Thạc Sĩ Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên phục vụ phát triển bền vững nông, lâm n

hành tại Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ, dưới sự
hướng dẫn của GS.TS. Nguyễn Khanh Vân và TS. Lê Thị Thu Hiền. Tác giả xin bày
tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tập thể cán bộ hướng dẫn, những người đã đóng góp quan
trọng cho sự thành công của luận án.
Trong quá trình hoàn thành luận án, tác giả luôn nhận được sự giúp đỡ của Phòng
Địa lí Khí hậu, Ban chủ nhiệm Khoa Địa lí, Học viện Khoa học công nghệ, Ban lãnh
đạo Viện Địa lí, Sở nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Điện Biên, Sở Tài
nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên đã tận tình giúp đỡ cho tác giả có các nguồn
tài liệu và các công trình nghiên cứu có liên quan. Xin chân thành cảm ơn Ban giám
hiệu trường Đại học Tây Bắc đã tạo mọi điều kiện để tác giả có thời gian và tâm sức
hoàn thiện luận án.
Tác giả cũng nhận được nhiều ý kiến đóng góp quý báu của GS.TSKH. Phạm
Hoàng Hải, PGS.TS. Lại Vĩnh Cẩm. Ngoài ra tác giả còn nhận được nhiều ý kiến của
các nhà khoa học khác thuộc Viện Địa lí, Khoa Địa lí - Đại học Khoa học Tự nhiên Hà
Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội.
Một lần nữa, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành tới các cơ
quan, các nhà khoa học cùng bạn bè đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện để tác
giả hoàn thành bản luận án này.

Hà Nội, ngày tháng năm 2016
TÁC GIẢ LUẬN ÁN iii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU . 1
1. Tính cấp thiết của đề tài . 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu . 2
3. Phạm vi nghiên cứu . 2
4. Các luận điểm bảo vệ 3
5. Những điểm mới của đề tài . 3
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn . 3
7. Cơ sở tài liệu của luận án 4
8. Cấu trúc luận án . 4
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ
NHIÊN, TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN CHO MỤC ĐÍCH PHÁT TRIỂN
NÔNG, LÂM NGHIỆP VÀ DU LỊCH TỈNH ĐIỆN BIÊN . 6
1.1. Tổng quan các nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam theo hướng của đề tài luận án 6
1.1.1. Hướng nghiên cứu cảnh quan trên thế giới . 6
1.1.2. Hướng nghiên cứu cảnh quan ở Việt Nam 10
1.1.3. Các nghiên cứu theo hướng của đề tài trên lãnh thổ tỉnh Điện Biên. 14
1.1.4. Khái quát về nghiên cứu các mô hình nông lâm kết hợp 15
1.2. Lí luận về đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên cho mục
đích phát triển bền vững các ngành sản xuất . 18
1.2.1. Một số khái niệm . 18
1.2.2. Mối liên hệ giữa điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, hoạt động sản xuất
với cấu trúc cảnh quan . 20
1.2.3. Đánh giá tổng hợp ĐKTN, TNTN trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá cảnh quan 21
1.3. Cơ sở lí luận nghiên cứu cảnh quan . 22
1.3.1. Hệ thống phân loại và bản đồ cảnh quan . 22
1.3.2. Cấu trúc, chức năng và động lực CQ . 26
