Tiểu Luận đánh giá về chế độ thừa kế hương hỏa trong bộ quốc triều hình luật

Lời mở đầu
Quốc triều hình luật là sự kết tinh và đỉnh cao của những thành tựu lập lập pháp thế kỉ XV- XVIII, là bộ luật tiêu biểu nhất trong lịch sử pháp luật phong kiên Việt Nam. Luật hương hỏa của triều Lê thể hiện sâu sắc phong tục tập quán của người Việt, có nhiều điểm khác với pháp luật Trung Hoa. Thừa kế tài sản hương hỏa là loại thừa kế tài sản đặc biệt
Nội dung :
Tổng thể của các điều luật về thừa kế trong bộ luật Quốc triều Hình luật : khi cha mẹ còn sống thì không bao giờ nảy sinh việc thừa kế tài sản, vì trong gia đình con cái không có quyền tài sản. Nếu cha mẹ chết, nguwoif còn sống tiếp tục nắm quyền chủ tài sản, do vậy quan hệ thừa kế vẫn chưa thể nảy sinh. Nhà làm luật phong kiến coi thừa kế không chủ là quyền lợi cá nhân, mà quan trọng hơn là còn vì mục đích duy trì và bảo vệ sự trường tồn của gia đình phụ hệ của dòng họ. Thừa kế chỉ phát sinh khi trong gia đình xảy ra một trong hau trường hợp sau :
- Nếu vợ chồng không có con thì một trong hai người chết phát sinh quan hệ thừa kế.
- Nếu vợ chồng có con thì phải đến khi cả hai người chết mới phát sinh quan hệ thừa kế
Hương hỏa là một một phần điền sản của người chết dành lại cho người con trai trưởng, không có con trai trưởng thì dành lại cho con trai thứ, không có con trai thứ thì dành lại cho con gái để khai khẩn ruộng đất, thu lợi hoa màu. Một phần hoa lợi đó để lo phần phần mộ của người chết và họ hàng, phần còn lại người giữ hương hỏa sử dụng cho bản thân. Theo qui định của Quốc triều hình luật, số điền sản dùng làm hương hỏa bằng 1/20 điền sản. Theo nguyên tắc chung thì người con trai trưởng giữ hương hỏa. Trường hợp người con trai trưởng chết thì phần hương hỏa được gộp vào điền sản của người con trưởng và tiếp tục dành 1/20 điền sản làm hương hỏa giao cho con trưởng của người đó và cứ tiếp tục như vậy. Theo điều 399, ruộng đất hương hỏa không được truyền quá 5 đời, vì con cháu chỉ phải thờ cúng những nguwoif trong vòng năm đời. Luật qui định không được chia nhau ruộng đất vốn là hương hỏa nhưng để cho ai thì không nói tới