Tiến Sĩ Đánh giá hiệu quả can thiệp làm mẹ an toàn ở các bà mẹ có con dưới 2 tuổi tại 5 tỉnh Việt Nam giai đ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2014
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1: TỔNG QUAN 17
1.1. Chăm sóc trước, trong và sau sinh . 20
1.1.1. Chăm sóc trước sinh (CSTS) 20
1.1.2. Chăm sóc trong khi sinh 23
1.1.3. Chăm sóc sau sinh . 26
1.1.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận các dịch vụ y tế làm mẹ an toàn 28
1.2. Một số can thiệp về làm mẹ an toàn . 39
1.2.1. Nâng cấp cơ sở vật chất, cung cấp trang thiết bị và thuốc cần thiết 39
1.2.2. Đào tạo cán bộ y tế cung cấp dịch vụ làm mẹ an toàn và chăm sóc sức
khỏe sinh sản . 42
1.2.3. Xây dựng và thực hiện các chính sách và các Hướng dẫn Chuẩn Quốc
gia về SKSS và LMAT . 45
1.2.4. Truyền thông nâng cao nhận thức của người dân về LMAT 49
1.2.5. Mô hình chăm sóc liên tục bà mẹ và trẻ sơ sinh từ nhà đến bệnh viện 54
1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến chương trình can thiệp làm mẹ an toàn 28
1.3.1. Nguồn nhân lực y tế 28
1.3.2. Cở sở vật chất 34
1.3.3. Công tác theo dõi và giám sát . 36
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 57
2.1. Đối tượng nghiên cứu 57 2.2. Thời gian và địa điểm can thiệp và thu thập số liệu . 57
2.3. Phương pháp nghiên cứu 59
2.3.1 Thiết kế nghiên cứu . 59
2.3.2. Cỡ mẫu nghiên cứu và chọn mẫu . 59
2.3.3. Kỹ thuật và công cụ thu thập số liệu . 62
2.3.4. Qui trình can thiệp . 62
2.3.5. Một số định nghĩa, khái niệm . 69
2.3.6. Bảng biến số nghiên cứu . 71
2.3.7. Phân tích số liệu 74
2.3.8. Sai số, giới hạn và hạn chế của nghiên cứu 75
2.3.9. Đạo đức trong nghiên cứu . 75
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 76
3.1. Một số đặc trưng cá nhân của các bà mẹ 76
3.1.1 Tuổi và trình độ học vấn: . 76
3.1.2 Dân tộc và tôn giáo: . 77
3.1.3. Số con sống: 78
3.2. Hiệu quả can thiệp về kiến thức chăm sóc trước trong và sau sinh ở các
bà mẹ . 79
3.2.1. Hiệu quả can thiệp nâng cao kiến thức và thực hành chăm sóc
trước sinh 79
3.2.2. Hiệu quả can thiệp về kiến thức và thực hành chăm sóc trong sinh 90
3.2.3. Hiệu quả can thiệp về kiến thức và thực hành chăm sóc sau sinh . 98
3.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả can thiệp 108
3.3.1. Thiếu nhân lực y tế 108
3.3.2. Thiếu trang thiết bị 111
3.3.3. Công tác theo dõi giám sát còn chưa được đồng bộ 114
3.3.4. Sử dụng dịch vụ tuyến dưới 115
Chương 4: BÀN LUẬN 124.1. Hiệu quả can thiệp về chăm sóc trước trong và sau sinh ở các bà mẹ12
4.1.1. Đặc trưng cá nhân của các bà mẹ. 124.1.2. Hiệu quả can thiệp nâng cao kiến thức và thực hành chăm sóc
trước sinh 124.1.3. Hiệu quả can thiệp về kiến thức và thực hành chăm sóc trong sinh 134.1.4. Hiệu quả can thiệp về kiến thức và thực hành chăm sóc sau sinh . 13
4.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả can thiệp 14
4.2.1. Thiếu nhân lực y tế 14
4.2.2. Công tác theo dõi giám sát còn chưa được đồng bộ 144.2.3. Sử dụng dịch vụ tuyến dưới ngày càng ít . 154.2.4. Khả năng tiếp cận dịch vụ làm mẹ an toàn . 15
KẾT LUẬN . 16
KIẾN NGHỊ
16DANH MỤC CÁC BÀI BÁO CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


ĐẶT VẤN ĐỀ
Chăm sóc bà mẹ khi mang thai, khi sinh đẻ và sau sinh có vai trò quan
trọng góp phầnnâng cao sức khỏe cho bà mẹ và trẻ sơ sinh, đặc biệt là làm
giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật cho cả mẹ lẫn con. Làm mẹ an toàn (LMAT) là
chương trình theo dõi, phát hiện những biểu hiện bất thường trong quá trình bắt
đầu từ mang thai, sinh đẻ cho đến 42 ngày sau sinh. Chăm sóc trước, trong và
sau sinh là các yếu tố quan trọng nhằm đảm bảo cho sức khoẻ bà mẹ cũng như
đứa trẻ được sinh ra hoàn toàn bình thường. Hội nghị quốc tế về dân số và phát
triển tại Cairo năm 1994 tập trung chủ yếu vàosóc sức khỏe sinh sản
(CSSKSS), trong đó “Làm mẹ an toàn” là nội dung hàng đầu của chăm sóc sức
khỏe sinh sản. Ở Việt Nam, một trong những ưu tiên của Đảng và Nhà nước
trong chiến lược Quốc gia bảo vệ và chăm sóc Sức khỏe nhân dân giai đoạn
2011-2020tầm nhìn đến năm 2030 “Cần đẩy mạnh chăm sóc sức khỏe sinh sản,
dân số kế hoạch hóa gia đình ”[25]. Điều này cũng đã được thể hiện trong
mục tiêu cụ thể của Chiến lược Dân số và chăm sóc sức khỏe Việt Nam giai
đoạn 2011-2020 là “Nâng cao sức khỏe bà mẹ, thu hẹp đáng kể sự khác biệt về
các chỉ báo sức khỏe bà mẹ giữa các vùng miền” [24].
