Thạc Sĩ Đánh giá ảnh hưởng của việc sử dụng các nguồn lực tự nhiên trong hộ gia đình tới thu nhập v

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lịch sử loài người từ khi xuất hiện cho tới nay, con người vẫn hàng ngày
hàng giờ sử dụng và khai thác các nguồn lực tự nhiên của trái đất nhằm phục
vụ cho cuộc sống của mình. Thuở sơ khai săn bắn chim thú, hái lượm hoa quả
làm thức ăn để tồn tại, tiến hoá hơn, con người chặt cây để làm nhà ở, với đất
gieo hạt để thu lấy lương thực làm thức ăn. Sự phát triển sau này cho thấy con
người ngày càng tạo ra nhiều sản phẩm khác nhau từ việc khai thác và sử
dụng các nguồn lực tự nhiên nhằm phục vụ cho cuộc sống. Tuy nhiên ở mỗi
thời điểm khác nhau và phạm vi không gian khác nhau thì việc sử dụng các
nguồn lực tự nhiên cũng mang lại những kết quả khác nhau, và ở mỗi quốc
gia, mỗi vùng lãnh thổ khác nhau thì việc khai thác, sử dụng các nguồn lực
lực tự nhiên cũng khác nhau. Chẳng hạn các quốc gia như Nhật Bản hay Hàn
Quốc là hai quốc gia tuy có nguồn lực tự nhiên rất hạn chế, nhưng lại là hai
cường quốc về kinh tế, thu nhập và mức sống của người dân ở mức rất cao
Ngược lại một số quốc gia như Liberia hay Seraleon có nguồn lực tự nhiên rất
đa dạng, phong phú và rồi rào thì nền kinh tế vẫn kém phát triển, đời sống của
người dân ở mức thấp thậm chí còn rơi vào tình trạng đói nghèo [2]. Điều đó
cho thấy các nguồn lực tự nhiên rất quan trọng và quý với con người nhưng
việc sử dụng và khai thác chúng sao cho có hiệu quả để phục vụ con người
còn quan trọng hơn. Lịch sử thế giới cho tới nay đã chứng kiến nhiều cuộc
chiến tranh xâm lược mà suy cho cùng cũng chỉ là giành quyền khai thác và
sử dụng các nguồn lực tự nhiên.
Việt nam chúng ta là một quốc gia có các nguồn lực tự nhiên cũng rất
phong phú và đa dạng, thuận lợi cho việc phát triển kinh tế xã hội, nhất là
thuận lợi cho việc phát triển nông, lâm nghiệp. Thực tế cho thấy qua việc khai
thác và sử dụng các nguồn lực tự nhiên trong sản xuất nông nghiệp chúng ta
cũng đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Như trong sản xuất lương thực, từ
nước nhập khẩu lương thực những năm chiến tranh mới kết thúc, chúng ta
vươn lên thành nước xuất khẩu lương thực đứng thứ hai trên thế giới, hàng
năm xuất khẩu trên 4 triệu tấn gạo, sản xuất lương thực bình quân đầu người
đạt 455kg năm 2000 so với 280kg năm 1987[14]. Cây công nghiệp và thuỷ
sản xuất khẩu cũng phát triển rất mạnh dựa trên lợi thế từ đất đai và mặt nước
tự nhiên Nhờ thế mà thu nhập và đời sống của người dân ngày càng được
nâng cao, vấn đề an toàn lương thực ngày càng được giải quyết đến tận các
vùng, miền, địa phương. Nhưng vấn đề đặt ra là ở đây là sự phân bố các
nguồn lực tự nhiên không đồng đều và việc khai thác, sử dụng chúng cũng
đem lại các kết quả khác nhau ở những vùng miền khác nhau, thậm chí ở
ngay các hộ gia đình cũng khác nhau. Có vùng người dân có mức sống đảm
bảo, có vùng thì người dân lại ở trong tình trạng đói nghèo. Có một nghịch lý
là ở khu vực vùng cao và miền núi, nơi tập trung ¾ diện tích toàn quốc và
nguồn lực tự nhiên cũng đa dạng và phong phú thì người dân lại có thu nhập
và mức sống thấp hơn so với các khu vực khác.
Trong số các địa phương Miền núi, Định Hoá là một huyện Miền núi của
tỉnh Thái Nguyên, trung tâm huyện cách trung tâm thành phố Thái Nguyên
50km về phía Tấy - Bắc. Đây là An toàn khu kháng chiến khi xưa. Toàn
huyện có 23 xã, 1 thị trấn với 435 xóm, bản gồm 19.813 hộ dân [9]. Định Hoá
là huyện có diện tích rộng của tỉnh Thái nguyên, mật độ dân số thấp thứ hai
trong tỉnh nhưng đây lại là một huyện nghèo của tỉnh, thu nhập bình quân đầu
người thấp, đạt 2.100.000 đ/ người/năm (2001) [16]. Do vậy vấn đề phát triển
kinh tế hộ gia đình dựa trên việc khai thác các nguồn lực tự nhiên là vấn đề
đặt ra đối với hộ nông dân của địa phương này.


