Thạc Sĩ Đánh giá thực trạng sản xuất dưa chuột bao tử tại Hợp tác xã Nhân Nghĩa, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: Đánh giá thực trạng sản xuất dưa chuột bao tử tại Hợp tác xã Nhân Nghĩa, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam và nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng vệ sinh an toàn của nguyên liệu dưa chuột dùng trong chế biến

MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cám ơn ii
Mục lục iii
Danh mục chữ viết tắt vi
Danh mục bảng vii
PHẦN MỘT: MỞ ðẦU 1
1.1 ðặt vấn ñề 1
1.2 Mục ñích và yêu cầu 3
1.2.1 Mục ñích 3
1.2.2 Yêu cầu 3
PHẦN HAI: TỔNG QUAN TÀI LIỆU4
2.1 Nguồn gốc và thành phần dinh dưỡng của cây dưa chuột4
2.2 Tình hình sản xuất dưa chuột trên thế giới và ởViệt Nam5
2.3 Các mối nguy ảnh hưởng ñến chất lượng rau quả nói chung15
2.4 Giới thiệu chung tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt (GAP)27
2.5 Giới thiệu về Quy trình thực hành sản xuất nôngnghiệp tốt
(VietGAP) và tình hình áp dụng ở Việt Nam29
PHẦN BA: VẬT LIỆU - NỘI DUNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU 37
3.1 ðối tượng và vật liệu nghiên cứu37
3.2 Thời gian và ñịa ñiểm nghiên cứu37
3.3 Nội dung và phương pháp nghiên cứu37
PHẦN BỐN: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN41
4.1 ðặc ñiểm tự nhiên của tỉnh Hà Nam và HTX Nhân Nghĩa41
4.1.1 ðặc ñiểm tự nhiên của tỉnh Hà Nam41
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
iv
4.1.2 ðặc ñiểm tự nhiên của HTX Nhân Nghĩa42
4.2 Thực trạng sản xuất dưa chuột bao tử tại HTX Nhân Nghĩa, vụ
ðông năm 2010 42
4.2.1 ðặc ñiểm nông hộ sản xuất dưa chuột bao tử42
4.2.2 Thực trạng nguồn ñất và nước tưới sử dụng trong sản xuất dưa
chuột bao tử tại HTX Nhân Nghĩa vụ ðông năm 201045
4.2.3 Thực trạng sử dụng phân bón trong sản xuất dưa chuột bao tử tại
HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201047
4.2.4 Thực trạng sử dụng thuốc BVTV trong sản xuất dưa chuột bao tử
tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201053
4.2.5 Tình hình quản lý sau thu hoạch ñối với quả dưa chuột bao tử tại
HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201059
4.2.6 Hạch toán sơ bộ hiệu quả kinh tế sản xuất dưachuột bao tử tại
HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201062
4.3 Xác ñịnh các mối nguy ảnh hưởng ñến chất lượng vệ sinh an toàn
thực phẩm của quả dưa chuột bao tử dùng làm nguyên liệu cho
chế biến 64
4.3.1 Các mối nguy ảnh hưởng ñến chất lượng quả dưachuột bao tử từ
môi trường sản xuất ñất và nước tưới64
4.3.2 Các mối nguy ảnh hưởng ñến chất lượng quả dưachuột bao tử
nguyên liệu dùng cho chế biến từ thực trạng sản xuất68
4.3.3 Các mối nguy vật lý ảnh hưởng ñến chất lượng quả dưa chuột
bao tử dùng làm nguyên liệu cho chế biến sản xuất tại HTX Nhân
Nghĩa vụ ðông năm 2010 76
4.4 ðề xuất một số biện pháp ñể giảm thiểu và kiểm soát các nguy cơ
gây mất vệ sinh an toàn thực phẩm ñối với quả dưa chuột bao tử
dùng trong chế biến 76
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
v
4.4.1 Biện pháp kiểm soát và giảm thiểu hàm lượng NO
-3
76
4.4.2 Biện pháp kiểm soát và giảm thiểu dư lượng thuốc BVTV77
4.4.3 Biện pháp kiểm soát và giảm thiểu hàm lượng vi sinh vật78
4.4.4 Biện pháp kiểm soát và giảm thiểu các mối nguy vật lý78
PHẦN NĂM. KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ80
5.1 Kết luận 80
5.2 ðề nghị 81
6. TÀI LIỆU THAM KHẢO 82
PHỤ LỤC 87
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
ASEAN : Hiệp hội các quốc gia ðông Nam Á
ASEANGAP : Thực hành nông nghiệp tốt cho rau quảtươi
của Hiệp hội các quốc gia ðông Nam Á
BVTV : Bảo vệ thực vật
EUREPGAP : Tiêu chuẩn của Châu Âu về thực hành nông
nghiệp tốt
FAO : Tổ chức nông lương thế giới
FRESHCARE : Chu trình rau quả an toàn của Australia
g : Gam
GAP : Thực hành nông nghiệp tốt
GLOBALGAP : Tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt trên
toàn cầu
Ha : Hécta
HACCP : Phân tích mối nguy và ñiểm kiểm soát tới hạn
HTX : Hợp tác xã
