Thạc Sĩ Đánh giá dòng, giống lúa chịu mặn nhập nội phục vụ công tác chọn tạo giống cho vùng trồng lúa ven bi

Luận văn thạc sĩ
Đề tài: Đánh giá dòng, giống lúa chịu mặn nhập nội phục vụ công tác chọn tạo giống cho vùng trồng lúa ven biển Bắc Việt Nam
Mô tả bị lỗi font vài chữ, file tài liệu thì bình thường

MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các chữviết tắt v
Danh mục bảng vi
1. MỞ ðẦU 1
1.1 Tính cấp thiết của ñềtài 1
1.2 Mục ñích và yêu cầu của ñềtài 2
1.3 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñềtài 3
2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4
2.1 Ảnh hưởng của ñất mặn ñến canh tác lúa 4
2.2 Hiện trạng nhiễm mặn và tình hình canh tác lúa trên các vùng ñất
nhiễm mặn của Việt Nam: 8
2.3 Nghiên cứu trong và ngoài nước 11
3. VẬT LIỆU NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36
3.1 Vật liệu nghiên cứu 36
3.2 Nội dung nghiên cứu 37
3.3 Phương pháp nghiên cứu 37
3.4 Phương pháp xửlý và phân tích sốliệu 40
4. KẾT QUẢNGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 41
4.1 Kết quả ñánh giá khảnăng chịu mặn nhân tạo 41
4.2 ðánh giá một số ñặc trưng nông học, khả năng chống chịu, các
yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các dòng, giống lúa
trong ñiều kiện bình thường 46
4.2.1. ðánh giá một số ñặc ñiểm hình thái của các dòng, giống lúa
trong ñiều kiện bình thường 46
4.2.2 Chiều cao cây lúa, khảnăng ñẻnhánh và ñặc ñiểm bông của các
dòng, giống lúa 48
4.2.3 Thời gian sinh trưởng của các dòng, giống tham gia thí nghiệm 51
4.2.4 ðặc ñiểm vềhạt gạo của các dòng, giống lúa tham gia thí nghiệm 52
4.2.5 Khảnăng chống chịu sâu bệnh và chống ñổcủa các dòng, giống lúa 54
4.2.6 Các yếu tốcấu thành năng suất và năng suất 56
4.3 Kết quảphân tích mẫu nước tại ñiểm thí nghiệm 60
4.4 ðánh giá một số ñặc trưng nông học, khảnăng chống chịu, các
yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các dòng, giống lúa
trong ñiều kiện mặn tựnhiên 60
4.4.1 Chiều cao cây lúa, khảnăng ñẻnhánh và ñặc ñiểm bông của các
dòng, giống lúa trong ñiều kiện mặn tựnhiên 60
4.4.2 Thời gian sinh trưởng của các dòng, giống tham gia thí nghiệm 63
4.4.3 ðặc trưng bộ rễ của các dòng, giống lúa tham gia thí nghiệm
trong ñiều kiện mặn tựnhiên 64
4.4.4 Khả năng chống chịu sâu bệnh, chịu rét và chống ñổ của các
dòng, giống lúa trong ñiều kiện mặn tựnhiên 69
4.4.5 ðánh giá khảnăng chịu mặn trong ñiều kiện mặn tựnhiên 71
4.4.6 Các yếu tốcấu thành năng suất và năng suất trong ñiều kiện mặn
tựnhiên 74
4.5 Một số ñặc ñiểm tương quan giữa các tính trạng liên quan ñến
khảnăng chịu mặn 79
5. KẾT LUẬN VÀ ðỀNGHỊ 82
5.1 Kết luận 82
5.2 ðềnghị 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO 83
PHỤLỤC 91

1. MỞ ðẦU
1.1 Tính cấp thiết của ñềtài
Vùng Nhiệt ñới ẩm của Nam và ðông Nam Châu á vẫn còn hàng triệu
hecta phù hợp cho sản xuất lúa, nhưng không trồng ñược hoặc trồng lúa năng
suất rất thấp do mặn và ñiều kiện bất lợi về ñất khác [58].
