Thạc Sĩ Đánh giá tác động xã hội của công tác quản lý rừng tại công ty lâm nghiệp Nam Nung tỉnh Đăk Nông

Môc Lôc
Trang
§Æt vÊn
®Ò 1
Chư¬ng I: Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 3
1.1. Trªn thÕ giíi .3
1.1.1. §¸nh gi¸ t¸c ®éng x· héi cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp .3
1.1.2 Nghiªn cøu vÒ qu¶n lý rõng bÒn vưng .5
1.1.3. C¸c chÝnh s¸ch thu hót ngưêi d©n tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý rõng 6
1.1.4. C¸c gi¶i ph¸p t¨ng cưêng qu¶n lý rõng bÒn vưng 8
1.2. ë ViÖt Nam .9
1.2.1. §¸nh gi¸ t¸c ®éng x· héi cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp .9
1.2.2. Nghiªn cøu vÒ qu¶n lý rõng bÒn vưng 11
1.2.3. C¸c chÝnh s¸ch thu hót ngưêi d©n tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý rõng .13
1.2.4. C¸c gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cưêng qu¶n lý rõng bÒn vưng .15
1.3. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung .17
Chư¬ng 2: Môc tiªu, ®èi tưîng, ph¹m vi, néi dung vµ phư¬ng ph¸p
nghiªn cøu .18
2.1. Môc tiªu ®Ò tµi 18
2.2. §èi tưîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu .18
2.3. Néi dung nghiªn cøu 19
2.4. Phư¬ng ph¸p nghiªn cøu .20
2.4.1. Quan ®iÓm nghiªn cøu vµ c¸ch tiÕp cËn .20
2.4.2. Phư¬ng hưíng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò .21
2.4.3. Phư¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ 23
Chư¬ng III: §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi khu vùc nghiªn
cøu 27
3.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 27
3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý .27
3.1.2. §Þa h×nh 27 iv
3.1.3. §Êt ®ai 28
3.1.4. KhÝ hËu .28
3.1.5. Thñy v¨n .28
3.1.6. Tµi nguyªn rõng 29
3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi .30
3.2.1. D©n sè, d©n téc vµ lao ®éng 30
3.2.2. C¬ së h¹ tÇng, y tÕ, gi¸o dôc .32
3.3. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung .33
Chư¬ng 4: KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 35
4.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ QLBVR cña c«ng
ty l©m nghiÖp Nam Nung 35
4.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ c¬ cÊu tæ chøc cña C«ng ty 35
4.1.2. Tµi nguyªn rõng 40
4.1.3. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh 43
4.1.4. T×nh h×nh qu¶n lý b¶o vÖ rõng 54
4.2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh giao ®Êt l©m nghiÖp, kho¸n QLBVR t¹i C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung 56
4.2.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh giao ®Êt l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn 56
4.2.2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh giao kho¸n QLBVR t¹i C«ng ty 59
4.3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng qua l¹i giưa C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung vµ ®Þa
phư¬ng 62
4.3.1. Nhưng ho¹t ®éng hç trî cña C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung ®èi víi
®Þa phư¬ng 62
4.3.2. Nhưng ho¹t ®éng cña ®Þa phư¬ng hç trî C«ng ty .73
4.4. §¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c tiªu chuÈn x· héi trong QLRBV ë C«ng
ty L©m nghiÖp Nam Nung 76
4.4.1. Tiªu chuÈn quèc gia vÒ qu¶n lý rõng bÒn vưng vµ nhưng tiªu chÝ vÒ x· héi .76
4.4.2. §¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c tiªu chÝ x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp
