Thạc Sĩ Đánh giá tác động của tín dụng đối với giảm nghèo ở nông thôn Việt Nam

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
NĂM 2011

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN . i
MỤC LỤC . ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT . iv
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ . v
TÓM TẮT . vi
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU . 1
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 3
2.1. Khái niệm về đói nghèo 3
2.2. Các phương pháp xác định nghèo 3
2.2.1. Phương pháp chi tiêu 3
2.2.2. Phương pháp thu nhập 4
2.2.3. Phương pháp xếp loại của địa phương . 4
2.2.4. Phương pháp vẽ bản đồ nghèo đói . 4
2.3. Lý thuyết về thu nhập và các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập . 5
2.4. Lý thuyết về vòng xoáy nghèo đói . 6
2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến mức sống của hộ nghèo . 9
2.5.1. Vai trò của tín dụng đối với giảm nghèo 10
2.5.2. Các yếu tố về nhân khẩu học 11
2.5.3. Tình trạng việc làm và giáo dục của hộ 12
2.5.4. Năng lực sản xuất của hộ . 12
2.5.5. Các điều kiện bên ngoài 13
2.5.6. Đặc điểm dân tộc 13
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ TỔNG QUAN VỀ 15
THỊ TRƯỜNG TÍN DỤNG NÔNG THÔN VIỆT NAM 15
3.1. Tiêu chí xác định nghèo . 15
3.2. Phương pháp nghiên cứu . 15
3.2.1. Các phương pháp được sử dụng trong các nghiên cứu trước 15
3.2.2.Phương pháp khác biệt trong khác biệt (DID) 16
3.2.3. Kết hợp phương pháp Khác biệt trong khác biệt với hồi qui OLS . 17
3.3. Mô tả dữ liệu 21
3.4. Đặc điểm về thị trường tín dụng nông thôn Việt Nam 22
3.4.1. Khái niệm về tín dụng và tín dụng cho người nghèo 22
3.4.2. Đặc điểm của thị trường tín dụng nông thôn Việt Nam 23
3.4.3. Mục tiêu của tín dụng cho người nghèo . 26
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 27
4.1. Tác động của tín dụng đối với thu nhập của hộ nghèo 27
4.2. Tác động của tín dụng đến chi tiêu đời sống hộ nghèo 30
4.3. So sánh tác động của tín dụng chính thức và tín dụng phi chính thức lên mức sống
của người nghèo 33
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH 36
5.1. Kết luận 36
5.2. Gợi ý chính sách 37
5.3. Hạn chế của nghiên cứu . 40
TÀI LIỆU THAM KHẢO 42
PHỤ LỤC