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG), ước tính mỗi năm cókhoảng



585.000 phụ nữ tử vong do những nguyên nhân có liên quan đến thai sản,
99% số tử vong nàyxuất hiện ở các nước đang phát triển, chủ yếu ở Châu Phi,
Trung Á, Tây Á và Đông Nam Á. Cũng theo TCYTTG, cứ mỗi phút có một
phụ nữ tử vong do các tai biến liên quan đến quá trình thai sản. Có ít nhất 7
triệu phụ nữsau khi sinh có những vấn đề sức khoẻ nghiêm trọng và hơn 50
triệu phụ nữ có những hậu quả về sức khoẻ sau khi sinh [74]. Khoảng 8 triệu
trẻ em chết trong năm đầu, có khoảng 4,3 triệu trẻ sơ sinh chết trong 28 ngày
đầu sau sinh [74]. Tại các nước đang phát triển, mang thai và sinh đẻ là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong, bệnh tật và tàn phế cho phụ nữ, chiếm
khoảng 18% gánh nặng bệnh tật ở nhóm tuổi này[79]. Tử vong sơ sinh chủ
yếu xảy ở các nước đang phát triển, chiếm 96% trẻ sơ sinh chết hàng năm trên
thế giới [79].
Ba tỉnh miền núi phía Bắc là Hà Giang, Hòa Bình, Phú Thọ và hai tỉnh Tây
Nguyên và ven biển miền Trung là Kon Tum và Ninh Thuận là những tỉnh có
tỷ suất chết của trẻ em <1 tuổi và tỷ số tử vong mẹ rất cao trong cả nước.
Chính vì vậy, các tỉnh trên đã được chọn để can thiệp trong chương trình
CSSKSS do Chính phủ Việt Nam và Quỹ Dân số Liên hiệp quốc tài trợ trong
giai đoạn 2006-2010. Các tỉnh này được cung cấp trang thiết bị y tế, đào tạo
nâng cao năng lực cán bộ y tế, giám sát hoạt động CSSKSS và tăng cường
công tác truyền thông tại cộng đồng để nhằm mục đích nâng cao chất lượng
cán bộ y tế, hiểu biết của người dân tiến tới giảm tỷsuất tử vong mẹ và trẻ sơ
sinh.Một nghiên cứu đánh giá hiệu quả can thiệp tác động tới nhóm các bà mẹ
có con dưới 2 tuổi tại các tỉnh trên là thực sự cần thiết, vì vậy nghiên cứu:
“ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CAN THIỆP LÀM MẸ AN TOÀN Ở CÁC BÀ
MẸ CÓ CON DƯỚI 2 TUỔI TẠI 5 TỈNH VIỆT NAM GIAI ĐOẠN
2006-2010”được tiến hành với các mục tiêu sau:
1. Đánh giá sự thay đổi vềkiến thức, thực hành sau can thiệp của
chương trình làm mẹ an toàncủa các bà mẹ có con dưới 2 tuổi tại 5
tỉnh Hà Giang, Hòa Bình, Phú Thọ, Kon Tum và Ninh Thuận giai
đoạn 2006-1010.
2. Xác địnhnhững yếu tốvềcung cấp dịch vụ ảnh hưởng đến kết quả can
thiệp làm mẹ an toàn ở các bà mẹ có con dưới 2 tuổi tại 5 tỉnh trên giai
đoạn 2006-2010