IPM : Phương pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp
NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn
RAT : Rau an toàn
TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam
VietGAP : Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau
quả tươi của Việt Nam
VSATTP Vệ sinh an toàn thực phẩm
WHO : Tổ chức Y tế thế giới
WTO : Tổ chức Thương mại thế giới
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
vii
DANH MỤC BẢNG
STT Tên bảng Trang
2.1 Thành phần dinh dưỡng trong 100g dưa chuột tươi4
2.2 Tình hình sản xuất dưa chuột toàn thế giới (1999 – 2006)5
2.3 Tình hình sản xuất dưa chuột của 5 nước có sản lượng lớn nhất
thế giới (từ năm 2006 - 2008)6
2.4 Diện tích, năng suất, sản lượng các loại rau của tỉnh Hà Nam sản
xuất năm 2010 10
2.5 Diễn biến diện tích, năng suất và sản lượng dưachuột trên ñịa
bàn tỉnh Hà Nam từ năm 2005 – 201012
2.6 Diễn biến diện tích, năng suất và sản lượng dưachuột tại HTX
Nhân Nghĩa từ năm 2005 ñến năm 201014
2.7 Tiêu chuẩn của WHO về hàm lượng NO
-3
tồn dư trên một số loại
rau quả 21
2.7 Mức giới hạn tối ña cho phép của một số vi sinhvật và hoá chất
gây hại trong sản phẩm rau, quả, chè34
4.1 ðặc ñiểm của các nông hộ sản xuất dưa chuột baotử tại HTX
Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201043
4.2 Kinh nghiệm sản xuất dưa chuột bao tử của các nông hộ sản xuất
dưa chuột bao tử tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201044
4.3 Thực trạng nguồn ñất, nước tưới sử dụng trong sản xuất dưa
chuột bao tử tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201046
4.4 Thực trạng sử dụng phân bón trong sản xuất dưa chuột bao tử tại
HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201047
4.5 Mức ñộ sử dụng phân ñạm, lân và kali trong sản xuất dưa chuột
bao tử tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201049
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
viii
4.6 Thực trạng sử dụng phân hữu cơ trong sản xuất dưa chuột bao tử
tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201052
4.7 Thuốc BVTV dùng chủ yếu trong sản xuất dưa chuột bao tử tại
HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201054
4.8 Kỹ thuật sử dụng thuốc BVTV trong sản xuất dưa chuột bao tử
tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201055
4.9 Thực trạng quản lý sau thu hoạch ñối với quả dưa chuột bao tử
sản xuất tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông 201060
4.10 Hạch toán sơ bộ hiệu quả kinh tế của sản xuất dưa chuột bao tử
tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201063
4.11 Hàm lượng kim loại nặng trong ñất tại khu sản xuất dưa chuột
bao tử của HTX Nhân Nghĩa vụ ðông năm 201065
4.12 ðộ pH và hàm lượng hóa chất BVTV trong ñất sảnxuất dưa
chuột bao tử tại HTX Nhân Nghĩa vụ ðông năm 201066
4.13 Hàm lượng một số kim loại nặng trong nước tướicây dưa chuột
bao tử tại HTX Nhân Nghĩa vụ ðông năm 201067
4.14 ðộ pH, hàm lượng NO
-3
và hàm lượng E.colitrong nước tưới
dưa chuột bao tử tại HTX Nhân Nghĩa vụ ðông năm 201067
4.15 Hàm lượng NO
3
-và kim loại nặng có trong quả dưa chuột bao tử
dùng làm nguyên liệu cho chế biến sản xuất tại HTX Nhân Nghĩa
vụ ðông năm 2010 69
4.16 Hàm lượng một số hoạt chất thuốc BVTV có trongdưa chuột bao
tử dùng làm nguyên liệu cho chế biến tại HTX Nhân Nghĩa, vụ
ðông năm 2010 71
4.17 Tồn dư vi sinh vật trên dưa chuột bao tử dùng cho chế biến sản
xuất tại HTX Nhân Nghĩa, vụ ðông năm 201073
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
1
PHẦN MỘT: MỞ ðẦU
1.1. ðặt vấn ñề
Với việc gia nhập WTO, Việt Nam có cơ hội mở rộng thị trường xuất
khẩu các sản phẩm nông nghiệp có lợi thế cạnh tranh. Theo số liệu thống kê
của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu rau tươivà rau chế biến trong 2
tháng ñầu năm 2010 ñạt 15,9 triệu USD. ðóng góp chính vào mức tăng
trưởng kim ngạch xuất khẩu rau các loại vẫn chủ yếulà nhóm rau chế biến,
ñạt 12,9 triệu USD (chiếm 81,1% tổng kim ngạch xuấtkhẩu rau các loại) [54].
