Thạc Sĩ Đánh giá công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng dự án đường quốc lộ 3 mới Hà Nội - Thái Nguyên đoạ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


ii
LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận
được sự dạy bảo tận tình của các thầy cô, sự giúp đỡ của các bạn đồng nghiệp, sự
động viên to lớn của gia đình và những người thân.
Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn TS.
Dư Ngọc Thành cùng những thầy, cô trong Khoa Quản lý tài nguyên -
Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ
động viên tôi học tập, nghiên cứu khoa học và thực hiện luận văn, đã dìu
dắt tôi từng bước trưởng thành trong chuyên môn cũng như trong cuộc
sống.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của lãnh đạo, cán bộ công chức các cơ quan:
UBND thành phố Thái Nguyên, Phòng Tài nguyên - Môi trường, Trung tâm phát
triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên, UBND phường Thịnh Đán và UBND phường
Tân Lập đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thu thập các
tài liệu, thông tin để hoàn thành luận văn.
Tôi xin cảm ơn sự quan tâm giúp đỡ của lãnh đạo Đảng ủy, lãnh đạo UBND
và các cán bộ UBND phường Tích Lương đã tạo điều kiện, động viên tôi trong thời
gian học tập nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân, bạn bè
và đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập nghiên cứu, đã
tạo mọi điều kiện thuận lợi để giúp tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 06 tháng 10 năm 2014
Tác giả luận văn


Mai Thành Vương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT . vi
DANH MỤC CÁC BẢNG . vii
MỞ ĐẦU . 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu của đề tài . 2
3. Yêu cầu của đề tài 2
4. Ý nghĩa trong học tập và thực tiễn của đề tài 2
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài nghiên cứu 3
1.1.1. Cơ sở pháp lý của đề tài 3
1.1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài 5
1.2. Khái quát về công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng 5
1.2.1. Khái niệm về bồi thường và giải phóng mặt bằng 5
1.2.2. Nhu cầu thu hồi đất trong quá trình CNH-HĐH đất nước 6
1.2.3. Đặc điểm của quá trình bồi thường và giải phóng mặt bằng 7
1.2.4. Nguyên tắc bồi thường và điều kiện được bồi thường, hỗ trợ 8
1.2.5. Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng18
1.2.6. Các chính sách của Nhà nước về bồi thường thiệt hại cho người có đất bị
thu hồi đất để sử dụng vào mục đích an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi
ích công cộng 25
1.3. Những nội dung cơ bản của chính sách thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ theo
pháp luật hiện hành 29
1.3.1. Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng chính sách thu hồi đất, bồi
thường, hỗ trợ theo pháp luật hiện hành . 31
1.3.2. Bồi thường đất . 32
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


iv
1.3.3. Bồi thường, hỗ trợ về tài sản . 34
1.4. Những kinh nghiệm rút ra trong quá trình thực hiện công tác bồi thường giải
phóng mặt bằng 38
1.4.1. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới 38
1.4.2. Kinh nghiệm thực tế công tác BT&GPMB ở Việt Nam . 41
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU . 43
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 43
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu . 43
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu . 43
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu . 43
2.3. Nội dung nghiên cứu 43
2.4. Phương pháp nghiên cứu . 44
2.4.1. Phương pháp điều tra cơ bản . 44
2.4.2. Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp số liệu điều tra (sử dụng
phần mềm Microsoft Excel) 44
2.4.3. Phương pháp chuyên gia 44
2.4.4. Phương pháp so sánh, đối chiếu kết quả điều tra 44
2.4.5. Phương pháp tham khảo, kế thừa các tài liệu liên quan đến đề tài 44
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN . 45
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội phường Tân Lập và phường Thịnh Đán 45
3.1.1. Điều kiện tự nhiên . 45
3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội 49
3.2. Tình hình quản lý và sử dụng đất tại địa bàn nghiên cứu . 53
3.2.1. Tình hình sử dụng đất . 53
3.3. Khái quát về dự án nghiên cứu và các chính sách có liên quan đến bồi
thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư trên địa bàn nghiên cứu . 58
3.3.1. Giới thiệu về dự án đường Quốc lộ 3 mới 58
3.3.2. Các văn bản pháp lý có liên quan đến các dự án 59
3.3.3. Quy trình thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng 61
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


v
3.3.4. Đối tượng và điều kiện bồi thường . 63
3.4. Tác động của việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến
đời sống và việc làm của các hộ dân bị thu hồi đất 80
3.4.3. Tình hình việc làm của người dân sau khi thu hồi đất . 83
3.5. Đánh giá những thuận lợi, khó khăn và đề xuất một số phương án giải
quyết trong công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi
đất 88
3.5.1. Đánh giá những thuận lợi, khó khăn trong công tác BT&GPMG khi Nhà
nước thu hồi đất. 88
3.5.2. Đề xuất phương án giải quyết và rút ra những bài học kinh
nghiệm cho công tác bồi thường bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất. 90
3.5.3. Các giải pháp cụ thể 92
CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 93
4.1. Kết luận 93
4.2. Kiến nghị . 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 94



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
BT&GPMB : Bồi thường và giải phóng mặt bằng
UBND : Ủy ban nhân dân
TTPTQĐ : Trung tâm phát triển quỹ đất
TĐC :Tái định cư
XHCN : Xã hội chủ nghĩa
THCS : Trung học cơ sở
TN&MT :
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang

