Báo Cáo Đánh giá nhu cầu và phương thức cung cấp thông tin thị trường nông sản cho người quản lý và làm chín

1/ BỐI CẢNH CHUNG

Nhờ những cải cách kinh tế sâu rộng, ngành nông nghiệp Việt Nam liên tục tăng trưởng với tốc độ 4,5% bình quân năm. Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai, sản xuất hạt điều đứng thứ ba và xuất khẩu cà phê thứ tư trên thế giới. Hiện nay ngoài một số ít sản phẩm phải nhập khẩu như sữa, dầu ăn, bông, thuốc lá, gỗ và bột giấy, hầu hết các nông lâm hải sản của Việt Nam đã đáp ứng được nhu cầu trong nước và có dư để xuất khẩu.

Trong giai đoạn vừa qua, quá trình chuyển đổi từ sản xuất nhỏ, tự cung tự cấp sang quy mô, hàng hoá đã giúp ngành nông hộ và các nhà kinh doanh nông sản gặt hái được những thành tựu to lớn về tạo công ăn việc làm và tăng thu nhập nhưng cũng đang đặt ra những thách thức rất to lớn về những rủi ro của biến động thị trường. Trường hợp của các mặt hàng như cà phê, hồ tiêu, chè, cá basha trong thời gian qua đã cho thấy những tác động tiêu cực của rủi ro thị trường đối với sản xuất và kinh doanh nông sản. Thực tế cho thấy đầu ra cho các nông lâm sản hàng hóa đang là mối quan tâm hàng đầu của ngành nông nghiệp, có tiêu thụ được sản phẩm thì mới vận hành được toàn bộ dây chuyền từ sản xuất, đến chế biến, kinh doanh. Thị trường đang trở thành tín hiệu và định hướng kéo theo các lĩnh vực liên quan khác như dịch vụ kỹ thuật, nghiên cứu khoa học, các ngành nghề phụ .Do đó công tác phát triển thị trường trở thành một trong những định hướng ưu tiên chiến lược trong giai đoạn phát triển hiện nay.

Khâu đầu tiên cho công tác phát triển thị trường là thông tin thị trường và khâu tiếp theo là xúc tiến thương mại. Để vận hành nền kinh tế trong cơ chế thị trường, đối với các cấp quản lý nhà nước, thông tin thị trường giúp cho việc hình thành một chiến lược đầu tư hiệu quả cho công tác nghiên cứu khoa học, xây dựng cơ sở hạ tầng, hoặc tổ chức sản xuất, giúp hình thành các chính sách thích hợp để bảo vệ, hỗ trợ sản xuất trong nước. Đối với người sản xuất, kinh doanh, thông tin thị trường giúp đưa ra quyết định hợp lý về đầu tư tổ chức sản xuất, kinh doanh, chọn thị trường thích hợp.

Do thông tin thị trường nông lâm sản là thông tin tổng hợp, liên ngành, liên quan chặt đến chính sách, quyền lợi quốc gia nên hầu hết các nước đều coi thu thập, phân tích, thông tin trong toàn ngành là công việc của nhà nước, trước hết là của Bộ Nông nghiệp. Cung cấp thông tin trên qui mô ngành là công việc của các cơ quan nhà nước tổ chức và phối hợp chặt với hoạt động phát triển thị trường của các thành phần kinh tế khác. Rõ ràng trong cơ chế thị trường, thông tin thị trường là xuất phát điểm để định hướng đầu tư và tổ chức toàn bộ hệ thống sản xuất kinh doanh, là cơ sở để hoạch định chính sách.

2/ ĐÁNH GÍA THỰC TRẠNG VỀ VIỆC CUNG CẤP THÔNG TIN VỀ THỊ TRƯỜNG NÔNG SẢN CHO NGƯỜI QUẢN LÝ VÀ LÀM CHÍNH SÁCH NÔNG NGHIỆP HIỆN NAY:

Hiện nay, với sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin có rất nhiều nguồn cung cấp thông tin đặc biệt trong hoạt động kinh tế, nhu cầu phát triển thông tin về thị trường như cung, cầu, giá cả, xu hướng phát triển. Hệ thống cung cấp thông tin thị trường tương đối phong phú bao gồm cả những nguồn thông tin tổng hợp và những nguồn thông tin chuyên ngành. Mọi người có thể tiếp cận thông tin về thị trường thông qua nhiều kênh khác nhau như báo, tạp chí, các báo cáo; ấn phẩm và website, truyền hình.