Nam Nung 83 v
4.5. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p vµ c¸c c«ng viÖc ưu tiªn nh»m thóc ®Èy QLRBV vµ
bÒn vưng vÒ mÆt x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 89
4.5.1. Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc vÒ t¸c ®éng
x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung .89
4.5.2. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy qu¶n lý rõng bÒn vưng vÒ
mÆt x· héi t¹i C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 91
4.5.3. §Ò xuÊt c¸c c«ng viÖc ưu tiªn .97
Chư¬ng V: KÕt luËn, tån t¹i vµ kiÕn nghÞ 98
5.1. KÕt luËn 98
5.2. Tån t¹i .101
5.3. KiÕn nghÞ 102
Tµi liÖu tham kh¶o .103
PhÇn phô lôc
Phô lôc 1: Danh s¸ch mét sè ngưêi chñ yÕu ®· tham gia pháng vÊn, trao ®æi
Phô lôc 2 : Tæ chøc bé m¸y c«ng ty hiÖn nay
Phô lôc 3: C¸c th«ng tin, sè liÖu cÇn thu thËp t¹i C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung
Phô lôc 4: Th«ng tin, Sè liÖu cÇn thu thËp ë c¸c x·
Phô lôc 5: §Ò cư¬ng Pháng vÊn hé gia ®×nh vi
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng Tªn b¶ng Trang
3.1 Dân số 2 xã trên địa bàn công ty lâm nghiệp Nam Nung quản lý 30
3.2 Các dân tộc trên địa bàn công ty lâm nghiệp Nam Nung quản lý 31
3.3 Tình hình lao động 2 xã trên địa bàn Công ty lâm nghiệp Nam Nung 32
4.1 Tæng sè c¸n bé l©m trưêng chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n 38
4.2 C¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé c«ng ty l©m nghiÖp Nam
Nung
39
4.3 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ tµi nguyªn rõng cña C«ng ty 40
4.4 Trư lưîng rõng c«ng ty l©m nghiÖp Nam Nung theo nhãm cÊp kÝnh 42
4.5 KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty l©m nghiÖp
Nam Nung giai ®o¹n 2004 - 2006
46
4.6 KÕ ho¹ch thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt giai ®o¹n 2007 - 2010 49
4.7 KÕ ho¹ch trång cao su, trång rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 50
4.8 KÕ ho¹ch nu«i dưìng rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 51
4.9 KÕ ho¹ch lµm giµu rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 52
4.10 KÕ ho¹ch khoanh nu«i rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 52
4.11 Dù kiÕn khai th¸c gç giai ®o¹n 2007 - 2010 53
4.12 Dù kiÕn khai th¸c l©m s¶n phô (Lå «) 53
4.13 Thèng kª c¸c cuéc häp c«ng t¸c QLBVR vµ PCCCR 55
4.14 Thèng kª diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ®· giao trªn ®Þa bµn x· N©m Nung 57
4.15 Thèng kª diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ®· giao trªn ®Þa bµn x· N©m N§ir 57
4.16 Thèng kª diÖn tÝch giao kho¸n QLBVR 59
4.17 TiÒn ñng hé x©y nhµ t×nh nghÜa 68
4.18 Hç trî x©y dùng §Ëp §¨k viªng 68
4.19 Hç trî x©y dùng ®ưêng giao th«ng n«ng th«n vµ ®ưêng ®iÖn cao thÕ 69
4.20 Tiªu chuÈn 2 - tiªu chÝ - chØ sè vÒ mÆt x· héi 79
4.21 Tiªu chuÈn 3 - tiªu chÝ - chØ sè vÒ mÆt x· héi 80
4.22 Tiªu chuÈn 4 - tiªu chÝ - chØ sè vÒ mÆt x· héi 81
4.23 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c chØ sè x· héi ë C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung theo tiªu chuÈn 2 FSC ViÖt Nam
83
4.24 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c chØ sè x· héi ë C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung theo tiªu chuÈn 3 FSC ViÖt Nam