Bảng 3.1: Tỷ lệ đóng góp của các khối ngành vào quy mô tăng trưởng
kinh tế trên địa bàn phường Tân Lập và phường Thịnh Đán
giai đoạn 2011-2013 . 49
Bảng 3.3: Kết quả điều tra về mức thu nhập trong khu GPMB . 50
Bảng 3.4: Kết quả điều tra về tình hình dân trí năm 2013 . 52
Bảng 3.5: Tình hình sử dụng đất trên địa bàn phường Tân Lập và
phường Thịnh Đán năm 2013 56
Bảng 3.6. Diện tích đất thu hồi phường Thịnh Đán và Tân Lập . 67
Bảng 3.7: Điều kiện bồi thường, hỗ trợ cho các hộ gia đình, cá nhân . 67
Bảng 3.8: Kết quả triển khai bồi thường, giải phóng mặt bằng đến các
hộ dân khu vực dự án . 68
Bảng 3.9: Kết quả Bồi thường đất nông nghiệp . 67
Bảng 3.10: Kết quả phỏng vấn chi tiết về thu hồi đất và bồi thường hỗ
trợ của các hộ dân tại dự án nghiên cứu . 81
Bảng 3.11: Phương thức sử dụng tiền bồi thường hỗ trợ của các hộ
dân tại dự án nghiên cứu 83
Bảng 3.12: Tỷ lệ về thu nhập của các hộ sau khi bị thu hồi đất tại
dự án nghiên cứu 85
Bảng 3.13: Thu nhập bình quân nhân khẩu/ năm phân theo nguồn thu
tại dự án nghiên cứu . 87

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là nguồn tài nguyên, tài sản vô cùng quý giá của mỗi quốc gia; là tư
liệu sản xuất đặc biệt và là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống; về
mặt kinh tế xã hội đất đai là địa bàn phân bố các khu dân cư, phân bố lực lượng sản
xuất, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa xã hội, quốc phòng và an ninh. Hiến pháp
nước cộng hòa XHCN Việt Nam năm 1992 quy định: “Đất đai thuộc sở hữu toàn
dân do Nhà nước thống nhất quản lý theo quy hoạch và pháp luật”.
Trong quá trình hội nhập với nền kinh tế thế giới và thực hiện mục tiêu:
“Đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, đẩy mạnh phát triển công nghiệp hóa, hiện
đại hóa và kinh tế tri thức, tạo nền tảng để đưa nước ta cơ bản trở thành một nước
công nghiệp vào năm 2020” thì Nhà nước cần phải tập trung đầu tư vào các dự án
trọng điểm trong nhiều lĩnh vực trên phạm vi cả nước như: các khu cụm công
nghiệp, khu thương mại, dịch vụ, du lịch, khu đô thị, làng nghề; phát triển hệ thống
cơ sở hạ tầng: giao thông, thủy lợi, y tế, giáo dục, văn hóa thể dục thể thao . Để
các dự án được triển khai thuận lợi, đúng tiến độ đề ra, sớm phát huy hiệu quả khi
đưa vào sử dụng thì việc thu hồi đất, thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng và
hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất có một vai trò cực kỳ quan trọng.
Mặc dù trong thời gian qua Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều cố gắng trong
việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ
trợ tái định cư khi thu hồi đất. Tuy nhiên, các dự án quy hoạch ở nước ta, nhất là các
dự án xây dựng cơ bản có tiến độ rất chậm, thậm chí nhiều khi không thực hiện
được dẫn đến tình trạng dự án, quy hoạch “treo”. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến
tình trạng trên nhưng một phần do công tác thu hồi đất, bồi thường và giải phóng
mặt bằng (BT&GPMB) phục vụ cho việc phát triển các dự án đã và đang gặp rất
nhiều khó khăn. Chính những khó khăn đó đã làm chậm tiến độ xây dựng cơ sở hạ
tầng và từ đó làm cho việc đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ cho lực lượng lao
động, phát triển kinh tế - xã hội bị chậm lại. 2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/


Cùng với sự phát triển của cả nước nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng,
trong những năm gần đây đã có nhiều công trình, dự án được phát triển nhằm mục
đích đẩy mạnh nền kinh tế của tỉnh, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân
và góp phần không nhỏ vào sự nghiệp phát triển chung của cả nước. Có những dự
án được đưa vào sử dụng song bên cạnh đó còn rất nhiều dự án treo do công tác
BT&GPMB còn gặp nhiều khó khăn, nhiều đơn thư khiếu nại được gửi tới các cơ
quan Nhà nước có thẩm quyền đề nghị giải quyết liên quan đến BT&GPMB.
Xuất phát từ thực tế đó, được sự đồng ý của Ban giám hiệu trường Đại học
Nông Lâm Thái Nguyên, dưới sự hướng dẫn trực tiếp của thầy giáo TS Dư Ngọc
Thành, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá công tác bồi thường, giải
phóng mặt bằng dự án đường Quốc lộ 3 mới Hà Nội - Thái Nguyên đoạn qua
phường Thịnh Đán và phường Tân Lập”.
2. Mục tiêu của đề tài
Đánh giá công tác BT&GPMB qua việc thực hiện các chính sách pháp luật
và tác động của nó đến đời sống, kinh tế - xã hội của địa phương khi Nhà nước thu
hồi đất. Từ đó tìm ra những thuận lợi, khó khăn và tồn tại; đề xuất các giải pháp và
kiến nghị hữu ích trong công tác BT&GPMB.
3. Yêu cầu của đề tài
Nắm vững các chính sách pháp luật về đất đai; phân tích, đánh giá trung
thực, khách quan và có trọng tâm về thực trạng công tác BT&GPMB của dự án
nghiên cứu dựa trên các số liệu đã điều tra thực tế; từ đó xây dựng các đề xuất và
giải pháp phù hợp dựa trên các văn bản pháp quy.
4. Ý nghĩa trong học tập và thực tiễn của đề tài
Kết hợp ôn tập các kiến thức đã học trên lớp và kinh nghiệm thực tế, rút ra
những bài học hữu ích cho bản thân khi thực hiện công tác BT&GPMB.