Tuy nhiên, ngành sản xuất rau cũng phải ñối mặt vớicác yêu cầu ngày
càng tăng về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP). Bên cạnh ñó, hoạt ñộng
giám sát, kiểm tra, xử lý vi phạm VSATTP chưa ñược tiến hành thường
xuyên, dẫn ñến tỷ lệ sản phẩm không ñảm bảo VSATTP còn cao, ảnh hưởng
tới sức khỏe người tiêu dùng, bức xúc trong xã hội và cản trở xuất khẩu. Theo
hệ thống cảnh báo và thông báo của Châu Âu về hàng thực phẩm Việt Nam
xuất sang Châu Âu, Việt Nam xếp thứ 13 năm 2004 và thứ 7 năm 2005 trong
số 124 các nước bị cảnh báo. Trong 6 tháng ñầu năm 2007, nhiều lô hàng
nông thủy sản xuất khẩu bị Mỹ, Canada, Nhật, Nga, Singapore từ chối.
Những sự kiện ấy phản ánh phần nào những tồn ñọng, bất cập trong sản xuất
hàng thực phẩm của các doanh nghiệp Việt Nam [55].
Trong các loại rau xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như nấm, ớt, dưa
chuột, cải, cà chua . thì dưa chuột là loại rau ăn quả cần ñược phát triển vì
không những có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao mà còn có giá trị
xuất khẩu lớn. Trong 2 tháng ñầu năm 2010, có 41 mặt hàng rau màu ñược
xuất khẩu, trong ñó kim ngạch xuất khẩu mặt hàng dưa chuột chế biến ñạt cao
nhất với 5,5 triệu USD nhưng vẫn giảm 53,6% so với cùng kỳ năm 2009 [54].
Có nhiều nguyên nhân làm ảnh hưởng ñến sự sụt giảm trên, song một trong
những nguyên nhân chủ yếu là sản phẩm không ñảm bảovề các yêu cầu vệ
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
2
sinh an toàn thực phẩm của các nước nhập khẩu. Trong khi ñó, các nước nhập
khẩu dưa chuột chế biến của nước ta chủ yếu là các nước Nga, Nhật, Mỹ
ñều là những nước yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩmrất nghiêm ngặt [54].
Dưa chuột dùng chế biến chủ yếu là dưa chuột bao tửlà một loại cây có
nguy cơ ô nhiễm cao do thời gian sinh trưởng, phát triển ngắn, bị nhiều loài
côn trùng, vi sinh vật tấn công trong ñó có một số loài gây hại trong suốt quá
trình sinh trưởng của cây, kể cả thời ñiểm thu hoạch. ðể bảo vệ năng suất,
người sản xuất có xu hướng dùng nhiều phân bón, thuốc BVTV mà thời gian
cách ly không ñảm bảo nên sản phẩm vẫn còn tồn dư thuốc bảo vệ thực vật,
nitrate, kim loại nặng và vi sinh vật. Do ñó, sản xuất theo hướng thực hành
sản xuất nông nghiệp tốt (VietGAP) không chỉ là xu hướng mới mà là hướng
ñi tất yếu của nông nghiệp Việt Nam nói chung và sản xuất các sản phẩm dưa
chuột bao tử chế biến nói riêng ñể có thị trường tiêu thụ rộng rãi và ổn ñịnh,
nâng cao sức cạnh tranh, ñáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng
trong và ngoài nước về an toàn môi trường sống, sứckhỏe người sản xuất và
người tiêu dùng.
Tại tỉnh Hà Nam, Hợp tác xã Nhân Nghĩa, huyện Lý Nhân là một trong
những hợp tác xã có diện tích cũng như sản lượng dưa chuột bao tử lớn nhất cả
tỉnh, cung cấp nguyên liệu cho các cơ sở, nhà máy, xí nghiệp chế biến nông sản
trong và ngoài tỉnh. Tuy nhiên chưa có một ñánh giátổng quan về chất lượng
VSATTP của quả dưa chuột bao tử dùng làm nguyên liệu cho chế biến. ðánh
giá thực trạng sản xuất hiện nay ñể xác ñịnh ñược các nguy cơ ảnh hưởng ñến
chất lượng của quả dưa chuột bao tử, nhằm ñiều chỉnh kỹ thuật trồng trọt và
quản lý sau thu hoạch ñể tạo ra những sản phẩm có chất lượng cao, ñảm bảo vệ
sinh an toàn thực phẩm một yêu cầu rất quan trọng ñối với xã hội.