GIỚI THIỆU
Việt Nam được xem là một trong số ít nước có thành tựu đáng khích lệ về xóa đói
giảm nghèo. Theo đánh giá của Ngân hàng thế giới (dựa trên chuẩn nghèo quốc tế 1
USD/người/ngày), trong vòng 12 năm từ 1993 đến 2004, Việt Nam đã đưa hơn 40% dân số
thoát khỏi nghèo đói. Con số này có thể khác đi nếu như sử dụng các thước đo về nghèo
đói khác nhau, ngay cả như vậy, đây cũng là một kết quả mà rất ít nước có thể đạt được. Để
đạt được thành quả này, nhiều chương trình hỗ trợ xóa đói giảm nghèo đã được thực hiện
tại Việt Nam, trong đó có các chương trình tín dụng. Tuy nhiên, có nhiều quan điểm khác
nhau về chính sách tín dụng cho người nghèo. Một quan điểm phổ biến cho rằng hỗ trợ tín
dụng cho người nghèo là cách tốt để giúp họ thoát khỏi nghèo đói. Nhưng cũng có quan
điểm ngược lại cho rằng, tín dụng ưu đãi cho người nghèo không phải là cách tốt để giảm
nghèo mà thậm chí sẽ làm cho người nghèo lún sâu vào nợ nần nếu họ không biết cách sử
dụng hiệu quả. Vậy, thực tế chính sách tín dụng có tác động như thế nào đến việc nâng cao
mức sống cho người nghèo ở nông thôn Việt Nam? Để trả lời câu hỏi này, tôi thực hiện đề
tài: “Đánh giá tác động của tín dụng đối với giảm nghèo ở nông thôn Việt Nam” dựa
trên dữ liệu điều tra mức sống hộ gia đình 2004 và 2006.
Có một sự thừa nhận rộng rãi rằng cung cấp tín dụng cho người nghèo là một cách
để giúp người nghèo tăng cường thế lực và nâng cao mức sống. Mối quan hệ tích cực giữa
tín dụng và giảm nghèo đã được đề cập trong nhiều nghiên cứu: World Bank (2004),
Khandker (2006), Mordutch (2006), Nguyễn Trọng Hoài (2006), Ryu Fukui và Gilberto M.
Llanto (2003): Tín dụng làm tăng tín tự chủ cho hộ nghèo và giảm tác động của những bất
ổn kinh tế. Những nghiên cứu của Margaret Madajewicz (1999) ở BangLades và James
Copestake, Sonia Blalotra (2000) ở Zambia nhận thấy việc cho người nghèo vay vốn sẽ
giúp họ tự làm việc cho chính mình, và có vốn để thực hiện những hoạt động kinh doanh
nhỏ mà đây là cơ hội để họ thoát nghèo.
Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về vai trò của tín dụng đối với giảm nghèo ở nhiều
nước khác nhau nhưng cho đến nay chưa có một đánh giá đầy đủ nào về tác động của tín
dụng đối với giảm nghèo ở Việt Nam. Hơn nữa, các nghiên cứu trước đây chủ yếu dựa vào
nghiên cứu tình huống hoặc phương pháp hồi qui đa biến thông thường và dữ liệu chéo.
Theo đó, kết quả được rút ra dựa vào sự so sánh những hộ có vay với hộ không vay vốn tại
cùng một thời điểm nhất định nào đó sẽ có những hạn chế nhất định, do có thể có sự khác
nhau trong nội tại năng lực sản xuất giữa các hộ.
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá tác động của tín dụng đối với giảm
nghèo dựa trên dữ liệu bảng và phương pháp Khác biệt trong khác biệt kết hợp với hồi quy
OLS. Phương pháp này có ưu điểm là tách bạch được tác động của tín dụng với tác động
của các yếu tố khác lên mức sống của hộ nghèo, vừa phản ánh được những khác biệt về
mặt thời gian (trước và sau khi vay vốn) vừa phản ánh được sự khác biệt chéo (giữa hộ có
vay và hộ không vay).
Mục tiêu của nghiên cứu này là nhằm tìm ra mối quan hệ giữa tín dụng và mức sống
của người nghèo ở nông thôn Việt Nam dựa trên những cơ sở và bằng chứng thuyết phục.
Trên cơ sở đó, đề xuất những gợi ý chính sách giúp cải thiện đời sống cho người nghèo ở
nông thôn Việt Nam.
Vì nghèo ở Việt Nam chủ yếu tập trung ở nông thôn do đó đề tài chỉ nghiên cứu tác
động của tín dụng đến mức sống của hộ nghèo ở nông thôn. Dữ liệu mà chúng tôi sử dụng
để phân tích là hai bộ dữ liệu Điều tra mức sống hộ gia đình 2004 và Điều tra mức sống hộ
gia đình 2006.
Kết quả nghiên cứu cho thấy tín dụng có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao
mức sống cho người nghèo. Tuy nhiên, tác động của tín dụng chỉ mới dừng lại ở việc cải
thiện chi tiêu đời sống cho người nghèo mà chưa tạo ra được những nguồn thu nhập bền
vững. Hơn nữa, người nghèo ở nông thôn Việt Nam rất khó tiếp cận với các nguồn tín
dụng, đặc biệt là tín dụng chính thức. Chính vì vậy, cần thiết phải có những chính sách để
phát triển thị trường tín dụng nông thôn theo hướng hỗ trợ cho người nghèo.
Báo cáo được chia làm bốn chương. Chương I giới thiệu vấn đề chính sách, câu hỏi,
phương pháp, mục tiêu nghiên cứu. Chương II trình bày cơ sở lý luận và phương pháp
nghiên cứu được sử dụng trong luận văn, đặc biệt chú trọng đến phương pháp Khác biệt
trong khác biệt. Chương III phản ánh kết quả nghiên cứu về tác động của tín dụng đến mức
sống của người nghèo trên hai khía cạnh thu nhập và chi tiêu đời sống. Chương IV tóm tắt
những phát hiện của luận văn và đề xuất một số gợi ý chính sách để cải thiện đời sống cho
người nghèo.