Tiến Sĩ Đánh giá thực trạng và ảnh hưởng của ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất lúa tại đồng

iii
MỤC LỤC

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1
1.2. SỰ CẦN THIẾT CỦA NGHIÊN CỨU .2
1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .2
1.4. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 3
1.5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU .3
1.6. Ý NGHĨA KHOA HỌC .5

CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .7
2.1. TIẾN BỘ KỸ THUẬT TRONG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP .7
2.2. TÁC ĐỘNG CỦA TIẾN BỘ KỸ THUẬT TRONG SẢN XUẤT LÚA 7
2.3. CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KỸ THUẬT
TRONG SẢN XUẤT LÚA 9
2.4. CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ
TRONG SẢN XUẤT LÚA 10
2.5. CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ ĐẾN HIỆU QUẢ ỨNG DỤNG TBKT
TRONG SẢN XUẤT LÚA 13
2.6. MỘT SỐ CHÍNH SÁCH LIÊN QUAN ĐẾN NGHIÊN CỨU, CHUYỂN GIAO
VÀ ỨNG DỤNG TBKT TRONG NÔNG NGHIỆP 20
2.7. ĐÁNH GIÁ TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU .26

CHƯƠNG 3: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27
3.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 26
3.2. MỘT SỐ MÔ HÌNH ỨNG DỤNG TBKT TRONG SẢN XUẤT LÚA 33
3.3. CÁCH TIẾP CẬN VÀ CHỌN PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .37
3.4. TIẾN TRÌNH NGHIÊN CỨU .39
3.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40

CHƯƠNG 4: TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU .56
4.1. GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ ĐBSCL .56
4.1.1. Điều kiện tự nhiên .56
4.1.2. Đất đai 56

iv
4.1.3. Thời tiết - khí hậu 56
4.1.4. Nguồn nước 56
4.1.5. Tài nguyên thiên nhiên 57
4.2. TÌNH HÌNH KINH TẾ-XÃ HỘI Ở ĐBSCL .57
4.2.1. Nông nghiệp 58
4.2.2. Công nghiệp, dịch vụ .59
4.3. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT LÚA Ở ĐBSCL 61
4.3.1. Giới thiệu chung về cây lúa .61
4.3.2. Tình hình sản xuất lúa trên địa bàn nghiên cứu 61
4.4. BA VÙNG SINH THÁI 64
4.4.1. Vùng Tứ giác Long Xuyên 64
4.4.2. Vùng Đồng Tháp Mười .66
4.4.1. Vùng Bán đảo Cà Mau 67

CHƯƠNG 5: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 70
5.1. THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG TBKT TRONG HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT LÚA
CỦA NÔNG HỘ .70
5.1.1. Đặc điểm nông hộ sản xuất lúa 69
5.1.2. Tình hình ứng dụng TBKT trong sản xuất lúa của nông hộ ĐBSCL 71
5.1.3. Mức độ ứng dụng mô hình TBKT .73
5.1.4. Nguồn tiếp cận thông tin TBKT 74
5.1.5. Tình hình tập huấn TBKT .74
5.2. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ ƯDTBKT TRONG SẢN XUẤT LÚA CỦA NÔNG HỘ
.76
5.2.1. Diễn giải một số loại chi phí sử dụng trong phân tích 76
5.2.2. Đánh giá hiệu quả tài chính của nông hộ sản xuất giữa hộ có ƯDTBKT và không
ƯDTBKT .78
5.2.3. Hiệu quả sản xuất theo mức độ ứng dụng mô hình TBKT 79
5.2.4. Hiệu quả sản xuất lúa giữa các vùng sinh thái 80
5.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ƯDTBKT VÀO SẢN XUẤT LÚA CỦA
NÔNG HỘ .82
5.3.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng ƯDTBKT vào sản xuất lúa 85
5.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng TBKT theo vùng sinh thái .85
5.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ ƯDTBKT vào sản xuất lúa 87

