Thạc Sĩ Đánh giá mức độ sao chép hMAM mRNA, survivin mRNA từ tế bào ung thư vú

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2014
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1: TỔNG QUAN . 3
1.1. Ung thư vú . 3
1.1.1. Khái niệm và tỷ lệ mắc bệnh ung thư vú 3
1.1.2. Tiến triển và các giai đoạn ung thư vú . 4
1.1.3. Chẩn đoán ung thư vú 8
1.2. TBUTM và vai trò của survivin mRNA, hMAM mRNA trong phát hiện
TBUTM 13
1.2.1. Đặc điểm TBUTM . 13
1.2.2. Kỹ thuật phát hiện TBUTM trên thế giới . 14
1.2.3. Phát hiện tế bào ung thư vú trong máu bằng nhân bản các mRNA
của hMAM và survivin 21
1.3. Nghiên cứu phát hiện tế bào ung thư vú bằng kỹ thuật sinh học phân tử
ở Việt Nam . 32
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 34
2.1. Đối tượng nghiên cứu . 34
2.2. Phương pháp nghiên cứu 34
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu và xử lý số liệu . 34
2.2.2. Địa điểm, thiết bị nghiên cứu . 36
2.2.3. Các bước tiến hành 36
2.3. Thời gian và kinh phí đề tài 48
2.4. Vấn đề đạo đức của đề tài 48
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 49
3.1. Xây dựng quy trình phát hiện sao chép gen hMAM và survivin ở dòng tế
bào ung thư vú nuôi cấy . 49
3.1.1. Kết quả RT-PCR phát hiện hMAM mRNA và survivin mRNA ở dòng tế bào 49
3.1.2. Giải trình tự sản phẩm PCR gen hMAM, survivin đã khuếch đại 50
3.2. RT-PCR phát hiện sự sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA
trong mô và trong máu bệnh nhân ung thư vú . 55
3.2.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhân nghiên cứu 55
3.2.2. RT-PCR phát hiện sự sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA
trong mô bệnh nhân ung thư vú 58
3.3. Realtime PCR đánh giá mức độ sao chép hMAM mRNA, survivin
mRNA trong nhóm nghiên cứu . 70
3.3.1. Xây dựng đường chuẩn xác định số bản sao từ dòng tế bào ung thư vú 70
3.3.2. Mức độ sao chép hMAM mRNA, survivin mRNA ở mô ung thư vú 79
3.3.3. So sánh mức độ sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA trong
máu và trong mô bệnh nhân ung thư vú 82
3.3.4. Diễn tiến sự sao chép hMAM mRNA, survivin mRNA theo giai
đoạn bệnh 86
Chương 4: BÀN LUẬN . 87
4.1. Xây dựng quy trình phát hiện sự sao chép gen hMAM và survivin ở
dòng tế bào ung thư vú nuôi cấy 87
4.2. RT-PCR phát hiện sự sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA trong
mô và trong máu bệnh nhân ung thư vú 91
4.2.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm ung thư vú nghiên cứu 91
4.2.2. RNA tổng số, tổng hợp cDNA, điện di sản phẩm RT- PCR . 93
4.2.3. Tỷ lệ sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA trong mô ung thư vú
và mối liên quan với các chỉ số lâm sàng, cận lâm sàng trong bệnh ung
thư vú 97
4.2.4. Tỷ lệ sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA trong máu ung
thư vú và mối liên quan với các chỉ số lâm sàng, cận lâm sàng trong
bệnh ung thư vú 102
4.3. Realtime PCR đánh giá mức độ sao chép hMAM mRNA, survivin
mRNA trong nhóm nghiên cứu . 109
4.3.1. Xây dựng đường chuẩn xác định số bản sao từ dòng tế b ào ung
thư vú . 110
4.3.2. Sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA ở mô ung thư vú và
mô u xơ vú . 112
4.3.3. So sánh mức độ sao chép hMAM mRNA và survivin mRNA trong
máu và trong mô bệnh nhân ung thư vú 114
KẾT LUẬN . 119
KIẾN NGHỊ 120
TÀI LIỆU THAM KHẢO
ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư vú (breast cancer) làtên gọi của ung thư có nguồn gốc từ mô vú,