Xuất phát từ vấn đề thực tiễn
như vậy tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá ảnh hưởng của việc sử
dụng các nguồn lực tự nhiên trong hộ gia đình tới thu nhập và an toàn
lương thực của hộ nông dân huyện Định Hoá- tỉnh Thái Nguyên ”.




MỤC LỤC
Nội dung
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục biểu đồ
Trang
Phần mở đầu 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 3
2.1. Mục tiêu chung 3
2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
3.1. Đối tượng nghiên cứu 3
3.2. Phạm vi nghiên cứu 3
4. Đóng góp mới của đề tài 4
5. Bố cục của luận văn 4
Chương 1: Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu 5
1.1. Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu 5
1.1.1. Nguồn lực đất đai 5
1.1.2. An toàn lương thực đối với hộ nông dân Việt Nam 17
1.1.3. Đặc điểm của hộ nông dân khi nghiên cứu 21
1.2. Phương pháp nghiên cứu 25
1.2.1. Câu hỏi đặt ra cho vấn đề nghiên cứu 25
1.2.2. Cơ sở phương pháp luận 27
1.2.3. phương pháp nghiên cứu cụ thể 27
1.2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu 30
Chương 2: Thực trạng của việc sử dụng nguồn lực tự
nhiên ảnh hưởng tới thu nhập và an toàn lương thực của
hộ nông dân Định Hoá
32
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu huyện Định Hoá 32
2.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Định Hoá 32
2.1.2. Điều kiện kinh tế- xã hội 39
2.2. Thực trạng nguồn lực của nhóm hộ nghiên cứu 47
2.2.1. Thực trạng nguồn lực tự nhiên của vùng nghiên cứu 47
2.2.2. Nguồn lực khác của hộ vùng nghiên cứu 53
2.3. Đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất vùng nghiên cứu 59
2.3.1. Kết quả sản xuất của nhóm hộ điều tra 59
2.3.2. Hiệu quả sản xuất của nhóm hộ điều tra 65
2.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới kết quả và hiệu quả sản xuất của
nhóm hộ điều tra
68
2.3.4. Phân tích hồi quy các nhân tố ảnh hưởng tới thu nhập của hộ 72
2.4. Đánh giá mức độ an toàn lương thực các hộ vùng nghiên cứu 75
Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử
dụng nguồn lực tự nhiên nhằm tăng thu nhập và đảm
bảo an toàn lương thực vùng nghiên cứu
78
3.1. Quan điểm phát triển kinh tế- xã hội khu vực miền núi, vùng 78
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tự nhiên
nhằm nâng cao thu nhập và đảm bảo an toàn lương thực vùng
nghiên cứu
79
3.2.1. Một số giải pháp chung 79
3.2.2. Giải pháp cho từng vùng cụ thể 82
Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục
86