Xuất phát từ thực tiễn ñó, ñược sự ñồng ý của Bộ môn Công nghệ sau
thu hoạch chúng tôi tiến hành thực hiện ñề tài: "ðánh giá thực trạng sản
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
3
xuất dưa chuột bao tử tại Hợp tác xã Nhân Nghĩa, huyện Lý Nhân, tỉnh
Hà Nam và nguy cơ ảnh hưởng ñến chất lượng vệ sinh an toàn của
nguyên liệu dưa chuột dùng trong chế biến".
1.2. Mục ñích và yêu cầu
1.2.1. Mục ñích
ðánh giá thực trạng sản xuất và quản lý sau thu hoạch quả dưa chuột
bao tử tại HTX Nhân Nghĩa - Lý Nhân - Hà Nam, từ ñóxác ñịnh các nguy cơ
ảnh hưởng ñến chất lượng vệ sinh, an toàn của quả dưa chuột bao tử ñể làm
cơ sở cho việc ñề xuất các biện pháp hạn chế mối nguy, ñảm bảo chất vệ sinh
cho dưa chuột nguyên liệu sử dụng trong chế biến.
1.2.2. Yêu cầu
- ðánh giá thực trạng sản xuất và quản lý sau thu hoạch quả dưa chuột
bao tử tại HTX Nhân Nghĩa - Lý Nhân - Hà Nam.
- Xác ñịnh các mối nguy hóa học, sinh học, vật lý ảnh hưởng ñến chất
lượng vệ sinh của quả dưa chuột dùng làm nguyên liệu cho chế biến.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
4
PHẦN HAI: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Nguồn gốc và thành phần dinh dưỡng của cây dưachuột
Cây dưa chuột (Cucumis sativusL.) họ Bầu bí (Cucurbitaceae) có
nguồn gốc ở Ấn ðộ, giữa vịnh Bengal và dãy Hymalayas, cách nay hơn 3.000
năm, thuộc nhóm cây trồng có lịch sử canh tác lâu ñời. Dây cao, tua cuốn ñơn,
lá chia thùy nhỏ, hoa ñơn tính mọc ở nách, màu vàng, quả mọng [9, 36].
Dưa chuột là loại rau quả có chứa lượng dinh dưỡng và năng lượng
thấp nhưng có hàm lượng vitamin và chất khoáng cao,có tác dụng trong việc
phòng chống và chữa bệnh như ñiều tiết huyết áp, dựphòng cơ tim căng
thẳng quá mức, xơ cứng ñộng mạch nên rất ñược ưa chuộng ở các nước có
khẩu phần giàu năng lượng. Ngoài ra còn có tác dụngan thần, khỏe hóa hệ
thống thần kinh, làm tăng trí nhớ, cho làn da ñẹp và khoẻ mạnh hơn [9].
Bảng 2.1. Thành phần dinh dưỡng trong 100g dưa chuột tươi
TT Dinh dưỡng ðơn vị Khối lượng
1 Năng lượng KJ 63
2 Hàm lượng nước % 96
3 Carbohydrat % 2,2
4 Protein g 0,6
5 Chất béo g 0,1
6 Vitamin A IU 45
7 Vitamin B1 mg 0,03
8 Vitamin B2 mg 0,02
9 Vitamin C mg 12,0
10 Ca mg 12
11 Fe mg 0,3
Nguồn: Plant Resources of South-East Asia No. 8 Bogor Indonesia 1994 [36]
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
5
2.2. Tình hình sản xuất dưa chuột trên thế giới và ở Việt Nam
2.2.1. Tình hình sản xuất dưa chuột trên thế giới
Trong số các loại rau trồng hiện nay, dưa chuột là cây ñứng thứ tư trên
thế giới và Châu Á về diện tích (2.524.109 ha năm 2006), ñứng thứ ba về sản
lượng thu hoạch (44,1 triệu tấn năm 2006). Dưa chuột là một trong những loại
rau ăn quả có giá trị kinh tế rất cao trong ngành sản xuất rau của nhiều nước
trên thế giới [23, 33, 36].