1.3.3. Lí luận về nghiên cứu cảnh quan miền núi 28
1.4. Cơ sở lí luận đánh giá cảnh quan 30
1.4.1. Đối tượng, nhiệm vụ đánh giá . 30
1.4.2. Nội dung và quy trình đánh giá cảnh quan áp dụng cho lãnh thổ nghiên cứu 31
1.5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu . 33 iv
1.5.1. Quan điểm nghiên cứu . 33
1.5.2. Phương pháp nghiên cứu . 34
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 37
Chương 2: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ ĐẶC
ĐIỂM CẢNH QUAN TỈNH ĐIỆN BIÊN .39
2.1. Đặc điểm tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và các nhân tố thành tạo cảnh quan tỉnh
Điện Biên . 39
2.1.1. Địa chất 39
2.1.2. Địa hình, địa mạo 42
2.1.3. Khí hậu, sinh khí hậu . 46
2.1.4. Thủy văn 51
2.1.5. Thổ nhưỡng . 53
2.1.6. Thảm thực vật 55
2.1.7. Nhân tố con người trong quá trình thành tạo CQ Điện Biên . 58
2.2. Hiện trạng phát triển nông, lâm nghiệp, du lịch và thực trạng môi trường tỉnh Điện
Biên 59
2.2.1. Hiện trạng sử dụng đất tỉnh Điện Biên 59
2.2.2. Ngành nông, lâm nghiệp và du lịch 60
2.2.3. Hiện trạng môi trường và một số tai biến thiên nhiên tỉnh Điện Biên 62
2.3. Phân loại cảnh quan tỉnh Điện Biên . 65
2.3.1. Hệ thống phân loại và bản đồ cảnh quan . 65
2.3.2. Động lực và chức năng cảnh quan tỉnh Điện Biên 67
2.3.3. Sự phân hóa cảnh quan 80
2.3.4. Trạng thái biến đổi cảnh quan tỉnh Điện Biên . 82
2.4. Phân vùng cảnh quan tỉnh Điện Biên . 83
2.4.1. Nguyên tắc, tiêu chí phân vùng . 83
2.4.2. Đặc điểm các tiểu vùng cảnh quan 84
2.4.3. Tính đặc thù trong phân hóa CQ ở các tiểu vùng 88
2.4.4. Phân tích định lượng cấu trúc CQ trong các tiểu vùng 89
2.5. Đặc điểm cảnh quan huyện Điện Biên .91
2.5.1. Đặc điểm cấu trúc đứng 91
2.5.2. Đặc điểm cấu trúc ngang . 93 v
Chương 3: ĐÁNH GIÁ CẢNH QUAN CHO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NÔNG, LÂM NGHIỆP VÀ DU LỊCH TỈNH ĐIỆN BIÊN . 97
3.1. Lựa chọn đơn vị đánh giá, nguyên tắc và trọng số đánh giá 97
3.2. Đánh giá mức độ thích nghi sinh thái cảnh quan cho phát triển nông nghiệp . 98
3.2.1. Phát triển cây hàng năm 98
3.2.2. Phát triển cây lâu năm . 100
3.2.3. Phát triển giống lúa “Tám đặc sản Điện Biên” ở huyện Điện Biên 106
3.3. Đánh giá mức độ thích nghi sinh thái cảnh quan cho phát triển lâm nghiệp . 109
3.3.1. Phát triển rừng đầu nguồn . 109
3.3.2. Phát triển rừng sản xuất . 111
3.4. Đánh giá mức độ xói mòn đất trong cấu trúc cảnh quan tỉnh Điện Biên . 113
3.4.1. Đánh giá xói mòn đất tiềm năng ở các đơn vị CQ 114
3.4.2. Đánh giá mức độ xói mòn đất thực tế trong cấu trúc CQ tỉnh Điện Biên . 115
3.5. Đánh giá cảnh quan cho phát triển du lịch tỉnh Điện Biên . 117
3.5.1. Đánh giá tài nguyên du lịch trong các tiểu vùng cảnh quan 117
3.5.2. Đánh giá tổng hợp theo các điểm du lịch 120
3.6. Định hướng tổ chức không gian phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp và du lịch
theo hướng bền vững cho tỉnh Điện Biên 126
3.6.1. Cơ sở khoa học của việc đề xuất . 126