84 vii
4.25 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c chØ sè x· héi ë C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung theo tiªu chuÈn 4 FSC ViÖt Nam
86
4.26 Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc vÒ t¸c
®éng x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung
89
4.27 C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc c¸c chØ sè cßn tån t¹i trong tiªu chuÈn
2 cña FSC ViÖt Nam: "QuyÒn vµ tr¸ch nhiÖm sö dông ®Êt"
91
4.28 C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc c¸c chØ sè cßn tån t¹i trong tiªu chuÈn
3 cña FSC ViÖt Nam: "QuyÒn cña ngưêi d©n së t¹i"
91
4.29 C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc c¸c chØ sè cßn tån t¹i trong tiªu chuÈn 2
cña FSC ViÖt Nam: "Quan hÖ céng ®ång vµ quyÒn cña c«ng d©n"
92 viii
DANH MôC C¸C Ký HIÖU Vµ Tõ VIÕT T¾T
TT Ký hiÖu Gi¶i thÝch
1 BVR B¶o vÖ rõng
3 CCR Chøng chØ rõng
4 §KTN, KT-XH §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi
5 ESIA §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i trưêng vµ x· héi
6 FAO Tæ chøc n«ng lư¬ng thùc thÕ giíi
7 FSC Héi ®ång qu¶n trÞ rõng
8 NWG Tæ c«ng t¸c quèc gia
10 KHKT Khoa häc kü thuËt
12 NN & PTNT N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n
13 QLR Qu¶n lý rõng
14 QLBVR Qu¶n lý b¶o vÖ rõng
15 QLRBV Qu¶n lý rõng bÒn vưng
16 PCCCR Phßng ch¸y chưa ch¸y rõng
18 UBND Uû ban nh©n d©n
19 GEF Quü m«i trưêng toµn cÇu
20 ITTO Tæ chøc gç nhiÖt ®íi quèc tÕ
21 XDCB X©y dùng c¬ b¶n
22 PRA §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia
23 RBTC Rõng b¶o tån cao
24 RRA §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n
25 SWOT §iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi, th¸ch thøc
26 VACR Vưên, ao, chuång, ruéng ix
danh môc c¸c h×nh ¶nh
H×nh Tªn h×nh Trang
2.1 Phư¬ng hưíng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 22
2.2 Pháng vÊn c¸n bé x· vµ c«ng nh©n C«ng ty 25
2.3 S¬ ®å c¸c bưíc thùc hiÖn nghiªn cøu 26
4.1 V¨n phßng C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 36
4.2 Rõng trång cao su cña C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 41
4.3 Rõng trång thö nghiÖm c©y l¸ réng C«ng ty L©m nghiÖp Nam
Nung
44
4.4 Rõng trång Xoan ta C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 45
4.5 Ngưêi d©n ®Þa phư¬ng tham gia c¸c dù ¸n trång Cao su cña
C«ng ty
64 1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong giai đoạn hiện nay QLRBV (Quản lý rừng bền vững) được đặt ra như
là một yêu cầu cấp thiết với mỗi quốc gia và cộng đồng quốc tế. Đầu thập kỷ 90 của
thế kỷ XX, nhờ sáng kiến của những người sử dụng và kinh doanh gỗ về việc chỉ
buôn bán và sử dụng gỗ có nguồn gốc từ các khu rừng đã được quản lý bền vững, từ
đó một loạt các tổ chức QLRBV đã ra đời và có phạm vi hoạt động khác nhau trên
thế giới như Montreal, ITTO, Pan - European, Africal Timber Organization
Initiative, CIFOR và FSC, trong đó chứng chỉ FSC là có uy tín và có phạm vi áp
dụng rộng rãi nhất. Hợp tác lâm nghiệp trong khối ASEAN cũng chủ yếu xoay
quanh chủ đề QLRBV với 2 lý do: một là xu hướng mất rừng của các nước đang
phát triển do áp lực dân số, lương thực, khai thác trái phép, cháy rừng, . hai là bị thị
trường thế giới từ chối dần việc nhập khẩu nếu đồ gỗ không có chứng chỉ QLRBV.