v
5.3.4. Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng TBKT .88
5.4. PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ VỀ KỸ THUẬT, HIỆU QUẢ PHÂN PHỐI NGUỒN
LỰC, HIỆU QUẢ SỬ DỤNG CHI PHÍ VÀ HIỆU QUẢ THEO QUY MÔ SẢN XUẤT
90
5.4.1. Đánh giá hiệu quả kỹ thuật của hộ sản xuất lúa ở ĐBSCL. 90
5.4.2. So sánh HQKT giữa nông hộ có ƯDTBKT và không ƯDTBKT 91
5.4.3. So sánh hiệu quả sản xuất của nông hộ theo từng vùng sinh thái 92
5.5. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LÚA CỦA NÔNG
HỘ . 93
5.6. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ƯDTBKT VÀO SẢN XUẤT LÚA CỦA
NÔNG HỘ .95
5.6.1 Giải pháp nâng cao khả năng ƯDTBKT vào sản xuất lúa . 95
5.6.2 Nâng cao HQSX từ đó nâng cao HQ ƯDTBKT vào sản xuất lúa 97
5.6.3 Sử dụng hợp lý các nguồn lực . 100
5.7 Quy trình đánh giá ƯDTBKT 100

Chương 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 102
6.1. KẾT LUẬN .102
6.2. KIẾN NGHỊ .103
6.2.1. Đối với nông hộ 103
6.2.2. Đối với chính quyền địa phương và các cơ quan ban ngành .103
6.2.3. Đối với Chính phủ, Bộ Nông nghiệp, Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ .104
TÀI LIỆU THAM KHẢO .106
1. Tài liệu tiếng việt 106
2. Tài liệu tiếng Anh .108
PHỤ LỤC 1 110
PHỤ LỤC 2 117
DANH MỤC BIỂU BẢNG
Trang
Bảng 2.1: So sánh ưu và nhược điểm mô hình .14
Bảng 3.1: Tiêu chuẩn hạt giống .34
Bảng 3.2: Cỡ mẫu điều tra phân theo địa bàn nghiên cứu 41
Bảng 3.3: Diễn giải các biến độc lập trong mô hình hồi qui logit .45

vi
Bảng 3.4: Diễn giải các biến trong mô nhân tố 47
Bảng 3.5: Diễn giải các biến trong mô hình DEA 52
Bảng 3.6: Diễn giải các biến trong mô hình Tobit .55
Bảng 4.1: Lịch thời vụ 63
Bảng 4.2: Diện tích trồng lúa theo quy hoạch 64
Bảng 4.3: Sản lượng lúa vùng ĐBSCL so với cả nước 66
Bảng 4.4: Độ mặn của vùng 69
Bảng 5.1: Nguồn lực của nông hộ sản xuất lúa ở ĐBSCL 71
Bảng 5.2: Tình hình ƯDTBKT của nông hộ sản xuất lúa ĐBSCL .73
Bảng 5.3: Tình hình ứng dụng các mô hình TBKT 73
Bảng 5.4: Mức độ ƯDTBKT vào sản xuất lúa của nông hộ .74
Bảng 5.5: Hình thức tiếp cận nguồn thông tin TBKT của nông hộ .75
Bảng 5.6: Hiệu quả sản xuất lúa của nông hộ vùng ĐBSCL 78
Bảng 5.7: Hiệu quả sản xuất lúa theo mức độ ứng dụng TBKT .80
Bảng 5.8: Hiệu quả sản xuất lúa theo vùng sinh thái 81
Bảng 5.9: Kết quả phân tích hồi quy bằng mô hình hồi qui logit 83
Bảng 5.10: Phân tích Binary logit theo vùng sinh thái .85
Bảng 5.11: Độ tin cậy của các biến quan sát 88
Bảng 5.12: Ma trận nhân tố sau khi xoay (Rotated Component Matrix) .89
Bảng 5.13: Hiệu quả kỹ thuật của hộ sản xuất lúa ở ĐBSCL .90
Bảng 5.14: Hiệu quả kỹ thuật giữa hộ có ƯDTBKT và ƯDTBKT 91
Bảng 5.15: Hiệu quả kỹ thuật theo vùng sinh thái .92
Bảng 5.16: Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất của nông hộ 93
Bảng 5.17: Lượng yếu tố đầu vào bình quân tối ưu trên cơ sở tối thiểu hoá chi phí sản
xuất và lượng đầu vào bình quân thực tế .99 DANH MỤC HÌNH
Trang

Hình 3.1: Sơ đồ mô hình nghiên cứu theo hệ thống canh tác lúa 29
Hình 3.2: Tiến trình nghiên cứu 39
Hình 3.3: Hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân phối .48
Hình 3.4: Hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả đầu ra .49
Hình 4.1: Vị trí địa lý các tỉnh thuộc ĐBSCL 56
Hình 5.1: Tình hình tham gia tập huấn của nông hộ có ƯDTBKT .76
Hình 5.2: Quy trình đánh giá ƯDTBKT 101