3.6.2. Đề xuất định hướng không gian sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ
môi trường trong phát triển nông, lâm nghiệp và du lịch tỉnh Điện Biên . 135
3.7. Đề xuất một số mô hình nông lâm kết hợp cho phụ lớp cảnh quan núi thấp và đồi
cao tỉnh Điện Biên . 142
3.7.1. Hiện trạng phát triển các mô hình nông lâm kết hợp tỉnh Điện Biên 142
3.7.2. Lựa chọn và đề xuất một số mô hình NLKH cho phụ lớp CQ núi thấp và đồi cao
tỉnh Điện Biên 144
KẾT LUẬN . 151






vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT Từ viết tắt Nghĩa của từ
1 BĐKH Biến đổi khí hậu
2 NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
3 BVMT Bảo vệ môi trường
4 CQ Cảnh quan
5 CQH Cảnh quan học
6 CSHT, CSVC - KT Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất - kĩ thuật
7 DT Diện tích
8 DTTN Diện tích tự nhiên
9 ĐKTN Điều kiện tự nhiên
10 KT - XH Kinh tế - xã hội
11 KBTTN Khu bảo tồn thiên nhiên
12 H Huyện
13 ICRAF Trung tâm nghiên cứu về nông lâm kết hợp
14 NCCQ Nghiên cứu cảnh quan
15 NLKH Nông lâm kết hợp
16 PTBV Phát triển bền vững
17 SDHL Sử dụng hợp lí
18 SDHLTN Sử dụng hợp lí tài nguyên
19 SKH Sinh khí hậu
20 STCQ Sinh thái cảnh quan
21 TKC Thời kì chuẩn
22 TNDL Tài nguyên du lịch
23 TNTN Tài nguyên thiên nhiên
24 TNNV Tài nguyên nhân văn
25 TP Thành phố
26 TTV Thảm thực vật
27 TVCQ Tiểu vùng cảnh quan
29 XMTN Xói mòn tiềm năng
30 XMTT Xói mòn thực tế vii
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Sơ đồ quy trình nghiên cứu . 38
Hình 2.1: Biến trình nhiều năm và các đường xu thế của nhiệt độ trung bình năm tại
các trạm khí tượng tỉnh Điện Biên, giai đoạn 1965 - 2014 . 49
Hình 2.2: Biến trình nhiều năm và các đường xu thế biến đổi của tổng lượng mưa năm
tại các trạm khí tượng tỉnh Điện Biên, giai đoạn 1965 - 2014 50
Hình 2.3: Sơ đồ hệ thống phân loại cảnh quan tỉnh Điện Biên . 66
Hình 2.4: Diện tích trung bình của các khoanh vi cảnh quan cùng loại 72
Hình 2.5: Chu vi trung bình của các khoanh vi cảnh quan cùng loại . 73
Hình 2.6: Lát cắt cảnh quan tỉnh Điện Biên 73b
Hình 2.7: Chỉ số diện tích trung bình của các khoanh vi dạng CQ . 95
Hình 3.1: Sơ đồ thành lập bản đồ xói mòn đất tiềm năng tỉnh Điện Biên 114
Hình 3.2: Sơ đồ thành lập bản đồ xói mòn đất thực tế tỉnh Điện Biên . 115
Hình 3.3: Biểu đồ thể hiện quy mô và mức độ chia cắt của các loại hình đề xuất sử
dụng cảnh quan 132









viii
DANH MỤC BẢN ĐỒ
Số Tên bản đồ
Sau
trang
1.1 Bản đồ hành chính tỉnh Điện Biên 2
2.1 Bản đồ địa chất tỉnh Điện Biên 40
2.2 Bản đồ địa mạo tỉnh Điện Biên 43
2.3 Bản đồ sinh khí hậu tỉnh Điện Biên 48
2.4 Bản đồ thổ nhưỡng tỉnh Điện Biên 54
2.5 Bản đồ thảm thực vật tỉnh Điện Biên 56
2.6 Bản đồ cảnh quan tỉnh Điện Biên 69
2.7 Bản đồ phân vùng cảnh quan tỉnh Điện Biên 85
2.8 Bản đồ cảnh quan huyện Điện Biên 93
3.1 Bản đồ đánh giá thích nghi sinh thái đối với cây hàng năm tỉnh Điện Biên 100
3.2 Bản đồ đánh giá thích nghi sinh thái đối với cây chè tỉnh Điện Biên 102
