Tiến Sĩ Đánh giá khả năng thích hợp của các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại xã Linh Sơn, huyệ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là sản phẩm của tự nhiên, là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá
của mỗi quốc gia. Đất đai là yếu tố duy nhất của sự sống, nếu không có đất sẽ
không có sản xuất và cũng không có sự tồn tại của con người. Cho nên việc bảo vệ
nguồn tài nguyên đất đai là một vấn đề hết sức quan trọng.
Trong cuộc sống đất đai đóng vai trò là tư liệu sản xuất đặc biệt không thể thiếu
được, trong cuộc sống hàng ngày với các hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp,
lâm nghiệp và cả sinh hoạt của mình, con người đã tác động trực tiếp vào đất đai, làm
thay đổi hệ sinh thái tự nhiên và đôi khi làm giảm dần tính bền vững của đất đai. Đặc biệt
là đất nông nghiệp có hạn về diện tích, có nguy cơ bị suy thoái dưới tác động của thiên
nhiên và sự thiếu hiểu biết của con người trong quá trình hoạt động sản xuất. Khi xã hội
phát triển, dân số tăng nhanh, quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh, kéo theo những đòi hỏi
ngày càng tăng về lương thực, thực phẩm, nhu cầu sinh hoạt, nhu cầu về đất sử dụng vào
mục đích chuyên dùng . Trên thực tế đã để lại những hậu quả nghiêm trọng do việc sử
dụng đất chưa hợp lý như đất bị rửa trôi, xói mòn, đất bị sa mạc hóa. Điều này đã tạo nên
áp lực ngày càng lớn đối với đất sản xuất nông nghiệp, làm cho quỹ đất nông nghiệp
luôn có nguy cơ bị suy giảm diện tích, trong khi khả năng khai hoang đất mới và các loại
đất khác chuyển sang đất nông nghiệp rất hạn chế.
Để giải quyết vấn đề trên, các nhà khoa học của nhiều nước trên thế giới
đã tập trung nghiên cứu đánh giá đất từ rất lâu và ngày càng hiện đại hơn. Đánh
giá đất đai là một nội dung nghiên cứu không thể thiếu được trong chương trình
phát triển một nền nông lâm nghiệp bền vững và có hiệu quả, vì đất đai là tư liệu
sản xuất cơ bản nhất của người nông dân, họ phải tự tích lũy những hiểu biết hạn
chế trong sử dụng đất của mình, đồng thời nắm được những phương thức sử
dụng đất thích hợp. Trong nền nông nghiệp ổn định và phát triển bền vững thì
công tác đánh giá đất đai là công việc đầu tiên mang tính nền tảng cho qui hoạch
sử dụng đất hợp lý, có hiệu quả cao.
Việc đánh giá đúng mức độ thích hợp của các loại hình sử dụng đất để tổ
chức sử dụng hợp lý, có hiệu quả đang trở thành một vấn đề có tính thiết thực với
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2
tất cả các địa phương. Từ kết quả đánh giá tiềm năng đất đai phải đưa ra được các
giải pháp mang tính chiến lược và định hướng sử dụng đất cho tương lai để tổ chức
sử dụng đất hiệu quả và lâu bền. Những năm gần đây, phương pháp đánh giá phân
hạng đất thích hợp theo chỉ dẫn của FAO đã được nhiều nước trên thế giới công
nhận và áp dụng.
Xã Linh Sơnlà một xã trung du miền núi nằm ở phía nam của huyện Đồng
Hỷ, là một xã có diện tích nông nghiệp khá lớn. Việc định hướng quy hoạch các
vùng chuyên canh sản xuất nông nghiệp theo hướng tập trung và chuyên môn hoá
tạo ra vùng nguyên liệu và sản phẩm hàng hoá có chất lượng cao phục vụ xuất khẩu
đem lại hiệu quả kinh tế là một vấn đề có ý nghĩa chiến lược và cấp thiết.
Vì vậy, vấn đề đặt ra là phải nghiên cứu đánh giá được tiềm năng đất đai và
các tài nguyên thiên nhiên của xã để chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng đa dạng
hóa sản phẩm, đẩy mạnh sản xuất hàng hóa, từng bước nâng cao đời sống của nhân
dân trong xã.
Việc đánh giá các loại hình sử dụng đất thích hợp nhằm sử dụng đất hiệu quả
và lâu bền trên cơ sở xây dựng một nền nông nghiệp đa canh và mang tính thương
mại là nhu cầu bức thiết trong phát triển nông nghiệp nông thôn ở xã Linh Sơn,
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. Xuất phát từ thực tiễn đó, được sự hướng dẫn
của PGS.TS. Đàm Xuân Vận tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá khả năng
thích hợp của các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại xã Linh Sơn,
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên”.
2. Mục tiêu của đề tài
- Mục tiêu tổng quát
Đánh giá các loại hình sử dụng đất làm cơ sở phân hạng thích hợp đất đai sản
xuất nông nghiệp của xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên theo hướng dẫn
của FAO.
-Mục tiêu cụ thể
+ Điều tra, đánh giá điều kiện tự nhiên về đất đai, đặc điểm kinh tế - xã
hội của vùng nghiên cứu, phát hiện những tiềm năng và tồn tại trong sử dụng
đất sản xuất nông nghiệp của xã.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3
+ Xây dựng bản đồ đơn vị đất đai của xã.
+ Xác định hướng phát triển trong sử dụng đất nông nghiệp của xã Linh
Sơn, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên thông qua yêu cầu sử dụng đất của các loại
hình sử dụng đất.
3. Yêu cầu của đề tài
- Điều tra, đánh giá điều kiện tự nhiên về đất đai, đặc điểm kinh tế - xã
hội của vùng nghiên cứu, phát hiện những tiềm năng và tồn tại trong sử dụng
đất sản xuất nông nghiệp của xã.