Liên hợp quốc (2008) cảnh báo, Việt Nam có thể chịu ảnh hưởng
nghiêm trọng của hiện tượng băng tan. Khi mực nước biển toàn cầu tăng thêm
1 mét, Việt Nam sẽphải ñối m ặt với mức thiệt hại lên tới 17 tỷUSD/năm, 1/5
dân sốsẽmất nhà cửa và 12,3% diện tích ñất trồng trọt của Việt Nam sẽbiến
mất, ởkhu vực các tỉnh lưu vực sông Mêkông, sông Hồng sẽchịu tác ñộng
của những trận lũ ởmức ñộkhông thểdự ñoán ñược.
Dựbáo, mỗi thập kỷmực nước biển có thểdâng 5cm, năm 2070 có thể
dâng 69cm, năm 2100 nước biển có thểsẽ dâng tới khoảng 1m. Nếu nước
biển dâng cao theo dựbáo nhưvậy sẽ ảnh hưởng ñến 12% diện tích và 10,8%
dân sốkhiến 22 triệu người mất nhà cửa và làm giảm 10% GDP, Tại hội thảo:
“ðánh giá nhu cầu nâng cao năng lực vềbiến ñổi khí hậu cho các tổchức phi
chính phủ”, các ñại biểu xác nhận, nếu nước biển dâng cao 30 cm thì ñồng
bằng sông Cửu long nước mặn sẽxâm nhiễm sâu thêm vào ñất liền khoảng
10km, nguy cơmặn hóa ở ñồng bằng sông Cửu long làm giảm 9% năng suất
cây trồng vật nuôi vào năm 2030. Theo VũThái Trường (tổchức CARE thế
giới tại Việt Nam), nếu nước biển dâng 1m, ñồng bằng sông Hồng sẽbịngập
khoảng 5.000 km
2
, ñồng bằng sông Cửu long sẽbịngập 200.000 km
2
dẫn ñến
mất ñất và giảm sản lượng nông nghiệp. ðất bịnhiễm mặn, những người dân
nghèo ởhai ñồng bằng này sẽ ñứng trước nguy cơthiếu ñất canh tác, tạo kế
sinh nhai
Nhìn chung ởViệt Nam, ñất mặn ñược xếp vào một trong những trở
ngại chính cho sản xuất nông nghiệp. Những năm gần ñây, phong trào chuyển
ñổi từtrồng lúa sang nuôi tôm nước mặn ởcác tỉnh ven biển ñã làm cho một
sốvùng ñất lúa lân cận trởnên nhiễm mặn, gây ảnh hưởng ñến sinh trưởng,
phát triển của cây lúa. Vì thếviệc xác ñịnh các giống lúa chịu mặn ñang là
một nhu cầu cấp thiết góp phần nâng cao tính bền vững trong sản xuất lúa các
vùng ven biển.
Trước ñây, người dân quen gieo trồng các giống lúa ñịa phương như:
Cườm, Nhộng, Tẻtép, Tẻ ñỏ, Chiêm bầu, Chiêm cút, Cút hương, năng suất rất
thấp, chỉ ñạt 18-20 tạ/ha. Các giống lúa mới có năng suất cao ñược ñưa vào các
vùng này cũng khó tồn tại vì không chịu nổi ñộmặn và các ñiều kiện sinh thái
khác. Vừa qua, các tỉnh ven biển cũng ñã thực hiện chủtrương sửdụng bộgiống
lúa Mộc tuy ền, X21, Xi23, X19, Vð7, Vð20 Các giống này có ưu ñiểm chịu
ñược ñộmặn trung bình, cho năng suất khá nhưng gần ñây cũng ñã bộc lộmột
sốtính trạng cần khắc phục như: thời gian sinh trưởng dài, cao cây, chống ñổ
kém, ít chịu phân, lá lướt . (Nguy ễn Tấn Hinh và ctv, 2005) [6].
Vì vậy, việc cải tạo các giống lúa có nguồn gốc ñịa phương bằng
phương pháp sửdụng kỹthuật hạt nhân cho năng suất cao, thích nghi với ñiều
kiện sinh thái của vùng mặn, nhằm xoá ñói giảm nghèo cho người dân nơi ñây
là ñiều quan trọng và cần thiết hơn bao giờhết.