3.3 Bản đồ đánh giá thích nghi sinh thái đối với cây ăn quả ôn đới tỉnh Điện Biên 105
3.4 Bản đồ đánh giá thích nghi sinh thái đối với cây lúa huyện Điện Biên 108
3.5 Bản đồ các mức ưu tiên phát triển rừng phòng hộ tỉnh Điện Biên 110
3.6 Bản đồ đánh giá cảnh quan cho phát triển rừng sản xuất tỉnh Điện Biên 112
3.7 Bản đồ xói mòn đất tiềm năng trong các tiểu vùng cảnh quan tỉnh Điện Biên 114
3.8 Bản đồ xói mòn đất thực tế trong các tiểu vùng cảnh quan tỉnh Điện Biên 115
3.9
Bản đồ đánh giá tài nguyên du lịch theo các tiểu vùng cảnh quan tỉnh
Điện Biên
119
3.10 Bản đồ hiện trạng sử dụng đất tỉnh Điện Biên 128
3.11 Bản đồ định hướng không gian phát triển nông, lâm nghiệp tỉnh Điện Biên 136
3.12 Bản đồ định hướng không gian phát triển du lịch tỉnh Điện Biên 137
3.13 Bản đồ định hướng không gian phát triển cây lúa huyện Điện Biên 141 ix
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Hệ thống phân loại CQ áp dụng cho tỉnh Điện Biên 24
Bảng 2.1: Nhiệt độ không khí trung bình tháng, năm ở Điện Biên ( C) . 46
Bảng 2.2: Tổng lượng mưa trung bình tháng và năm ở Điện Biên (mm) . 47
Bảng 2.3: Hệ thống chỉ tiêu phân loại SKH TTV tỉnh Điện Biên . 48
Bảng 2.4: Nhiệt độ trung bình năm, nhiệt độ trung bình tháng I, nhiệt độ trung bình
tháng VII, trong 5 thập k gần đây ở Điện Biên ( C) 49
Bảng 2.5: Diện tích các loại đất tỉnh Điện Biên 54
Bảng 2.6: Hiện trạng sử dụng tài nguyên đất năm 2010, 2015 . 59
Bảng 2.7: Phụ lớp CQ tỉnh Điện Biên . 66
Bảng 2.8: Chức năng của phụ lớp cảnh quan tỉnh Điện Biên . 79
Bảng 2.9: Mức độ biến đổi cảnh quan tỉnh Điện Biên 82
Bảng 2.10: Hệ thống các đơn vị và chỉ tiêu phân vùng cảnh quan tỉnh Điện Biên . 84
Bảng 2.11: Đặc điểm các tiểu vùng cảnh quan . 84
Bảng 2.12: Đặc điểm tự nhiên khác biệt giữa các tiểu vùng CQ tỉnh Điện Biên 88
Bảng 2.13: Các chỉ số đa dạng cảnh quan theo tiểu vùng cảnh quan 90
Bảng 3.1: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá CQ cho phát triển cây hàng năm . 99
Bảng 3.2: Kết quả về mức độ thích hợp các loại CQ đối với cây hàng năm 100
Bảng 3.3: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá CQ cho phát triển cây chè . 102
Bảng 3.4: Kết quả về mức độ thích hợp các loại CQ đối với cây chè . 103
Bảng 3.5: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá CQ cho phát triển cây ăn quả ôn đới . 105
Bảng 3.6: Kết quả về mức độ thích hợp các loại CQ đối với cây ăn quả ôn đới 106
Bảng 3.7: Phân hạng mức độ thích hợp, trọng số các chỉ tiêu đánh giá dạng CQ đối với
giống lúa “Tám đặc sản Điện Biên” 107
Bảng 3.8: Kết quả về mức độ thích hợp các dạng CQ đối với giống lúa “Tám đặc sản
Điện Biên” . 108
Bảng 3.9: Phân cấp chỉ tiêu đối với phát triển rừng phòng hộ 110
Bảng 3.10: Kết quả về mức độ ưu tiên của các loại CQ đối với rừng phòng hộ 111
Bảng 3.11: Chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích phát triển rừng sản xuất 112
