Tiến Sĩ Đánh giá công tác bồi thường thiệt hại và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại Phường Bạch Đằng

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai có tầm quan trọng to lớn đối với người dân về phương diện nơi ở lẫn
tư liệu sản xuất. Nước ta, Hiến pháp quy định đất thuộc sở hữu toàn dân và ủy
quyền cho Nhà nước quản lý, Nhà nước giao cho dân cư sử dụng. Từ khi chính thức
giao cho dân, Nhà nước ta đã tuyên bố bảo hộ quyền sử dụng chính đáng đất của
dân cư. Tuy nhiên trong quá trình phát triển kinh tế nói chung, công nghiệp hóa,
hiện đại hóa nói riêng, trên lãnh thổ nước ta đã, đang và sẽ có hàng ngàn dự án đầu
tư xây dựng chiếm đất ở và đất sản xuất của người dân. Sự xuất hiện của các công
trình này là tất yêu của sự phát triển tăng trưởng kinh tế và cải thiện điều kiện
chung. Nhưng người dân bị thu hồi đất xây dựng các công trình thì bị thiệt thòi và
cuộc sống bị xáo trộn. Chính vì vậy để bù đắp cho họ một phần thiệt thòi đó, những
năm gần đây Nhà nước ta đã ban hành chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
dành cho các hộ dân bị thu hồi đất nhằm giúp người dân bị thu hồi đất sớm ổn định
trở lại với cuộc sống. Tuy nhiên một bộ phận người dân bị thi hồi đất còn bức xúc
do tiền bồi thường không tương xứng với giá thị trường, chính sách bồi thường
chưa hợp lý. Thực tế đó đòi hỏi Nhà nước tiếp tục đổi mới chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư đối với người bị thu hồi.
Trong thời gian qua Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều cố gắng trong việc xây
dựng và tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Tuy nhiên
đất đai và công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất đang là vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều
mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Đặc biệt những năm gần đây việc xây dựng cơ sở
hạ tầng, khu công nghiệp, khu đô thị mới đã phát triển nhanh, đáp ứng yêu cầu
CNH-HĐH đất nước với mục tiêu đưa nước ta trở thành một nước Công nghiệp vào
năm 2020. Do đó, thực tế công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái
định cư vẫn còn nhiều vướng mắc và tồn tại gây nhiều bức xúc trong nhân dân.
Tình trạng tiến độ giải phóng mặt bằng chậm là rất phổ biến làm chậm tiến độ thực

2
Công tác GPMB là nhiệm vụ hết sức khó khăn và phức tạp, bồi thường giải
phóng mặt bằng là điều kiện ban đầu và tiên quyết để triển khai thực hiện các dự án.
Có thể nói: “Giải phóng mặt bằng nhanh là một nửa của dự án”. Bồi thường giải
phóng mặt bằng cũng là một vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp tác động tới mọi
mặt đời sống kinh tế, xã hội và cộng đồng dân cư. ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích
của Nhà nước, của chủ đầu tư, đặc biệt với hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi
trên phạm vi cả nước, đến từng địa phương, cơ sở.
Phường Bạch Đằng là một phường trung tâm của thành phố Hạ Long, vị trí
địa lý trên đã tạo cho phường Bạch Đằng những điều kiện lý tưởng để thu hút đầu
tư, thực hiện phát triển kinh tế xã hội địa phương. Trên phường có các dự án được
đầu tư, để có được mặt bằng thực hiện dự án thì công tác giải phóng mặt bằng,thu
hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng để thực hiện các dự án phát triển kinh tế
trên địa bàn phường Bạch Đằng cũng có ý nghĩa quan trọng và những khó khăn bức
xúc chung trong công tác thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng của cả nước.
Đây là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp tác động tới mọi mặt của đời sống kinh tế
- chính trị - xã hội. Vì vậy việc tìm kiếm cơ sở lý luận và giải pháp để nâng cao
hiệu quả, hiệu lực và tác động xã hội tích cực của chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư là nhiệm vụ cấp thiết. Với mong muốn góp một phần nhỏ bé vào vấn đề
nêu trên nên tôi chọn đề tài nghiên cứu là: “Đánh giá công tác bồi thường thiệt hại
và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại phường Bạch Đằng, thành phố Hạ
Long, tỉnh Quảng Ninh”.
2. Mục đích
- Nghiên cứu thực trạng công tác bồi thường thiệt hại ở một số dự án khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn phường Bạch Đằng, thành phố Hạ Long, tỉnh
Quảng Ninh.
- Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng tới công tác bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư của người dân trên địa bàn phường.
- Đề xuất các giải pháp góp phần thực hiện tốt công tác bồi thường Khi
nhà nước thu hồi đất trên địa bàn phường Bạch Đằng thành phố Hạ Long, tỉnh
Quảng Ninh.

3
3. Yêu cầu của đề tài
- Nắm vững chính sách, pháp luật đất đai, chính sách bồi thường giải phóng
mặt bằng và các văn bản có liên quan đã được ban hành.
- Các số liệu, tài liệu điều tra phản ánh đúng quá trình thực hiện công tác bồi
thường giải phóng mặt bằng qua một số dự án đã được thực hiện trên địa bàn
nghiên cứu có độ tin cậy và chính xác. Các số liệu điều tra thu thập phải được phân
tích, đánh giá một cách khách quan khoa học.
- Đề xuất các giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ và thực hiện tốt công tác bồi
thường thiệt hại Khi nhà nước thu hồi đất, áp dụng với địa bàn nghiên cứu.
4. Ý nghĩa của đề tài
* Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học.
Việc nghiên cứu đề tài giúp tôi bổ sung những kiến thức chuyên ngành Quản
lý đất đai, đền bù GPMB, rèn luyện khả năng nghiên cứu, viết một báo cáo khoa
học, góp phần nâng cao trình độ chuyên môn, phục vụ tốt cho công tác sau này.
* Ý nghĩa trong thực tiễn
- Đề tài nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống về hệ thống những
chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
trên địa bàn Thành phố Hạ Long và đề xuất hướng hoàn thiện chính sách kèm theo
các giải pháp thực hiện.
- Góp phần hoàn thiện chính sách, phương thức đền bù thiệt hại của UBND
Thành phố khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn Thành phố.
- Góp phần hạn chế, giải toả những bức xúc về khiếu kiện của người dân bị
thiệt hại do phải giải toả mặt bằng, bàn giao đất để triển khai các dự án trên địa bàn.
- Làm tài liệu cơ sở cho công tác quản lý ở địa phương.



iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN . 1
LỜI CÁM ƠN . ii
MỤC LỤC . iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ix
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục đích 2
3. Yêu cầu của đề tài . 3
4. Ý nghĩa của đề tài 3
Chương 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU 4
1.1. Tổng quan về đất đai 4
1.1.1. Đất đai và vai trò của đất đai . 4
1.1.2. Giá đất và vai trò của nó . 6
1.2. Tổng quan về thu hồi đất 7
1.2.1. Khái niệm thu hồi đất 7
1.2.2. Sự cần thiết của thu hồi đất . 8
1.2.3. Tác động của việc thu hồi đất đối với đời sông của người mất đất 9
1.3. Cơ sở lý luận về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước
thu hồi đất 11
1.3.1. Khái quát về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư . 11
1.3.2. Bản chất của công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư . 13
1.3.3. Mục tiêu của công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư 13
1.3.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
đói với người bị thu hồi đất 15
1.4. Tổng quan về GPMB tại Quảng Ninh trong các năm qua . 16
1.4.1. Các văn bản hướng dẫn thực hiện chính sách pháp luật bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư 16

iv
1.4.2. Kết quả thực hiện chính sách pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và TĐC 17
1.4.3. Đánh giá việc thực hiện các chính sách bồi thường thiệt hại khi Nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh 17
1.5. Kinh nghiệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với người dân bị thu
hồi đất . 19
1.5.1. Kinh nghiệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư quốc tế . 19
1.5.2. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước 23
Chương 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 29
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 29
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu . 29
2.2. Nội dung nghiên cứu 29
2.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của phường Bạch Đằng, thành
phố Hạ Long 29
2.2.2. Tình hình quản lý và sử dụng đất trên địa bàn phường Bạch Đằng, thành
phố Hạ Long . 30
2.2.3. Tình hình thực hiện công tác bồi thường thiệt hại và tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất tại tại phường Bạch Đằng Thành phố Hạ Long. . 30
2.2.4. Đánh giá kết quả công tác bồi thường thiệt hại và tái định cư tại hai dự
án trên địa bàn phường Bạch Đằng, thành phố Hạ Long . 30
2.2.5. Đánh giá tác động của việc thực hiện chính sách bồi thường thiệt hại, tái
định cư tới người dân bị thu hồi đất . 30
2.2.6. Tồn tại và giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách bồi thường GPMB khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn phường Bạch Đằng - thành phố Hạ
Long, tỉnh Quảng Ninh . 30
2.3. Phương pháp nghiên cứu 31
2.3.1. Phương pháp điều tra, thu nhập tài liệu 31
2.3.2. Phương pháp chuyên gia . 31
2.3.3. Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp số liệu điều tra . 31
2.3.4. Phương pháp kế thừa . 32

v
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 33
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của phường Bạch Đằng, thành phố
Hạ Long 33
3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên . 33
3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế, xã hội . 37
3.2. Thực trạng quản lý sử dụng đất trên địa bàn phường Bạch Đằng, thành
phố Hạ Long . 45
3.2.1. Thực trạng quản lý sử dụng đất trên địa bàn phường Bạch Đằng 45
3.2.2. Thực trạng sử dụng đất trên địa bàn phường Bạch Đằng . 51
3.3. Thực trạng triển khai chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư trên địa
bàn nghiên cứu . 52
3.3.1. Các văn bản quy phạm do cơ quan Nhà nước ở Trung Ương ban hành . 52
3.3.2. Các văn bản quy phạm pháp luật do Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh
ban hành 53
3.3.3. Bộ máy thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư . 54
3.3.4. Khái quát quy mô thực hiện GPMB của 2 dự án 58
3.4. Đánh giá thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại 2 dự án . 61
3.4.1. Đối tượng và điều kiện được bồi thường về đất . 61
3.4.2. Giá đất tính bồi thường . 64
3.4.3. Giá bồi thường thiệt hại hoa màu, vật kiến trúc 68
3.4.4. Chính sách tái định cư . 72
3.5. Một số yếu tố ảnh hưởng tới công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư . 74
3.5.1. Yếu tố từ cán bộ cơ quan chức năng . 75
3.5.2. Yếu tố từ nhà đầu tư 76
3.5.3. Yếu tố từ người dân bị thu hồi đất 76
3.6. Tác động của việc thực hiện chính sách bồi thường thiệt hại, tái định cư
đến người bị thu hồi đất 77
3.6.1. Tác động tới kinh tế, việc làm . 77
3.6.2. Tác động tới đời sống tinh thần, vật chất 80
3.7. Giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách bồi thường, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất 82

vi
3.7.1. Giải pháp về quản lý đất đai 82
3.7.2. Giải pháp hoàn thiện sửa đổi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư 83
3.7.3. Về năng lực, tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư đối với người dân bị thu hồi đất 84
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 86
1. Kết luận . 86
2. Đề nghị 87
TÀI LIỆU THAM KHẢO 88
PHỤ LỤC . 91