Bảng 2.2. Tình hình sản xuất dưa chuột toàn thế giới (1999 – 2006)
Năm
Diện tích
(ha)
Năng
suất
(tạ/ha)
Sản lượng
(tấn)
Năm
Diện tích
(ha)
Năng
suất
(tạ/ha)
Sản lượng
(tấn)
1999 1.836.672 162,8 29.899.717 2003 2.377.888 158,1 37.607.067
2000 1.955.052 170,0 33.239.835 2004 2.427.436 168,3 40.860.985
2001 1.953.445 179,3 35.397.195 2005 2.471.544 174,6 42.958.445
2002 2.011.462 180,9 36.397.195 2006 2.524.109 172,3 44.065.865
Nguồn: FAO statistical data base.
Theo thống kê của Tổ chức Nông lương Thế giới (FAO)hàng năm diện
tích trồng dưa chuột trên toàn thế giới ñều tăng (bảng 2.2). Diện tích trồng
dưa chuột năm 2006 (2.524.109 ha) gấp gần 1,5 lần so với năm 1999
(1.836.672 ha). Diện tích gieo trồng tăng nhưng năng suất và sản lượng lại
giảm. Một trong những nguyên nhân là do kỹ thuật canh tác chưa ñược cải
thiện nhiều. Năm 2006, tổng diện tích dưa chuột củathế giới là 2,52 triệu ha,
năng suất trung bình ñạt 172,3 tạ/ha và sản lượng ñạt 44,065 triệu tấn quả.
Diện tích, năng suất và sản lượng dưa chuột ñược tiếp tục tăng trong năm
2007. Năm 2008, năng suất bình quân trên toàn thế giới lại bị giảm, do vậy
diện tích trồng dưa chuột tiếp tục ñược tăng lên nhưng tổng sản lượng thu
ñược tăng không ñáng kể, với các số liệu tương ứng là 2,64 triệu ha, 168,2
tạ/ha và tổng sản lượng ñạt 44,321 triệu tấn quả [23, 33, 36].
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
6
Bảng 2.3. Tình hình sản xuất dưa chuột của 5 nước có sản lượng lớn nhất
thế giới (từ năm 2006 - 2008)
Chỉ tiêu Nước 2006 2007 2008
Trung Quốc 1.603.600 1.652.755 1.702.777
Iran 77.000 78.000 82.000
Thổ Nhĩ Kỳ 60.000 59.000 59.000
Nga 92.140 83.680 73.000
Diện tích (ha)
Mỹ 63.920 61.700 59.480
Trung Quốc 170.597 169.716 165.890
Iran 223.506 220.512 219.512
Thổ Nhĩ Kỳ 299.935 283.827 284.537
Nga 154.462 165.727 136.986
Năng suất (tạ/ha)
Mỹ 142.079 150.886 161.903
Trung Quốc 27.357.000 28.049.900 28.247.373
Iran 1.721.000 1.720.000 1.800.000
Thổ Nhĩ Kỳ 1.799.613 1.674.580 1.678.770
Nga 1.423.210 1.386.810 1.000.000
Sản lượng (tấn)
Mỹ 908.170 930.970 963.000
Nguồn: FAO statistical data base.
Dưa chuột ñược trồng khắp nơi trên thế giới nhưng tập trung chủ yếu ở
mười quốc gia thuộc các nước châu Á và châu Âu. Số liệu ở bảng 2.3 cho
thấy: Trung Quốc là nước sản xuất nhiều dưa chuột lớn nhất với sản lượng
tăng từ 27.357.000 tấn (năm 2006) lên 28.247.373 tấn (năm 2008). Diện tích
trồng dưa chuột của Trung Quốc năm 2008 chiếm 64,6%so với toàn thế giới
và sản lượng chiếm 63,7% sản lượng toàn thế giới. Tiếp sau là Iran với sản
lượng ổn ñịnh trong khoảng từ 1.721.000 - 1.800.000tấn (năm 2006 – 2008)
[23, 33, 36].
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
7
Trong 5 nước sản xuất dưa chuột nhiều nhất thế giới, chỉ có Trung
Quốc và Iran có diện tích và năng suất tăng theo các năm, các nước còn lại
Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Mỹ ñều có sự sụt giảm cả về diệntích trồng và năng suất
dẫn ñến sản lượng cũng giảm theo. Nếu như năm 2006,năng suất dưa chuột
trung bình của Nga là 154.462 tạ/ha thì năm 2008 năng suất chỉ ñạt 136.986
tạ/ha, vì vậy sản lượng cũng giảm từ 1.423.210 tấn xuống 1.000.000 tấn.
Ở Hà Lan, dưa chuột là một trong 3 loại rau chính trồng trong nhà kính
có hiệu quả kinh tế cao sau cà chua và ớt ngọt. Mặcdù diện tích trồng dưa
chuột rất hạn chế và có sự giảm diện tích từ năm 2000 (660 ha) ñến năm 2006
(600 ha) nhưng do dưa chuột ñược trồng trong nhà kính, năng suất trung bình
cao ñạt khoảng 668,4 tấn/ha nên sản lượng vẫn rất cao [23, 33, 36].