phần lớn từ các ống dẫn sữa hoặc các tiểu thùy [1]. Được coi là loại ung thư
hay gặp trên thế giới, ung thư vú đứng hàng đầu trong các loại ung thư ở nữ
giới. Theo cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế (The International Agency for
Research on Cance-IARC), ung thư vú chiếm 23% tổng số các loại ung thư ở
phụ nữ trên thế giới[2]. Hàng năm trên toàn thế giới có khoảng 1,15 triệu phụ
nữ mắc bệnh ung thư vú mới được chẩn đoán và 465.000 ca tử vong[3]. Tại
Việt Nam,người ta ước tính tỷ lệ mắc ung thư vúchuẩn theo tuổi năm 2000 là
17,4/100.000 dân, đến năm 2010 là 29,9/100.000 dân đứngđầu trong các
loạiung thư ở phụ nữ[4]. Không những là loại ung thư phổ biến,ung thư vú
còn là nguyên nhân chính gây tử vong đối với phụ nữ ở nhiều nước trên thế
giới, nhất là ở các nước đang phát triển. Theo các nhà ung thư học nguy cơ
mắc ung thư vú theo suốt cuộc đời người phụ nữ từ 20 tuổi đến 70 tuổi, ung
thư vú nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời thì tỷ lệ sống trên 5 năm cao
hơn một cách rõ rệt. Một nghiên cứu về kết quả điều trị theo giai đoạn cho
thấy tỷ lệ sống sau 5 năm là 97,4% khi bệnh còn ở tại chỗ, 77,4% khi bệnh ở
tại vùng, 21,2% khi đã có di căn xa, vì vậy chẩn đoán sớm ung thư vúđược
coi là vấn đề quan trọng, cấp thiết trong sự nghiệp phòng chống ung thư[5].
Từ hơn hai thập niên gần đây công nghệ sinh học, đặc biệt là sinh học
phân tử đã có những tiến bộ vượt bậc trên nhiều lĩnh vực chẩn đoán, điều trị
và theo dõi sau điều trị ung thư vú nhờ đó mà việc phát hiện ung thư vú sớm
hơn, đánh giá giai đoạn ung thư vú chính xác hơn, có nhiều phương thức điều
trị chuyên biệt phù hợp cho từng bệnh nhân cải thiện kết quả sống thêm và
chất lượng sống cho người bệnh. Một trong những phương pháp đó là phát
hiệncác tế bào ung thư dựa vào sự sao chép của các mRNA bất thường đặc
trưng khối u mà ở người bình thường không thấy sự sao chép này, từ đó có thể phát hiện tế bào ung thư từ mô ung thư và tế bào ung thư di chuyển trong
máu (TBUTM)ngay từ giai đoạn rất sớm[6]. Các nghiên cứu trên thế giới đã
chứng minhcó rất nhiều gen liên quan đến ung thư vú, trong đó survivin,
hMAM, được coi là gen có độ nhạy và độ đặc hiệu cao.Theo nghiên cứu Shen
Chang xing, độ nhạy của hMAM mRNA, survivinmRNAtrong huyết thanh
của bệnh nhân ung thư vúlà 36,2%, 33%, khi kết hợp 2 gen này và hTERT thì
độ nhạy là 70%, không thấy có sự biểu hiện của hMAM mRNA,
survivinmRNA ở người không mắc ung thư vú [7]. Theo các nghiên cứu gần
đây của Chen CC về bốn loại mRNA là PTT1,survivin, UbcH10, TK
(thymidin kinase) từ các TBUTM cho thấy độ nhạy đạt 76%-85%, độ đặc hiệu
75%-79% khi sử dụng từng dấu ấn riêng biệt, khi kết hợp 3 loại dấu ấn độ
nhạy đạt 86%, độ đặc hiệu đạt tới 88%. Sử dụng 3 dấu ấn là mRNA khả năng
phát hiện khối u nhỏ hơn 2cm là 79%, lớn hơn 2cm là 100%, phát hiện khối u
vú ở giai đoạn 1 là 73%, giai đoạn 2 là là 95%, giai đoạn 3 là 100%[8]. Việc
phát hiện nhiều dấu ấn ung thư có bản chất là mRNA đặc hiệu từ các TBUTM
đã mở ra triển vọng phát hiện khối u di căn từ giai đoạn sớm vì vậy nghiên
cứu:
“Đánh giá mức độ sao chép hMAM mRNA, survivin mRNA từ tế bào
ung thư vú”
Được tiến hành với các mục tiêu:
1. Đánh giá mức độ sao chép hMAM mRNA, survivin mRNA từ mô ung
thư vú.
2. Đánh giá mức độ sao chép hMAM mRNA, survivin mRNAtừ tế bào
ung thư vú lưu hành trong máu.