Bảng 3.12: Kết quả về mức độ thích hợp của các loại CQ đối với phát triển rừng sản
xuất tỉnh Điện Biên 112
Bảng 3.13: Phân loại mức độ xói mòn đất do mưa [5] 114 x
Bảng 3.14: Phân loại mức độ xói mòn đất do mưa .115
Bảng 3.15: Một số tiêu chí đánh giá mức độ thuận lợi của các tiểu vùng với hoạt động
du lịch tỉnh Điện Biên 118
Bảng 3.16: Phân hạng mức độ thuận lợi các tiểu vùng cho phát triển du lịch 119
Bảng 3.17: Kết quả đánh giá độ hấp dẫn khách du lịch tại các điểm 123
Bảng 3.18: Kết quả đánh giá tổng hợp mức độ thuận lợi của các điểm du lịch 126
Bảng 3.19: So sánh kết quả đánh giá cảnh quan với hiện trạng sử dụng đất năm 2015
và quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 tỉnh Điện Biên 129
Bảng 3.20: Ảnh hưởng của loại hình sử dụng đất đến lượng đất bị xói mòn (đất trên đá
phiến sét ở cùng độ dốc 15 o
- 25
o
) [48]. 134
Bảng 3.21: Tổng hợp kết quả định hướng tổ chức không gian ưu tiên phát triển nông,
lâm nghiệp và du lịch tỉnh Điện Biên theo các tiểu vùng CQ . 138
Bảng 3.22: Hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của hộ nông dân năm 2014 (1.000đ) . 142
Bảng 3.23: Thu nhập của mô hình NLKH (RVAC) ở phụ lớp đồi cao trong một năm . 146
Bảng 3.24: Thu nhập của mô hình KTST trang trại chuyên canh cây ăn quả kết hợp trồng
rừng trong một năm (đơn vị tính: VNĐ) 148 xi
DANH MỤC PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1: Hệ thống bảng số liệu về điều kiện tự nhiên, các nhân tố thành tạo
cảnh quan tỉnh Điện Biên . xii
Bảng 1: Lượng mây tổng quan trung bình tháng và năm (Phần mười bầu trời) xii
Bảng 2: Số giờ nắng trung bình tháng và năm (giờ) xii
Bảng 3: Độ lệch tiêu chuẩn trung bình tháng, năm lượng mưa ở Điện Biên (mm) xii
Bảng 4: Tổng lượng mưa trung bình tháng và năm ở Điện Biên (mm) . xii
Bảng 5: Mô tả đặc điểm các kiểu SKH thảm thực vật tỉnh Điện Biên xiii
Bảng 6: Sự biến đổi của lượng mưa trung bình năm tỉnh Điện Biên (mm) .xiv
Bảng 7: Tần suất bắt đầu, cao điểm và kết thúc mùa mưa ở Điện Biên .xiv
Bảng 8: Đặc trưng hình thái lưu vực sông trên địa bàn tỉnh Điện Biên xv
Bảng 9: Kết quả phân tích phẫu diện đất đỏ vàng trên đá macma axít (Xã Mường
Luân, Huyện Điện Biên Đông) .xvi
Bảng 10: Kết quả phân tích đất đỏ vàng trên đá sét (X. Pa Thơm, H. Điện Biên) .xvi
Bảng 11: Kết quả phân tích đất vàng nhạt trên đá cát kết (X. Nà Hỳ, H. Nậm Pồ) xvi
Bảng 12: Kết quả phân tích phẫu diện đất phù sa (X. Thanh Hưng, H. Điện
Biên) xvii
Bảng 13: Kết quả phân tích phẫu diện đất đỏ nâu phát triển trên đá vôi (X. Pú Nhung,
H. Tuần Giáo) . xvii
Bảng 14: Phân bố dân cư theo huyện ở Điện Biên năm 2014 xvii
PHỤ LỤC 2: Đặc điểm cảnh quan tỉnh Điện Biên xvii
Bảng 15: Các chỉ số cấu trúc cảnh quan . xvii
Bảng 16: Trích lục kết quả tính chỉ số đa dạng CQ (Hs) của tiểu vùng Mường Nhé xxi
Bảng 17: Trích lục kết quả tính chỉ số đa dạng CQ (Hs) của tiểu vùng Nậm Pồ . xxii
Bảng 18: Trích lục kết quả tính chỉ số đa dạng CQ (Hs) của tiểu vùng Mường Chà xxiii