Ở Việt Nam, trong nửa thế kỷ từ năm 1945 đến 1990 diện tích rừng liên tục
giảm từ 14,3 xuống 9,2 triệu ha, độ che phủ rừng là 27,2% mà lý do chính là do
quản lý và sử dụng rừng không bền vững. Từ sau năm 1992 thông qua các chương
trình lớn như 327 và sau đó là dự án 661, gần 3 triệu ha rừng đã được phục hồi, góp
phần thúc đẩy ngành lâm nghiệp phát triển và cân bằng môi trường sinh thái cho đất
nước. Theo kết quả kiểm kê rừng công bố ngày 27/8/2007 của Bộ Nông nghiệp và
PTNT thì đến hết ngày 31/12/2006 diện tích rừng nước ta đã tăng lên là 12,874 triệu
ha với độ che phủ là 38,0%. Để giữ được diện tích rừng hiện có và phát triển thêm
vốn rừng thì QLRBV là một yêu cầu rất cần thiết ở nước ta.
Trong Chiến lược Phát triển Lâm nghiệp quốc gia giai đoạn 2006 - 2020 ghi
rõ: Đẩy mạnh xây dựng thương hiệu và cấp chứng chỉ rừng cho các mặt hàng xuất
khẩu; Nâng cấp năng lực quản lý cho chủ rừng, xây dựng các tiêu chuẩn và cấp
chứng chỉ rừng, mục tiêu đến năm 2020 ít nhất 30% diện tích rừng sản xuất được
cấp chứng chỉ rừng. Chương trình Quản lý và phát triển bền vững - một trong 5 2
chương trình trọng điểm quốc gia về lâm nghiệp, có vai trò đặc biệt quan trọng
trong việc lần đầu tiên xác định cho đất nước một lâm phận ổn định 15,6 triệu ha,
với 7,8 triệu ha rừng sản xuất, có 30% được cấp chứng chỉ QLRBV, cung cấp 22,2
triệu m 3 gỗ/năm, kim ngạch xuất khẩu 7,8 tỷ USD vào năm 2020.
QLRBV đòi hỏi phải đáp ứng bền vững trên cả 3 khía cạnh: kinh tế, xã hội và
môi trường, trong đó yếu tố xã hội ở Việt Nam hiện nay đang được quan tâm nhiều
vì nó gắn liền với đời sống của hàng chục triệu người dân miền núi, gắn với xóa đói
giảm nghèo và chính sách đầu tư của Chính phủ, đặc biệt trong bối cảnh Nhà nước
đang có những thay đổi lớn trong sắp xếp các lâm trường quốc doanh thành các
công ty lâm nghiệp tự hạch toán kinh doanh độc lập.
Công ty Lâm nghiệp Nam Nung, tiền thân là lâm trường Nam Nung những
năm trước đây hoạt động chủ yếu là khai thác rừng tự nhiên, sau đó chuyển sang
trồng rừng phòng hộ và quản lý bảo vệ rừng theo dự án 661. Hiện nay khi chuyển
sang cơ chế tự hạch toán kinh doanh Công ty đang đứng trước những cơ hội và
thách thức mới, đặc biệt là trong việc thu hút người dân địa phương vào quản lý
rừng. Đây là một trong những yêu cầu bắt buộc đối với công tác quản lý rừng bền
vững, vì vậy đánh giá tác động xã hội là một trong những vấn đề quan trọng hàng
đầu cần phải thực hiện để có những bước đi phù hợp.
Xuất phát từ yêu cầu đó, đề tài “Đánh giá tác động xã hội của công tác quản
lý rừng tại Công ty Lâm Lâm nghiệp Nam Nung tỉnh Đăk Nông” đặt ra là hết sức
cần thiết nhằm giúp Công ty Lâm nghiệp Nam Nung nói riêng và các Công ty Lâm
nghiệp/lâm trường có điều kiện tương tự tiếp cận và dần đáp ứng được các tiêu chí
của Bộ Tiêu chuẩn quốc gia về QLRBV mà trước hết là các tiêu chí xã hội trong
điều kiện và bối cảnh mới.