Tiến Sĩ Đánh giá chức năng nhai trên bệnh nhân sau điều trị gãy xương hàm trên Le Fort I, Le Fort II và gò m

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2015

ĐẶT VẤN ĐỀ
Chấn thương hàm mặt nói chung, gãy xương hàm trên và gò má cung
tiếp nói riêng là một tai nạn thường gặp trong thời chiến cũng như trong thời
bình và ngày càng gia tăng, thường gặp nhất là do tai nạn giao thông, lao
động hay tai nạn sinh hoạt.
Nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước gần đây cho thấy, gãy
xương hàm trên (XHT) và gò má cung tiếp (GMCT) phổ biến trong gãy
xương hàm mặt. Tanaka [1] nghiên cứu gãy xương hàm mặt trong 11 năm, từ
1997 - 1989 cho thấy, 4 năm đầu (1987 - 1980), mỗi năm trung bình có 35,5
người bị gãy xương hàm mặt, 4 năm giữa (1981 - 1985) trung bình mỗi năm
có 57,2 người bị gãy xương hàm mặt và 3 năm cuối cùng, trung bình mỗi năm
có 66,8 người bị gãy xương hàm mặt. Theo nghiên cứu của Rowe NL &
Williams JL [2] cho kết quả là tỷ lệ gãy xương gò má cung tiếp tăng hơn
300% trong thời gian từ 1960 - 1969. Theo Nguyễn Văn Thụ [3], tỷ lệ gãy
xương hàm trên được ghi nhận tại viện Răng Hàm Mặt (1990) và trung tâm
RHM thành phố Hồ Chí Minh (1993) là trên dưới 60,0% gãy xương hàm mặt,
tỷ lệ này cao hơn so với những tổng kết trước đây. Gãy xương hàm trên
thường kết hợp với xương gò má cung tiếp, tỷ lệ này tại viện RHM năm 1993
và của trung tâm RHM năm 1992 là 54,7% so với các gãy xương hàm nói
chung. Hoàng Ngọc Lan (2006) [4] khi đánh giá kết quả điều trị chấn thương
tầng giữa mặt về phương diện khớp cắn, thấy tỷ lệ gãy xương hàm trên phối
hợp với gãy xương gò má cung tiếp chiếm tỷ lệ cao nhất (42,2%).
Hậu quả của gãy xương hàm trên và gò má cung tiếp không những ảnh
hưởng tới chức năng, thẩm mỹ mà còn tác động xấu tới tâm lý bệnh nhân.
Đặc biệt, do cấu trúc phức tạp, khối xương hàm trên và gò má cung tiếp liên
quan nhiều đến chức năng hệ thống nhai [5], tham gia tích cực vào chức năng
ăn nhai trên hai phương diện khớp cắn và khớp thái dương hàm. Nếu sau điều trị gãy xương hàm trên, cung răng trên không ăn khớp với cung răng dưới, sẽ
ảnh hưởng đến vận động của xương hàm dưới về tư thế chạm múi tối đa, đưa
hàm sang bên và đưa hàm ra trước. Nếu việc điều trị gãy xương GMCT
không tốt sẽ ảnh hưởng đến việc há miệng và đưa hàm sang bên hạn chế, làm
giảm chức năng nhai, gây nên những di chứng lâu dài cho nạn nhân. Mặt
khác, khối xương tầng giữa mặt dù ít cơ bám (ngoại trừ cơ chân bướm trong)
nhưng việc điều trị nắn chỉnh khối xương này khó hơn nhiều so với xương
hàm dưới, nhất là các trường hợp gãy vụn nhiều mảnh, gây nên những di
chứng sai khớp cắn sau mổ. Đã có những trường hợp phải mở xương để đặt
lại tương quan khớp cắn, gây khó khăn cho việc phục hồi khớp cắn bình
thường.
Trước đây, những nghiên cứu về chấn thương hàm mặt chủ yếu nghiên
cứu về kỹ thuật và phục hồi giải phẫu, mà không nói đến phục hồi về chức
năng nhai như thế nào. Trong những năm gần đây, đã có những nghiên cứu
khảo sát về chức năng nhai, nhưng chỉ nghiên cứu những hoạt động bình
thường của hệ thống nhai mà chưa ứng dụng nó cho việc đánh giá hiệu quả
sau điều trị chấn thương hàm mặt. Có thể việc đánh giá có khó khăn và phức
tạp. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi đã đi sâu vào đề tài: “Nghiên
cứu chức năng nhai trên bệnh nhân sau điều trị gãy xương hàm trên Le
Fort I, Le Fort II và gò má cung tiếp”, với các mục tiêu sau đây:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, khớp cắn, hình ảnh X-quang bệnh nhân sau
điều trị phẫu thuật gãy xương hàm trên Le Fort I, Le Fort II và gò má
cung tiếp.
2. Đánh giá chức năng nhai tĩnh và động, về phương diện khớp cắn và
khớp thái dương hàm trên 3 mặt phẳng: đứng dọc, đứng ngang và nằm
ngang.