Xuất phát từnhững lý do trên, chúng tôi tiến hành ñềtài: “ðánh giá
dòng, giống lúa chịu mặn nhập nội phục vụcông tác chọn tạo giống cho
vùng trồng lúa ven biển Bắc Việt Nam ”.
1.2 Mục ñích và yêu cầu của ñềtài
1.2.1. Mục ñích
ðánh giá khảnăng chịu mặn, ñặc ñiểm nông sinh học của các dòng,
giống lúa chịu mặn nhập nội nhằm xác ñịnh những dòng, giống có khảnăng
chịu mặn, nhiều ñặc ñiểm nông sinh học tốt, năng suất cao làm vật liệu cho
chương trình chọn tạo giống lúa thích ứng với vùng m ặn ven biển Miền Bắc
và Bắc Trung BộViệt Nam.
1.2.2. Yêu cầu
- Xác ñịnh khảnăng chịu mặn của các dòng, giống lúa nhập nội trong
ñiều kiện nhân tạo.
- ðánh giá khảnăng sinh trưởng, phát triển, ñặc ñiểm nông sinh học,
các yếu tốcấu thành năng suất và năng suất của các vật liệu.
- ðánh giá sinh trưởng, phát triển, ñặc ñiểm nông học, các yếu tốcấu
thành năng suất và năng suất một sốdòng, giống (ñã ñược chọn lọc qua thí
nghiệm 1) trong ñiều kiện mặn tựnhiên.
1.3 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñềtài
1.3.1 Ý nghĩa khoa học của ñềtài
- ðánh giá ñược những ñặc ñiểm cơbản của giống lúa chịu mặn.
- Trên cơsở ñánh giá một sốchỉtiêu chống chịu hạn, xác ñịnh ñược hệsố
tương quan giữa m ột sốtính trạng nông sinh học với khảnăng chống chịu mặn.
1.3.2 Ý nghĩa thực tiễn của ñềtài
- ðánh giá nhanh ñược nguồn vật liệu chọn giống trên cơsởxác ñịnh
khảnăng chống chịu mặn, ñặc ñiểm nông sinh học, năng suất .
- Chọn lọc ñược những dòng, giống lúa có khảnăng chịu mặn tốt, và
nhiều tính trạng quý khác ñểvận dụng trong các tổhợp lai nhằm khai thác
chúng trong các chương trình lai tạo giống, ñặc biệt chương trình lai tạo giống
lúa chịu mặn thích hợp cho vùng nhiễm mặn ven biển Bắc bộvà Bắc trung bộ.

2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1 Ảnh hưởng của ñất mặn ñến canh tác lúa
ðất mặn ñược xem là “ñất có vấn ñề” rất phổbiến trên thếgiới, làm
hạn chếnăng suất cây trồng. Tính chất vật lý và hoá học của ñất m ặn rất ña
dạng. Biến thiên này tuỳthuộc vào nguồn gốc của hiện tượng mặn, pH ñất,
hàm lượng chất hữu cơtrong ñất, chế ñộthuỷvăn, và nhiệt ñộ . (Akbar và
Ponnamperuma, 1982) [16].
Nói chung, mặn là một thuật ngữbao gồm tất cảnhững vấn ñềgây ra
do sựcó mặt của muối ởtrong ñất. Phân làm 2 loại là ñất mặn Sodic ( hoặc
kiềm alkali) và mặn Saline (Một loại thứba có thểsửdụng là kiềm – mặn
saline - sodic soils). Trong tổng số444 triệu ha nhưsau:
Saline soils: xảy ra ởvùng khô cằn (arid), cửa sông (estuaries) và vùng
ven biển (coastal fringes). ðất mặn (Saline soils) có cations Na+ chiếm ưu thế
và ñộ dẫn ñiện (electrical conductivity - EC) lớn hơn 4 dSm
-1
( ñe xi
xiemen/m), nhưng anion Cl
và sulphate hòa tan chiếm ưu thế. Phần trăm Na
trao ñổi (Exchangeable Sodium Percentage) ESP < 15) và pH ñất này thấp
hơn ñất sodic . ðất Sodic hoặc ñất kiềm (alkaline soil) phân bốrộng ởvùng
khô hạn và bán khô hạn [58].