Bảng 19: Trích lục kết quả tính chỉ số đa dạng CQ (Hs) của tiểu vùng Tủa Chùa . xxiv
Bảng 20: Trích lục kết quả tính chỉ số đa dạng CQ (Hs) của tiểu vùng Điện Biên xxv
Bảng 21: Trích lục kết quả tính chỉ số đa dạng CQ (Hs) của tiểu vùng Điện Biên Đông . xxvi
Bảng 22: Diện tích xói mòn tiềm năng trong các tiểu vùng (ha) . xxvii
Bảng 23: Diện tích xói mòn thực tế trong các tiểu vùng (ha) xxvii
PHỤ LỤC 3: Kết quả đánh giá cảnh quan . xxviii
Bảng 24: Bảng đánh giá CQ cho phát triển cây hàng năm tỉnh Điện Biên . xxviii xii
Bảng 25: Bảng đánh giá mức độ thích hợp các loại CQ cho phát triển cây chè . xxix
Bảng 26: Bảng đánh giá mức độ thích hợp các loại CQ cho phát triển cây ăn quả ôn
đới tỉnh Điện Biên . ***i
Bảng 27: Kết quả xác định mức độ tai biến thiên nhiên tại các điểm du lịch ***ii
Bảng 28: Kết quả đánh giá độ bền vững của môi trường tại các điểm du lịch . ***iii
Bảng 29: Chỉ số khí hậu du lịch (%) các địa điểm trong tỉnh [99] ***iii
Bảng 30: Kết quả đánh giá chỉ số khí hậu du lịch (TCI) tại các điểm ***iii
Bảng 31: Kết quả đánh giá CSHT và CSVCKT du lịch tại các điểm . ***iv
Bảng 32: Kết quả đánh giá sức chứa khách du lịch tại các điểm . ***iv
Bảng 33: Tổng hợp chỉ số cảnh quan của các loại hình đề xuất sử dụng cảnh quan ***iv
PHỤ LỤC 4: Trích lục kết quả các mô hình thành phần trong thành lập bản đồ
nguy cơ xói mòn và hiện trạng xói mòn đất tỉnh Điện Biên ***v
PHỤ LỤC 5: Trích lục kết quả tính trọng số bằng phương pháp AHP với sự hỗ
trợ của phần mềm Expert Choice xl
PHỤ LỤC 6: Một số hình ảnh do tác giả chụp trong quá trình thực địa . xli 1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển, con người không ngừng khai thác các dạng tài nguyên
và tác động đến môi trường. Trong suốt quá trình lịch sử lâu dài, nhiều hoạt động khai
thác quá mức, không đáp ứng khả năng tự điều chỉnh và phục hồi của tự nhiên, từ đó
dẫn đến sự suy thoái về tài nguyên và chất lượng môi trường sống. Sử dụng hợp lí tài
nguyên thực sự là một vấn đề cấp thiết đặt ra đối với các nhà quản lí, các nhà nghiên
cứu và các chủ thể của hoạt động sản xuất, kinh doanh. Thực tế cho thấy, để đưa ra các
biện pháp khai thác lãnh thổ một cách có hiệu quả, phục vụ công tác phát triển kinh tế
- xã hội (KT - XH) bền vững, thì việc nghiên cứu, đánh giá tổng hợp điều kiện tự
nhiên, tài nguyên thiên nhiên là một nội dung mang ý nghĩa khoa học to lớn và khả
năng ứng dụng thiết thực. Trong nghiên cứu địa lí tổng hợp, cảnh quan học (CQH) là
một khoa học nghiên cứu các quy luật phân hoá, các thể tổng hợp tự nhiên. Nghiên
cứu cảnh quan (NCCQ), tìm ra quy luật của tự nhiên, đóng vai trò quan trọng trong
việc tổ chức không gian và bảo vệ môi trường [28], [105]. Hướng nghiên cứu này giúp
phác họa bức tranh tổng thể về tiềm năng tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên (TNTN),
đồng thời tìm ra các giải pháp tổ chức lãnh thổ sản xuất phù hợp với điều kiện tự nhiên
(ĐKTN), đem lại hiệu quả kinh tế cao.