Thông qua khảo sát sơ bộ về một số nguồn cung cấp thông tin thị trường đại diện cho thấy:

Báo chí là một loại hình phổ biến trong lĩnh vực cung cấp thông tin đến cho người dân từ các nhà quản lý cho đến những người nông dân. Một số các loại báo chí cung cấp thông tin thị trường qua khảo sát như “Diễn đàn doanh nghiệp”, “Thời báo kinh tế Sài Gòn”, “Thời báo kinh tế Việt Nam”, “Đầu tư”, “Thương mại”, “Nông nghiệp Việt Nam”; “Nông thôn ngày này” nhìn chung đều cung cấp thông tin phong phú về tin tức thị trường, khoa học kỹ thuật, văn hóa và xã hội; các chuyên mục sinh động về nội dung. Các loại “Diễn đàn doanh nghiệp”, “Thời báo kinh tế Sài Gòn”, “Thời báo kinh tế Việt Nam”, “Đầu tư”, “Thương mại” đặc biệt là “Thời báo kinh tế Việt Nam” cung cấp rất nhiều các thông tin đa dạng nổi bật và bổ ích về hoạt động kinh tế, kinh doanh, thương mại và hội nhập chủ yếu cho doanh nghiệp, nhà quản lý và người nghiên cứu. Tuy nhiên, thông tin về giá cả, thị trường nông sản chưa được cung cấp một cách đầy đủ và hệ thống. Còn các báo chuyên ngành trong lĩnh vực nông nghiệp như “Nông nghiệp Việt Nam”; “Nông thôn ngày này” chủ yếu cung cấp cho nông dân các thông tin thời sự trong nước và kỹ thuật nuôi trồng sản xuất, thiên về nông học; các thông tin về thị trường giá cả trong lĩnh vực nông sản không được đề cập nhiều.

Những đánh giá chung về một số báo chí được khảo sát đại diện như sau:

ã Báo mang tính chuyên ngành trong lĩnh vực nông nghiệp như “Nông nghiệp Việt Nam” và “Nông thôn ngày nay” chủ yếu đưa ra các tin tức, phóng sự nông thôn và một số kinh nghiệm về kỹ thuật nuôi trồng cho đối tượng độc giả là những người nông dân. Tuy nhiên, các báo này không đưa ra nhiều các thông tin về giá cả thị trường nông sản.

ã Báo mang tính tổng hợp trong lĩnh vực kinh tế và thương mại có liên quan đến thông tin thị trường như “Thời báo kinh tế Việt Nam”, “Đầu tư” và “Thương mại”:

o Thời báo kinh tế Việt Nam chủ yếu đưa ra thông tin kinh tế thị trường và kinh nghiệm của doanh nghiệp. Với đối tượng là doanh nghiệp, nhà quản lý, nhà nghiên cứu “Thời báo kinh tế Việt Nam” đã đưa các thông tin tương đối đa dạng, phong phú về các lĩnh vực trong nền kinh tế và thông tin giá cả thị trường trong nước và quốc tế. Nhưng nó chỉ mang tính cung cấp thông tin cơ bản về thị trường trong nhiều lĩnh vực mà không có nhiều các phân tích, đánh giá về tình hình thị trường cũng như các phân tích đánh giá mang tính dự báo.

o “Đầu tư” cũng được đánh giá là cung cấp thông tin đa dạng cho nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách về lĩnh vực kinh tế, cơ hội đầu tư và hoạt động tài chính. Tuy nhiên, các thông tin thị trường lại ngắn, không nhiều và không chi tiết.

o Bên cạnh đó, thông tin về hoạt động xúc tiến thương mại và thông tin sự kiện về xuất khẩu được đưa ra chủ yếu và được cập nhật trong báo “Thương mại” cho các doanh nghiệp, nhà quản lý và nghiên cứu. Nhưng những thông tin về giá cả thị trường đặc biệt là thị trường nông sản không phải là nội dung được đề cập nhiều và mang tính cập nhật.