Thạc Sĩ Đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ đến kinh tế xã hội lưu vực sông Thu Bồn trong bối cảnh biến đổi

LUẬN VĂN THẠC SỸ
NĂM 2013

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
Chương 1. TỔNG QUAN . 3
1.1. CÁC KHÁI NIỆM VỀ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG 3
1.2. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐÁNH GIÁ TỔN THƯƠNG LŨ . 5
1.3. CÁC NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC 7
1.4. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI . 8
1.5. LŨ LỤT VÀ NHỮNG TỔN THƯƠNG TRÊN LƯU VỰC SÔNG THU BỒN
. 14
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ 16
2.1. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ . 16
2.1.1 Phương pháp . 16
2.1.2. Các bước đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ, ngập lụt 17
2.2. BẢN ĐỒ NGẬP LỤT LƯU VỰC SÔNG VU GIA- THU BỒN 18

Chương 3. ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ ĐẾN KINH TẾ -
XÃ HỘI LƯU VỰC SÔNG THU BỒN . 20
3.1. XÂY DỰNG BẢN ĐỒ NGUY CƠ (HIỂM HỌA) DO LŨ, NGẬP LỤT . 20
3.2. XÂY DỰNG BẢN ĐỒ SỰ PHƠI NHIỄM CỦA CÁC ĐỐI TƯỢNG TRƯỚC
LŨ, NGẬP LỤT 24
3.3. XÂY DỰNG BẢN ĐỒ KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU CỦA NGƯỜI DÂN . 26
3.4. XÂY DỰNG BẢN ĐỒ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ, NGẬP LỤT.35
KẾT LUẬN 38
TÀI LIỆU THAM KHẢO 39
PHỤ LỤC . 40

MỞ ĐẦU
Miền Trung là vùng có chế độ khí hậu khắc nghiệt là nơi hứng chịu nhiều
thiên tai: bão, áp thấp nhiệt đới, nước dâng, lũ lụt và hạn hán với tần suất và cường
độ lớn nhất nước ta. Lũ lụt xảy ra do ảnh hưởng tổ hợp của các yếu tố tự nhiên nội
ngoại sinh cùng với các hoạt động kinh tế xã hội của con người trên bề mặt lưu vực
gây thiệt hại nghiêm trọng về người và của. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu thì sự
gia tăng về quy mô và cường độ các hiện tượng cực đoan trong đó có lũ lụt cùng
dẫn đến nhiều thảm họa. Đánh giá những tổn thương do lũ lụt trong bối cảnh biến
đổi khí hậu ở Miền Trung là một việc làm có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.
Thiên tai và những tác động của nó đến kinh tế, xã hội và môi trường ngày
càng gia tăng trên toàn thế giới. Theo tổng quan của Nguyễn Thanh Sơn, Cấn Thu
Văn [7] trong mười năm qua, Việt Nam chịu tác động vô cùng nặng nề của lũ lụt .
Các cơn bão Lina năm 1997 ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, làm chết gần
3.000 người. Năm 1999, lũ lịch sử ở miền Trung Việt Nam gây kết quả làm thiệt
mạng 715 người, gần 1 triệu căn nhà bị ngập, nền kinh tế bị tổn thất khoảng 350
triệu USD, là thiệt hại lớn nhất trong thế kỷ XX tại Việt Nam (CCFSC 2005). Vào
tháng mười năm 2008, lũ lụt trong 20 tỉnh thành phố phía Bắc và Thủ đô Hà Nội
làm 85 người chết, phá hủy hơn 100.000 ngôi nhà và ảnh hưởng đáng kể cơ sở hạ
tầng, nông nghiệp cây trồng. So với các loại thiên tai khác, mặc dù không phải
nguyên nhân gây tử vong lớn nhất, lũ lụt lại có mức độ ảnh hưởng thuộc loại lớn
nhất.
Để tăng cường ứng phó với lũ lụt ngoài các biện pháp công trình như đê kè,
hồ chứa cắt lũ thượng lưu thì các biện pháp phi công trình cũng đóng vai trò rất
quan trọng, mà phần lớn trong số đó có tính dài hạn và bền vững như các biện pháp
quy hoạch sử dụng đất, bố trí dân cư, nâng cao nhận thức của người dân. Mặt khác,
ứng phó nhanh với lũ lụt bằng các biện pháp như dự báo vùng ngập lụt, di dời và sơ
tán dân đến nơi an toàn cũng đã tỏ ra hiệu quả trong việc hạn chế thiệt hại về
người và tài sản.

Vì vậy, để đánh giá được tính dễ bị tổn thương do lũ lụt gây ra đối với kinh
tế-xã hội thì hướng tiếp cận trong công tác quản lý tổng hợp rủ ro thiên tai là cần
thiết để xây dựng các giải pháp nhằm giảm nhẹ thiệt hại do lũ gây ra. Đây là lý do
dẫn đến sự hình thành luận văn “ Đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ đến kinh tế
xã hội lưu vực sông Thu Bồn trong bối cảnh biến đổi khí hậu ”. Nhưng do cuộc
điều tra thực địa cũng như quá trình phát và thu hồi phiếu điều tra đến người dân
trong vùng nghiên cứu kéo dài (đến cuối tháng 10 đầu tháng 11/2013 mới nhận lại
được phiếu), nên thời gian để hoàn thiện luận văn bị hạn chế, vì thế tác giả đã chưa
đưa được kết quả tính tính dễ bị tổn thương do lũ của lưu vực nghiên cứu vào
nghiên cứu trong mảng bối cảnh biến đổi khí hậu. Kết quả nghiên cứu tính dễ bị
tổn thương do lũ này sẽ là tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý, các nhà họach
định chính sách ra quyết định chiến lược phát triển bền vững kinh tế xã hội. Bố cục
luận văn bao gồm:
Mở đầu
Chương 1 : Tổng quan
Chương 2: Phương pháp đánh giá tính dễ tổn thương do lũ
Chương 3: Đánh giá tính dễ tổn thương do lũ gây ra đối với kinh tế- xã hội
lưu vực sông Thu Bồn.