đích, nội hàm sử dụng và
khuynh hướng thẩm mỹ
Trong tất cả các thể loại âm nhạc truyền thống Việt Nam, điệu thức
năm âm luôn được coi là nền tảng quan trọng trong sự hình thành và phát triển
các thể loại âm nhạc dân gian và âm nhạc chuyên nghiệp từ thời xa xưa cho tới
nay. Những giá trị của điệu thức năm âm trong âm nhạc Việt Nam không chỉ
đơn thuần mang tính ứng dụng thực tiễn mà nó còn chứa đựng cả một cơ sở lý
luận mang tính thẩm mỹ, tính dân tộc, tính biểu hiện để tạo ra vóc dáng, cái
hồn, cái cốt cách trong âm nhạc truyền thống Việt Nam từ bao đời nay.
Với những lý do như đã nêu ở trên chúng tôi chọn đề tài “ Điệu thức
năm âm trong dân ca người Việt” làm hướng nghiên cứu cho bản luận án tiến
sỹ của mình.
2. Lịch sử đề tài:
Điệu thức năm âm trong dân ca Việt Nam luôn là mối quan tâm
từ nhiều năm nay trong các công trình, các hội thảo khoa học, các bài
báo của những nhà nghiên cứu.
Cuốn “ Thang âm điệu thức trong âm nhạc truyền thống một số dân tộc
miền nam Việt Nam”. ( Viện VHNT thành phố Hồ Chí Minh xuất bản –
1993) của tập thể tác giả Tô Vũ, Lư Nhất Vũ, Thế Bảo, Nguyễn Văn
Hoa, Kiều Tấn, Vũ Hồng Thịnh và Bùi Lẫm. Cuốn “Âm nhạc dân gian
Xứ Nghệ” (Hội VNDG Nghệ An – 2000) của Hoàng Thọ, Thanh Lựu,
Lê Hàm .Cuốn “ Vai trò của điệu thức năm âm trong dân ca Việt Nam”
xuất bản bằng tiếng Nga tại thành phố Nhicôlaiep (1985) của GS.TS
Phạm Minh . Bài viết “ Về thang âm điệu thức trong âm nhạc truyền thống
Việt Nam” ( Tạp chí VHNT số 2/2004) của GS.TS Phạm Minh Khang . Bài
viết “ Về điệu thức dân ca Việt Nam”, tạp chí âm nhạc số 2/1978
của PGS.TS Nguyễn Xinh . Cuốn “ Thanh điệu tiếng Việt và
âm nhạc cổ truyền” (Viện âm nhạc 2001) của nhà nghiên
cứu Hoàng Kiều. Cuốn “ Âm nhạc Quan Họ” – Viện âm nhạc năm
2000 của TS Nguyễn Trọng Ánh . Cuốn “ Bước đầu tìm hiểu hát Xoan
Vĩnh Phúc” – Sở văn hoá thông tin Vĩnh Phúc xuất bản năm 1981 của
PGS Tú Ngọc
3. Mục tiêu nghiên cứu:
Mục tiêu đặt ra cho luận án là:
- Góp phần làm rõ thêm nguồn gốc hình thành và phát triển, cũng như diện mạo
của các dạng điệu thức năm âm trong dân ca người Việt dưới góc độ sử liệu.
- Nghiên cứu một số dạng điệu thức năm âm trong cấu trúc làn điệu dân ca
người Việt.
- Nghiên cứu về tính ứng dụng, cấu trúc các trục âm và những âm kết của điệu
thức năm âm trong dân ca người Việt.