2.2.2. Tình hình sản xuất dưa chuột ở Việt Nam
Trong cơ cấu các loại rau trồng ở nước ta hiện nay,rau ăn lá chiếm trên
70% diện tích và trên 80% sản lượng thu hoạch. Các loại rau ăn củ, quả và
hoa chiếm một tỷ lệ quá ít và hoàn toàn không cân xứng với giá trị sử dụng
của chúng. Trong số các cây rau cần ñược phát triển, dưa chuột là loại rau ăn
quả có thời gian sinh trưởng ngắn, lại cho năng suất cao. Trong vụ ðông, với
thời gian giữ ñất khoảng 70 - 85 ngày, mỗi hecta cóthể thu ñược 150 - 200 tạ
quả xanh. Ở vụ Xuân, khả năng tăng năng suất còn cao hơn. Ngoài việc dùng
ăn tươi, dưa chuột còn dùng ñể muối chua, ñóng hộp,không những làm
phong phú và tăng chất lượng rau ăn hàng ngày (giảiquyết giáp vụ rau trong
các tháng 3 - 4 và 9 - 10) mà còn là nguồn nông sảnxuất khẩu có giá trị sang
các nước ôn ñới [23, 33, 36].
Ở Việt Nam, trước ñây diện tích trồng dưa chuột chưa lớn chỉ khoảng
trên 100 ha/năm, tập trung ở một số vùng chuyên canh thuộc ñồng bằng sông
Hồng với tập quán canh tác chỉ trồng 1 vụ/năm. Trong những năm gần ñây,
diện tích trồng dưa chuột cả nước (năm 2003) ñạt 18.409 ha, chiếm 3,2% diện

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Bộ Nông nghiệp & PTNT (2008), VietGAP và các quy ñịnh sản xuất rau,
quả, chè an toàn, NXB Nông nghiệp.
2. Bộ Nông nghiệp & PTNT (2008), ðề án ñảm bảo vệ sinh an toàn thực
phẩm rau, quả, chè và thịt giai ñoạn 2010 - 2015.
3. Bộ Nông nghiệp & PTNT (2009), Sổ tay hướng dẫn thực hành VietGAP
trên rau, Hà Nội.
4. Bộ Nông nghiệp & PTNT (2010), Sổ tay hướng dẫn thực hành VietGAP
ñối với cà chua và dưa chuột, Hà Nội.
5. Nguyễn Văn Bộ (2001), “Nguy cơ ô nhiễm môi trường từ các nguồn phân
bón”, Tạp chí nông nghiệp và phát triển nông thôn, số 6.
6. Chi cục Bảo vệ thực vật Hà Nam, (2010), Báo cáo tình hình thực hiện sản
xuất rau an toàn theo hướng VietGAP, Hà Nam.
7. Chi cục Bảo vệ thực vật Hà Nội (1998), Nghiên cứu thực trạng sử dụng
thuốc BVTV trên cây rau ở Hà Nội và các giải pháp quản lý sử dụng
thuốc hợp lý, Báo cáo khoa học, Tài liệu lưu hành nội bộ.
8. Chi cục Bảo vệ thực vật Hà Nội (2007), ðề án Sản xuất và tiêu thụ rau an
toàn trên ñịa bàn Thành phố Hà Nội, giai ñoạn 2007 - 2010, Hà Nội.
9. Tạ Thu Cúc (2007), Giáo trình cây rau, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
10. Cục Bảo vệ thực vật (2007), Thực trạng vệ sinh an toàn thực phẩm và một
số giải pháp.
11. ðường Hồng Dật (2002), Sổ tay người trồng rau- tập 1, 2, Nhà xuất bản
Hà Nội.
12. Bùi Vĩnh Diên, Vũ ðức Vọng (2004), Tìm hiểu hoá chất BVTV sử dụng
trong nông nghiệp ảnh hưởng ñến sức khoẻ người lao ñộng.
13. Bùi Vĩnh Diên và cộng sự (2005), “Báo cáo giám sát thực trạng vệ sinh
thực phẩm khu vực Tây Nguyên”, Viện vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên.
14. Vũ Thị ðào (1999), ðánh giá tồn dư nitrat và một số kim loại nặng trong
rau vùng Hà Nội, bước ñầu tìm hiểu ảnh hưởng của bùn thải ñến sự
tích lũy của chúng, Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp, 97tr
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
83
15. Trần Văn Hai (1999), “ðiều tra thực trạng canh tác, sử dụng nông dược
và biện pháp phòng trừ sâu hại trên cải xanh vụ hè thu 1998 tại Cần
Thơ, Tuyển tập công trình nghiên cứu khoa học 1997-1999. ðại học
Cần Thơ.
