Báo Cáo Đánh giá đặc điểm hình thái các mẫu giống khế (Averrhoa carambola) Morphological characterization of

Summary


20 star fruit (Averrhoa carambola) accessions collected from different regions and planted at the VAC Research and Training Center of Hanoi Agricultural Universityw and Tu Liem district were morphologically characterized. Thre have been great variations in leaves, flowers and fruits in terms of structure and size. The variable morphological characteristics can be used for classification of the star fruit accessions.


Keywords : Star fruit (Averrhoa carambola), morphological characterization


1. Đặt vấn đề
Cây khế đã được trồng để sản xuất hàng hoá tại nhiều quốc gia trên thế giới (Mỹ,
Đài Loan, Malaixia, Nam Mỹ và vùng Caribê .) (Henry, 1999; Morton, 1987).
Quả khế có thể sử dụng vào các mục đích như: ăn quả tươi, làm rau và đặc biệt là làm nguyên liệu phục vụ công nghiệp chế biến (Tôn Thất Trình, 2000; Henry, 1999; Morton, 1987). ë Việt Nam, cây khế được trồng rải rác khắp mọi nơi từ Nam ra Bắc, từ miền núi tới đồng bằng; tuy nhiên, giá trị sử dụng của chúng chưa cao (Vũ Công Hậu, 2000).
Với mục đích chọn lọc, cải thiện các giống địa phương để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng và công nghiệp chế biến, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu, khảo sát và đánh giá nguồn vật liệu khởi
đầu sưu tập từ nhiều địa phương. Sự đa dạng
về mặt hình thái, cấu trúc (hoa, lá, quả) của các mẫu giống khế sẽ được tổng hợp nhằm phân lập nguồn vật liệu sưu tập thành những nhóm có nhiều điểm chung làm cơ sở cho việc đánh giá các mẫu giống trong công tác chọn tạo giống khế sau này.
2. VËt liÖu vµ phư¬ng ph¸p nghiên cứu
2.1. Vật liệu nghiên cứu
Gồm 20 mẫu giống khế sưu tập từ nhiều nguồn được nhân giống vô tính bằng


phương pháp ghép trong đó 6 mẫu giống (HX1, HX2, HX3, HX4, HX5, HX6) lấy từ huyện Từ Liêm, Hà Nội với tuổi cây lấy mẫu là 5 năm và 14 mẫu giống (QS1, QS2, QS3, QS4, QS5, QS6, QS7, QS9, QS14, QS15, QS16, QS17, QS18, QS19) lấy từ trung tâm VAC - Trường ĐHNN I với tuổi cây lấy mẫu là 1,5 tuổi.
Thí nghiệm được theo dõi từ tháng 7/2002 đến tháng 6/2003.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Khảo sát, đo đếm và mô tả các đặc điểm thực vật học dựa theo phương pháp đánh giá của Viện Tài nguyên Di truyền thực vật quốc tế (IBPGR, 1998).
Các chỉ tiêu theo dõi chính :
Lá: Chiều dài lá kép, số đôi lá chét, kích thước lá chét và một số đặc điểm khác;
Hoa: Màu sắc hoa, số cánh hoa, đường
kính hoa, chiều dài cánh hoa, chiều rộng cánh hoa, chiều dài bầu nhụy, chiều dài nhị,
đường kính bầu nhụy và khoảng cách giữa nhị và nhụy.
Quả: Màu sắc quả, khối lượng quả, chiều dầy múi, độ sâu múi, tỷ lệ thịt quả, số hạt .


3. kết qu¶ nghiên cứu
3.1. Đặc điểm hình thái lá
Cấu trúc lá kép: Qua bảng 1, có thể phân các mẫu giống ra làm hai nhóm: nhóm lá kép lông chim mọc cách bao gồm các giống HX1, HX5, HX6, QS5, QS6, QS9, QS14, QS15, QS16, QS17, QS18, QS19 và nhóm lá kép lông chim mọc đối