TÀI LIỆU THAM KHẢO
A TIẾNG VIỆT
1. Bùi Chí Bửu, Nguyễn ThịLang., 2003. Cơsởdi truyền tính chống chịu
ñối với thiệt hại do môi trường của cây lúa. NXB Nông nghiệp TP. HồChí
Minh
2. Bùi Chí Bửu và ctv., 2004. Hội nghịquốc gia chọn tạo giống lúa - Hoạt
ñộng chào mừng năm quốc tếlúa gạo 2004. Viện lúa ðồng bằng sông
Cửu Long
3. Hoàng Minh Tấn, Nguyễn Quang Thạch, Trần Văn Phẩm. 2000. Giáo
trình: “Sinh lý thực vật”. NXB Nông nghiệp Hà Nội
4. HồQuang ðức và ctv., 2005. Báo cáo tiểu ban ñất, phân bón và hệthống
nông nghiệp – Hội nghị khoa học công nghệ cây trồng. Viện Thổ
nhưỡng Nông hoá
5. IRRI (2002), Hệthống tiêu chuẩn ñánh giá nguồn gen lúa (VũVăn Liết
biên dịch), Trường ðH Nông nghiệp Hà Nội.
6. Nguyễn Tấn Hinh và ctv., 2005. Báo cáo tổng kết khoa học và kỹthuật
ñềtài: “Nghiên cứu chọn tạo giống và biện pháp kỹthuật canh tác lúa
cho những vùng có ñiều kiện khó khăn”. Viện Cây lương thực và Cây
thực phẩm
7. Nguyễn Thạch Cân và Nguyễn ThịLang (2007). Xác ñịnh mốt sốdòng
giống có triển vọng ñối với ñất thiếu lân và nhiễm mặn ở ðBSCL.
OMONRICE 15: 179-184.
8. Nguyễn ThịLang, Zhikang L và Bùi Chí Bửu (2001). Nghiên cứu bản
ñồliên kết giữa microsatellites với gen chống chịu mặn. OMONRICE
9: 9-21
9. Nguyễn Thanh Tường, Nguyễn Bảo Vệ và Võ Công Thành, 2005. Khả
năng chịu mặn và ña dạnh di truyền protein dựtrữcủa một sốgiống lúa
trồng ven biển vùng ñồng bằng sông Cửu Long. Tạp chí Nghiên cứu
Khoa học trường ðại học Cần Thơ. 3: 49-57.
10. VũTuyên Hoàng và cộng sự(1995), Chọn giống lúa cho các vùng khó
khăn, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
11. Vương ðình Tuấn, Phạm Văn Sơn, Nguyễn Trọng Lương, Nguyễn
ThịHoa và Phạm Văn Ro 2003. Phát triển giống lúa chống chịu phèn
mặn bằng phương pháp ñột biến. OMONRICE 11: 63-67.
12. Tạp chí Nông nghiệp và phát triển nông thôn. Số 1/2001, 6/2002,
9/2003, 1/2004, 5/2004, 8/2004, 9/2004, 12/2005, 13/2005, 9/2007,
12/2007, 13/2007
B. TIẾNG ANH
13. Abdelbagi M. Ismail. 2003. Salt tolerance in rice physiological Aspects
and Relevance to Breeding . Crop, Soil and Water Sciences Division
14. Abrol IP. 1986.Salt-affected soils: problems and prospects in developing
countries. In: Global Aspects of Food production. Oxford, 1986, pp.
283-305
15. Akbar M, Yabuno T, Nakao S. 1972. Breeding for saline-resistant
varieties of rice.1 Variability for salt tolerance among some rice
varieties. Japananese Journal of Breeding22, 277–284.
16. Akbar M, FN Ponnamperuma.1982. Saline soils of South and Southeast
Asia as potential land. IRRI, Los Banos, Philipines.
17. Akbar M, GS Khush, D HilleRisLambers. 1985. Genetics of salt
tolerance. In: Rice Genetics, IRRI, Philippines, 380-405.
18. Akbar M, IE Gunawardena, FN Ponnamperuma. 1986. Breeding for
soil stress. Pages 263-272 in Progress in rainfed lowland rice.
International Rice Research Institute, Los Banos, Philippines.
19. Akita S. 1986. Physiological bases of differential response to salinity in
rice cultivars. Paper presented in Project Design Workshop for