16. Nguyễn Thị Hiền (2003), Hàm lượng kim loại nặng trong một số rau
chính chịu ảnh hưởng nước thải và các nhà máy tại Hà Nội, Tạp chí
khoa học ñất số 17.
17. ðặng Thu Hòa (2002), Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón, ñộ ô nhiễm
của ñất trồng và nước tưới tới mức ñộ tích lũy NO
3
, và kim loại nặng
(Pb, Cd) trong một số loại rau, Luận văn thạc sỹ khoa học nông
nghiệp, trường ðH Nông nghiệp I Hà Nội.
18. Nguyễn Văn Hòa (2008), Sản xuất quả theo hướng chất lượng, vệ sinh và
an toàn thực phẩm (GAP), Hội thảo GAP, Bình Thuận.
19. Hội khoa học ñất Việt Nam (2000), ðất Việt Nam, NXB Nông nghiệp Hà
Nội.
20. Cheang Hong (2003), Nghiên cứu ảnh hưởng của nước tưới, phân bón
ñến tồn dư NO
3
và một số kim loại nặng trong rau tại Hà Nội. Luận án
tiến sỹ Nông nghiệp.
21. Trần Quang Hùng (1999), Thuốc Bảo vệ thực vật, NXB Nông nghiệp.
22. Phạm Văn Lầm (2005), Kỹ thuật bảo vệ thực vật,NXB Lao ñộng Hà Nội.
23. Phạm Mỹ Linh (2010), Nghiên cứu biểu hiện giới tính của dưa chuột
(Cucumis sativus L.) và ứng dụng trong chọn tạo giống ưu thế lai ở
ñồng bằng sông Hồng,Luận án tiến sỹ nông nghiệp, ðại học Nông
nghiệp Hà Nội.
24. Phạm Mỹ Linh (2007), Xây dựng vùng sản xuất rau an toàn hàng hoá
quy mô huyện tại Hưng Yên, Báo cáo ðề tài cấp bộ thuộc chương
trình mục tiêu quốc gia về vệ sinh an toàn thực phẩm.
25. Phạm Mỹ Linh (2010), Xây dựng mô hình sản xuất dưa chuột an toàn tại
hợp tác xã Nhân Nghĩa - Lý Nhân - Hà Nam, Báo cáo ðề tài cấp Bộ
thuộc chương trình mục tiêu quốc gia về vệ sinh an toàn thực phẩm.
26. Nguyễn ðình Mạnh (2000), Hóa chất dùng trong nông nghiệp và ô
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
84
nhiễm môi trường, NXB Nông nghiệp.
27. Kiều Minh, Nguyễn Hằng, ðức Hạnh (2002), 2/3 số vụ ngộ ñộc do rau
quả nhiễm ñộc thuốc bảo vệ thực vật, Báo Lao ñộng số ra ngày
12/12/2002).
28. Lê Thị Kim Oanh (2003), Nghiên cứu ảnh hưởng của thuốc trừ sâu ñến
diễn biến số lượng quần thể, ñặc ñiểm sinh học của một số loài sâu
hại rau họ hoa thập tự và thiên ñịch của chúng ở ngoại thành Hà nội
và phụ cận,Luận án Tiến sỹ Nông nghiệp.
29. Phạm Bình Quyền (1995), Nghiên cứu các giải pháp kỹ thuật hạn chế ô
nhiễm môi trường gây ra bởi hoá chất dùng trong nông nghiệp, Báo
cáo tổng kết ñề tài khoa học cấp nhà nước KT-02-07.
30. Sở Nông nghiệp & PTNT Hà Nam (2010), Báo cáo tình hình sản xuất
rau của tỉnh Hà Nam, Hà Nam.
31. ðào Duy Tâm (2010), Nghiên cứu giải pháp phát triển bền vững rau an
toàn ở Hà Nội, Luận văn tiến sỹ, ðại học Nông nghiệp Hà Nội.
32. Trần Khắc Thi (1995), Một số kết quả nghiên cứu cây rau giai ñoạn 1991
- 1995, Kết quả nghiên cứu khoa học về rau quả 1990 - 1994, Viện
nghiên cứu Rau Quả
33. Trần Khắc Thi, Phạm Mỹ Linh, Ngô Thị Hạnh (2005), Nghiên cứu sản
xuất dưa chuột an toàn và chất lượng cao. Báo cáo tổng kết ñề tài
cấp Bộ.
34. Trần Khắc Thi, Phạm Mỹ Linh (2007), Rau an toàn cơ sở khoa học và kỹ
thuật canh tác, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội.