bao gồm các giống HX2, HX3, HX4, QS1, QS2, QS3, QS7.
Màu sắc lá: Màu sắc lá non biến đổi từ
màu đồng nhạt đến màu đồng đỏ. ë các mẫu giống khế QS7, QS15 lá non có màu
đồng. Còn ở các mẫu giống HX6, QS9, QS18 có màu đồng đỏ; ở các mẫu giống còn lại có màu đồng nhạt. Màu sắc lá
trưởng thành cũng dao động từ màu xanh
đậm đến xanh vàng. Chỉ có bốn mẫu giống HX1, QS2, QS3, QS14 có màu xanh hơi vàng, còn các giống khác có màu xanh
đậm. Riêng ở mẫu giống QS19 lá trưởng
thành có màu xanh nhạt.
Hình dạng lá chét: Hình dạng lá là một
chỉ tiêu quan trọng để phân biệt các giống, gồm hình dạng của lá chét phía trên và hình
dạng của lá chét phía dưới.
Hình dạng lá chét phía trên: đa số các mẫu giống có hình dạng lá chét phía trên là hình trứng nhọn; chỉ có bốn mẫu giống có lá chét phía trên hình elíp là giống QS1,
QS5, QS7, QS15.
Hình dạng lá chét phía dưới: Các mẫu giống QS5, QS9, QS16, QS17, QS18, HX6 có dạng hình tim, các mẫu giống QS14, QS7, QS3, QS2, QS1, HX1, HX2, HX3,
HX4, HX5 có dạng hình tim lệch; chỉ ở mẫu giống QS15 lá chét phía dưới có dạng hình tim dài.
Kích thước lá chét: Mỗi một mẫu giống
khác nhau có kích thước lá khác nhau.
Kích thước lá chét phía trên: Chiều dài x chiều rộng của lá chét phía trên của các mẫu giống dao động trong khoảng 5,21 -
8,85cm x 2,21 - 3,91cm . Mẫu giống có kích thước lá bé nhất là QS1, còn mẫu giống có kích thước lá lớn nhất là HX3. Một vài mẫu giống khác thuộc nhóm trung bình như HX1: 6,67cm x2,86cm, QS16: 7,09cm x 3,22cm; QS17: 8,01cm x 3,35cm.
Kích thước lá chét phía dưới: Chiều dài x chiều rộng lá chét phía dưới kích thước các mẫu giống dao động từ 2,14 - 4,31cm x 1,69 - 3,14cm. Mẫu giống có
kích thước bé nhất là QS1, mẫu giống lớn nhất là HX3. Một vài mẫu giống khác như HX2: 3,71cm x 2,43cm; HX4: 4,31cm x 2,67cm ; QS9: 3,61cm x 2,28cm thuộc nhóm trung bình.
Chiều dài lá kép: mẫu giống HX3 có
chiều dài lá kép lớn nhất là 26,80cm, còn mẫu giống QS1 có kích thước bé nhất là 16,00cm. Một số mẫu giống khác có kích thước lá trung bình là QS2: 20,15cm; QS14: 23,02cm; QS15: 17,52cm; HX2: 24,40cm; HX6: 20,81cm.
Số đôi lá chét nhiều nhất là mẫu giống
QS 19 (7,7 đôi) và HX5 (6,10 đôi), sau đó
đến các mẫu giống HX1, HX2, HX3, HX4, HX6, QS1, QS7, QS17 (có 5 đôi) và thấp
nhất là mẫu giống QS15 (có 4 đôi).
Mỗi mẫu giống khế có đặc điểm về hình thái và kích thước lá đặc trưng. Qua kết quả ở bảng trên ta thấy mẫu giống
HX3 có kích thước lá lớn nhất, mẫu giống QS1 có kích thước bé nhất. Các mẫu giống khế chua thường có diện tích lá lớn hơn, số đôi lá chét nhiều hơn, màu sắc lá đậm
hơn.
Tóm lại : Dựa vào màu sắc ta khó có
thể phân biệt được các mẫu giống một cách chính xác. Đặc điểm hình thái lá của các
mẫu giống hoặc nhóm các mẫu giống có những đặc điểm riêng biệt có thể phân lập theo các nhóm như : lá kép mọc đối hoặc mọc cách, lá to hoặc lá nhỏ, hình trứng
nhọn hoặc elip dài.
3.2. §ặc điểm hình thái hoa
Hoa khế mọc thành chùm, thuộc hoa tự xim, lưỡng tính, tự thụ phấn hoặc giao phấn nhờ côn trùng.
Cấu trúc hoa: Qua bảng 2 ta có thể phân các mẫu giống ra làm ba nhóm là:
- Nhóm 1 có cấu tạo nhị hoa cao hơn
bầu nhụy gồm các mẫu giống HX2, HX3,
HX4, HX5, HX6, QS2, QS5, QS9, QS16.
- Nhóm 2 có cấu tạo bầu nhụy cao hơn nhị gồm các mẫu giống HX1, QS3, QS14,
QS17.