- Xác định hướng phát triển trong sử dụng đất nông nghiệp của xã Linh Sơn,
huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên thông qua yêu cầu sử dụng đất của các loại hình
sử dụng đất.
- Trên cơ sở kết quả đánh giá các loại hình sử dụng đất, đề xuất được các
loại hình sử dụng đất thích hợp phục vụ sản xuất nông nghiệp tại xã Linh Sơn,
huyện Đồng Hỷ.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
* Về khoa học
- Góp phần bổ sung và hoàn thiện cơ sở lý luận khoa học cho việc sử dụng
đất nông nghiệp tại xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên và khu vực
vùng đồi núi phía Bắc Việt Nam.
* Về thực tiễn
- Kết quả nghiên cứu chỉ rõ thế mạnh và sự hạn chế của các đặc tính, tính
chất đất đai và các loại hình sử dụng đất hiện tại trong sản xuất nông nghiệp ở khu
vực nghiên cứu.
- So sánh ưu thế của loại hình sử dụng đất đề xuất với loại hình sử dụng đất
trước đây của xã.
- Xây dựng các giải pháp sử dụng hợp lý, có hiệu quả và bền vững nguồn tài
nguyên đất cho phát triển nông nghiệp trên địa bàn xã Linh Sơn - huyện Đồng Hỷ -
Tỉnh Thái Nguyên.



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 1
Chương 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 4
1.1. Vai trò của công tác đánh giá đất . 4
1.2. Cơ sở lí luận về đánh giá đất . 5
1.3. Tình hình nghiên cứu đánh giá đất ở nước ngoài 6
1.3.1. Đánh giá đất đai theo phân loại định lượng (Soil Taxonomy) của Mỹ 6
1.3.2. Đánh giá đất đai ở Liên Xô (cũ) . 7
1.3.3. Đánh giá đất đai ở Anh . 8
1.3.4. Đánh giá đất đai ở Canađa 10
1.3.5. Đánh giá đất đai ở Ấn Độ . 10
1.3.6. Nghiên cứu đánh giá đất của tổ chức FAO . 11
1.3.7. Nhận xét chung về các phương pháp đánh giá đất đai ở nước ngoài . 17
1.4. Nghiên cứu về đánh giá đất ở Việt Nam . 18
1.5. Xây dựng bản đồ đơn vị đất đai . 25
1.5.1. Quy trình xây dựng bản đồ đơn vị đất đai . 25
1.5.2. Xác định các yếu tố và chỉ tiêu phân cấp bản đồ đơn vị đất đai . 27
Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 30
2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu 30
2.2. Nội dung nghiên cứu 30
2.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của xã 30
2.2.2. Xây dựng bản đồ đơn vị đất đai . 30
2.2.3. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp 31
2.2.4. Đánh giá hiệu quả của các loại hình sử dụng đất . 31
2.2.5. Đề xuất những loại hình sử dụng đất có triển vọng 31
2.3. Phương pháp nghiên cứu . 31
2.3.1. Phương pháp điều tra thu thập số liệu thứ cấp . 31
2.3.2. Phương pháp điều tra số liệu sơ cấp . 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2.3.3. Phương pháp đánh giá thích hợp theo FAO . 32
2.3.4. Phương pháp xây dựng bản đồ dơn vị đất đai bằng công nghệ GIS 34
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 35
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội . 35
3.1.1. Điều kiện tự nhiên . 35
3.1.1.1. Vị trí địa lý . 35
3.1.1.2. Đặc điểm khí hậu . 35
3.1.1.3. Địa hình, địa mạo . 35
3.1.1.4. Điều kiện thuỷ văn . 36
3.1.1.5. Điều kiện thổ nhưỡng 36
3.1.2. Điều kiện kinh tế, xã hội . 38
3.1.2.1. Dân số và lao động 38
3.1.2.2. Hiện trạng sử dụng đất của xã Linh Sơn năm 2013 39
3.1.2.3. Tình hình phát triển các ngành sản xuất 41
3.1.2.4. Cơ sở hạ tầng . 44
3.2. Xây dựng bản đồ đơn vị đất đai 46
3.2.1. Xây dựng các bản đồ đơn tính 46
3.2.1.1. Cơ sở dữ liệu không gian . 46
3.2.1.2. Cơ sở dữ liệu thuộc tính . 46
3.2.2. Mô tả các đơn vị bản đồ đất đai (LMU) . 49
3.3. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp xã Linh Sơn 55
3.3.1. Các loại hình sử dụng đất của xã Linh Sơn 55
3.3.2. Các hệ thống sử dụng đất của xã Linh Sơn 57
3.3.3. Xác định các yêu cầu sử dụng đất 59
3.4. Đánh giá hiệu quả của các loại hình sử dụng đất . 62
3.4.1. Đánh giá hiệu quả kinh tế của các kiểu dụng đất . 62
3.4.2. Phân tích hiệu quả môi trường của các loại hình sử dụng đất . 67
3.4.3. Phân tích hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất . 69
3.4.4. Lựa chọn các loại hình sử dụng đất 70 3.5. Đánh giá phân hạng thích hợp đất đai . 71
3.5.1. Nguyên tắc phân hạng thích hợp đất đai . 71
3.5.2. Phân hạng thích hợp hiện tại của các LUT . 72
3.5.3. Phân hạng thích hợp tương lai 76
3.6. Đề xuất hướng sử dụng đất trong tương lai . 81
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ . 85
1. Kết luận . 85
2. Đề nghị 86
TÀI LIỆU THAM KHẢO 87
PHỤ LỤC