35. Trần Khắc Thi, Phạm Mỹ Linh, Ngô Thị Hạnh (2008), GAP cho sản xuất
cà chua và dưa chuột tại Việt Nam. Hội thảo GAP, Bình Thuận.
36. Trần Khắc Thi, Nguyễn Thị Thu Hiền, Ngô Thị Hạnh, Phạm Mỹ Linh
(2008), Rau ăn quả trồng rau an toàn, năng suất, chất lượngcao.
NXB Khoa học tự nhiên và công nghệ.
37. Phạm Thị Thùy (2006), Sản xuất rau sạch theo tiêu chuẩn thực hành
nông nghiệp tốt (GAP),NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
38. Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Nam (2009), Quyết ñịnh phê duyệt Kế hoạch
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
85
hành ñộng kiểm soát ô nhiễm tỉnh Hà Nam giai ñoạn 2010 - 2015.
39. Viện Bảo vệ thực vật (1998), Nghiên cứu thực trạng sử dụng thuốc bảo
vệ thực vật ở nước ta trong thời gian qua và ñề xuất các giả pháp
quản lý, Báo cáo khoa học (tài liệu lưu hành nội bộ).
40. Viện nghiên cứu rau quả Hà Nội (2007), Xây dựng vùng sản xuất rau an
toàn hàng hoá quy mô huyện tại Hưng Yên, Hà Nội.
41. Viện vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên (2003), Tìm hiểu dư lượng HCBVTV
trong môi trường ñất tại ðăk Lăk - Tạp chí y học dự phòng Tây
Nguyên, 2003.
Tài liệu Tiếng nước ngoài
42. FAO(1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006) Sattistical
database.
43. International food policy research institue 7/2002“fruits and vegetables
in VietNam”.
44. Marise Simoes
1*
; Beatriz Pisani
1
; Eneida Gonçalves Lemes Marques
1
;
Maria Angela Garnica Prandi
1
; Maria Helena Martini
1
; Paulo Flávio
Teixeira Chiarini
1
; José Leopoldo Ferreira Antunes
2
; Ana Paula
Nogueira
3
(2002), Ygienic-sanitary conditions of vegetables and
irrigation water from kitchen gardens in the municipality of
campinas, Brazilian Journal of Microbiology.
45. Plant Resources of South-East AsiaNo. 8 Bogor Indonesia 1994.
46. Spsito and Praga (1984), “Survey on the content of Cd, Cu, Pb, Zn in
edible herbs in Korea”, Agricultural Insitute of Korea).
Tài liệu internet
47. Kết quả kiểm tra, giám sát về sản xuất rau, quả, chè còn chưa an toàn.
http://agriviet.com/nd/2555-ket-qua-kiem-tra-giam-sat-ve-san-xuat-rau-qua-che:-con-chua-an-toan.
48. Kiểm soát dư lượng hoá chất bảo vệ thực vật – Con ñường bền vững cho
xuất khẩu nông sản tại Việt Nam. http://www.thuongmai.vn/thuong-mai/hang-hoa-viet-nam/thu-tu-h-i-j-k/hoa-chat-viet-nam/28625-kiem-soat-du-luong-hoa-chat-bao-ve-thuc-vat--con-duong-ben-vung-cho-xuat-khau-nong-san-tai-viet-nam.html.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .
86
49. Năm 2010, cả nước xảy ra 132 vụ ngộ ñộc thực phẩm
http://suckhoedoisong.vn/2011012710310252p61c67/nam-2010-ca-nuoc-xay-ra-132-vu-ngo-doc-thuc-pham.htm.
50. Sản xuất rau an toàn. http://agriviet.com/hoalily/cnews_detail/3090-san-xuat-rau-an-toan.
51. Sử dụng ñúng thuốc bảo vệ thực vật: bảo ñảm an toànmôi trường và sức
khoẻ. http://vusta.vn/temps/home/template2/?nid=245C
52. Thực hành nông nghiệp tốt - GAP, http://www.quacert.gov.vn.
53. Tình hình chung về kinh doanh, buôn bán và sử dụng thuốc bảo vệ thực
vật ở Việt Nam.http://www.vinachem.com.vn/Desktop.aspx/Xuat-ban-pham/35/460/
54. Xuất khẩu rau các loại quý I/2010
http://www.rauhoaquavietnam.vn/default.aspx?tabID=5&ID=11&La
ngID=1&NewsID=5255
55. Vệ sinh an toàn thực phẩm, một vấn ñề xã hội bức xúc cần phải ñược giải
quyết sớm và có hiệu quả.
http://www.vinalab.org.vn/nghien-cu-trao-doi/117-baocao2.