Tiến Sĩ Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật u sọ hầu tại Bệnh viện Việt Đức

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1
ĐẶT VẤN ĐỀ

U sọ hầu (craniopharyngiomas) là loại u biểu mô vảy lành tính ít gặp,
phát triển chậm, nằm phần lớn ở vùng hố yên và trên yên, quanh tuyến yên và
cuống tuyến yên [1], [3], [10], [16], [40], [43], [51].
U sọ hầu (USH) có thể gặp ở cả trẻ em và người trưởng thành, chiếm 3
- 4% u nội sọ. Tỷ lệ mới mắc được phát hiện 0,5 - 2 ca/ 1 triệu dân/ năm; tỷ lệ
gặp ở hai giới tương đương nhau [26], [32]. U sọ hầu có nguồn gốc từ túi
Rathke, cấu trúc thường bao gồm phần đặc, có các mảnh canxi và nang dịch
nhầy chứa tinh thể cholesterol. U sọ hầu gây nên các triệu chứng về mắt, rối
loạn nội tiết, rối loạn tâm thần, tăng áp lực nội sọ, béo phì, đái tháo nhạt và
dậy thì muộn [35]. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào hình ảnh cộng hưởng từ
(CHT) hay cắt lớp vi tính (CLVT) thông qua triệu chứng lâm sàng gợi ý. Điều
trị chính bằng phẫu thuật, thường phải kết hợp với điều trị nội tiết hỗ trợ trước
và sau phẫu thuật ở một số bệnh nhân. U thường tái phát tại chỗ, xâm lấn vào
các cấu trúc thần kinh quan trọng xung quanh nó nếu không cắt bỏ hoàn toàn
[32], [40].
Đây là khối u lành tính nên để việc điều trị có kết quả tốt phải lấy bỏ
hết khối u mà không làm tổn thương tuyến yên, cuống tuyến yên và các cấu
trúc quan trọng xung quanh. Nhưng bản chất khối u thường dính chặt và xâm
lấn vào các cấu trúc quan trọng này nên việc cắt bỏ hết khối u mà không gây
ra các biến chứng là điều rất khó khăn. Chọn đường mổ và phương pháp mổ
từ lâu được các nhà phẫu thuật thần kinh bàn bạc và đang còn tranh cãi nhiều
như đường mổ qua đường mổ sọ; đường mổ dưới trán, trán hai bên, trán thái
dương, qua não thất . và đường mổ hiện đang được nghiên cứu, áp dụng
nhiều là qua xoang bướm, qua xoang bướm mở rộng, đặc biệt áp dụng nội soi 2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2
vào đường mổ qua mũi xoang bướm được nhiều tác giả áp dụng do tỷ lệ thành
công cao và biến chứng thấp [35], [46]. Cùng với sự phát triển các phương
tiện chẩn đoán hình ảnh, các dụng cụ phẫu thuật nội soi nền sọ ngày càng
hoàn thiện làm cho cuộc mổ thuận lợi hơn, sử dụng đường mổ qua xoang
bướm mở rộng đã thay đổi hẳn chiến thuật điều trị phẫu thuật những khối u
khó tiếp cận. Nguy cơ lớn nhất mổ u sọ hầu qua nội soi là rò dịch não tủy
ngày nay đã được nghiên cứu điều trị, sử dụng các vật liệu chống rò trong mổ
đã được áp dụng cho nên các biến chứng này đã được hạn chế rất nhiều [5],
[12], [23], [29].
Tại Việt Nam, phẫu thuật u sọ hầu được thực hiện chủ yếu tại một số
trung tâm lớn, thường qua đường mổ sọ trán hai bên, trán thái dương hay trán
dưới. Việc ứng dụng phẫu thuật nội soi qua xoang bướm để lấy u sọ hầu mới
được đưa vào và cũng chưa có nhiều nghiên cứu đầy đủ lâu dài về chẩn đoán
và đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật lấy u sọ hầu. Chính vì thế, chúng tôi
thực hiện đề tài này với mục tiêu:
1. Mô tả một số triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng bệnh u sọ hầu được
phẫu thuật tại Bệnh viện Việt Đức, từ ngày 19/08/2013 đến hết ngày
31/05/2013.
2. Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật u sọ hầu tại Bệnh viện Việt Đức.


5

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

5
MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1: TỔNG QUAN . 3
1.1.Lịch sử chẩn đoán và điều trị u sọ hầu 3
1.2. Giải phẫu hố yên xoang bướm 5
1.3. Giải phẫu bệnh u sọ hầu . 7
1.4. Dịch tễ học. . 11
1.5. Chẩn đoán u sọ hầu . 11
1.6. Phân loại u sọ hầu 16
1.7. Điều trị u sọ hầu 18
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25
2.1 Đối tượng nghiên cứu . 25
2.2 Phương pháp nghiên cứu . 25
2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu . 26
2.4 Phương pháp xử lí số liệu 33
2.5 Đạo đức nghiên cứu . 33
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 34
3. Đặc điểm chung 34
3.1 Tuổi và giới . 34
3.2 Triệu chứng lâm sàng . 35
3.3 Đặc điểm cận lâm sàng . 39
3.4 Kết quả sớm phẫu thuật u sọ hầu. . 46
3.5 kết quả xa sau mổ 51
3.6 Liên quan một số yếu tố đến kết quả phẫu thuật 53
Chương 4: BÀN LUẬN . 56
4. Đặc điểm chung 56 6

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

6
4.1 Tuổi và giới . 56
4.2 Triệu chứng lâm sàng . 56
4.3 Kết quả sớm phẫu thuật u sọ hầu 61
KẾT LUẬN . 69
KIẾN NGHỊ . 71
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH SÁCH BỆNH NHÂN