Điện Biên là một tỉnh miền núi phía tây bắc của Tổ quốc, tỉnh có vị trí chiến
lược về an ninh, quốc phòng và kinh tế. Điện Biên có thiên nhiên phân hoá đa dạng,
văn hóa lịch sử mang những màu sắc riêng. Các di tích về chiến thắng Điện Biên Phủ,
thành Tam Vạn, mãi là những dấu son hào hùng trong lịch sử dựng nước và giữ nước
của dân tộc ta. Trong những năm qua, Điện Biên cũng như các tỉnh Tây Bắc nói chung
đang đứng trước cơ hội đẩy mạnh phát triển những ngành sản xuất có lợi thế của mình.
Tuy nhiên, các hoạt động sản xuất nông - lâm nghiệp và du lịch tại Điện Biên hiện còn
tồn tại các vấn đề như chưa phát triển được những vùng chuyên canh cây công nghiệp,
cây ăn quả mang lại giá trị hàng hóa cao, thực trạng rừng bị tàn phá, diện tích đất chưa
sử dụng còn nhiều. Trên địa bàn tỉnh thường xuyên xảy ra những tai biến thiên nhiên
như lũ quét, trượt lở đất, gây thiệt hại lớn đến đời sống và sản xuất. Mặt khác, Điện
Biên lại mới tách ra từ tỉnh Lai Châu cũ nên các vấn đề điều tra cơ bản về điều kiện tự
nhiên, tài nguyên cho phát triển sản xuất còn chưa đầy đủ, đồng bộ. Đến nay, Điện
Biên vẫn là một trong những tỉnh nghèo nhất cả nước, phát triển KT - XH còn chưa 2

tương xứng với tiềm năng hiện có của địa phương. Vì vậy việc đánh giá tổng hợp
ĐKTN, TNTN tỉnh Điện Biên nhằm xây dựng cơ sở khoa học cho định hướng phát
triển sản xuất là hết sức cần thiết.
Xuất phát từ những lí do đó, việc nghiên cứu sinh lựa chọn và thực hiện đề tài
luận án tiến sĩ địa lí “Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên
phục vụ phát triển bền vững nông, lâm nghiệp và du lịch tỉnh Điện Biên” là rất
cần thiết. Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học có ích, giúp địa phương định
hướng sử dụng hợp lí tài nguyên, phát triển bền vững KT - XH và bảo vệ môi trường.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu
Xác lập luận cứ khoa học cho việc sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi
trường trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm, sự phân hóa có quy luật của các thành phần tự
nhiên, cảnh quan và đánh giá cảnh quan cho mục đích phát triển bền vững nông, lâm
nghiệp, du lịch tỉnh Điện Biên.
2.2. Nhiệm vụ
1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về ĐKTN, TNTN trên thế giới và Việt
Nam liên quan đến nội dung luận án, tổng quan tài liệu KT - XH về tỉnh Điện Biên.
2. Nghiên cứu đặc điểm tự nhiên, xây dựng bản đồ cảnh quan tỉnh Điện Biên tỉ
lệ 1: 100.000, bản đồ cảnh quan huyện Điện Biên tỉ lệ 1: 50.000 làm cơ sở xác định rõ
quy luật hình thành, phát triển, cấu trúc và sự phân hóa các đơn vị CQ.
3. Đánh giá mức độ thích hợp của các cảnh quan cho phát triển một số ngành
kinh tế: sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và du lịch tỉnh Điện Biên. Đánh giá thích
nghi sinh thái của giống lúa - đặc sản “tám Điện Biên” ở huyện Điện Biên.
4. Đề xuất những định hướng và các giải pháp phát triển sản xuất nông lâm
nghiệp, du lịch trên quan điểm sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi trường.
3. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi không gian: Luận án được giới hạn trong lãnh thổ tỉnh Điện Biên, bao
gồm 1 thành phố, 1 thị xã, 8 huyện và trong hệ tọa độ địa lí: Từ 102 o 10' đến 103 o
36'
kinh độ Đông và từ 20 o 54' đến 22 o 33' vĩ độ Bắc.
Phạm vi khoa học của luận án: Tập trung nghiên cứu những đặc trưng cơ bản
của các đơn vị CQ và quy luật phân hóa CQ, trên cơ sở phân tích cấu trúc, chức năng
CQ, thể hiện trên bản đồ phân loại CQ (tỉ lệ 1: 100.000 và 1: 50.000)