Tiến Sĩ Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo phát triển kinh tế hàng hải từ năm 1996 đến năm 2011

MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 5
Chương 1: ĐẢNG LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ HÀNG HẢI
TỪ NĂM 1996 ĐẾN NĂM 2001 19
1.1. Yêu cầu khách quan Đảng lãnh đạo phát triển kinh tế hàng hải
(1996 - 2001) 19
1.2. Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng về phát triển kinh tế hàng
hải (1996 - 2001) 43
Chương 2: ĐẢNG LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ HÀNG HẢI
TỪ NĂM 2001 ĐẾN NĂM 2011 66
2.1. Những nhân tố tác động đến phát triển kinh tế hàng hải trong
thập niên đầu của thế kỷ XXI 66
2.2. Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng đẩy mạnh phát triển kinh
tế hàng hải theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ
động, tích cực hội nhập quốc tế 70
Chương 3: NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM 109
3.1. Nhận xét quá trình Đảng lãnh đạo phát triển kinh tế hàng hải
từ năm 1996 đến năm 2011 109
3.2. Một số kinh nghiệm 135
KẾT LUẬN 148
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN 151
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152
PHỤ LỤC 166


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

APEC : Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương
ASEAN : Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
CNTT : Công nghiệp tàu thủy
CNXH
CNH,HĐH
:
:
Chủ nghĩa xã hội
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
COC : Code of Conduct - Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông
DOC : Declaration on Conduct - Quy tắc ứng xử Biển Đông
DWT : Deadweight Tonnage - Tấn trọng tải
GTVT : Giao thông vận tải
HHVN : Hàng hải Việt Nam
KTHH : Kinh tế hàng hải
KT-XH : Kinh tế - xã hội
SBIC : Tổng Công ty Công nghiệp tàu thủy Việt Nam
TEU : Đơn vị chuyển đổi bằng container 20 feet (Twenty
foot equivalent units)
Vinashin : Tập đoàn Công nghiệp tàu thủy Việt Nam
Vinalines : Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam
WTO : Tổ chức Thương mại thế giới

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang
Bảng 1.1: Bảng phân loại sở hữu tàu 59
Bảng 1.2: Bảng phân nhóm tuổi tàu 60
Bảng 1.3: Sản lượng vận tải biển do các doanh nghiệp Việt Nam thực hiện 60
Bảng 1.4: Khối lượng hàng hóa thông qua cảng biển Việt Nam giai
đoạn 1996 - 2000 63






1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Thế kỷ XXI được thế giới xem là "Thế kỷ của đại dương", các quốc gia
có biển rất quan tâm đến biển và coi trọng việc xây dựng chiến lược biển.
Khu vực Biển Đông, trong đó vùng biển Việt Nam, có vị trí địa kinh tế và địa
chính trị rất quan trọng. Với chiều dài bờ biển hơn 3.260km, dọc biển có
nhiều vịnh đẹp và 2.779 hòn đảo lớn nhỏ với tổng diện tích 1.636km 2 ; có 37
cảng biển, với 216 bến cảng, 373 cầu cảng với tổng chiều dài khoảng
43.600m và gần 100 địa điểm có thể xây dựng cảng kể cả cảng trung chuyển
quốc tế [46]. Vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam rộng
khoảng trên 1 triệu km 2 , nằm trên tuyến hàng hải quốc tế, nối liền các trung
tâm kinh tế sôi động nhất của thế giới hiện nay. Trong tương lai, kinh tế biển
sẽ là một ngành then chốt của nền kinh tế quốc dân.
Trong lịch sử dựng nước và giữ nước, nhân dân Việt Nam coi vùng biển, đảo
của Tổ quốc là địa bàn trọng yếu gắn với bước đường sinh tồn, phát triển của dân
tộc. Vì vậy, vấn đề khai thác và phát triển kinh tế biển, trong đó có kinh tế hàng
hải (KTHH), nhằm phát huy tiềm năng to lớn của đại dương, bảo vệ môi trường tự
nhiên và môi trường hòa bình trên biển luôn được đặt ra như một tất yếu.
Thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, Đảng và Nhà nước Việt Nam
từng bước nhận thức sâu sắc hơn tầm quan trọng và lợi thế của biển để phát
triển kinh tế biển và các lĩnh vực liên quan đến biển. Theo đó, ngành Hàng hải
cũng đã có những đổi mới và phát triển cả về cơ cấu tổ chức, hoạt động sản
xuất, kinh doanh. Vai trò của kinh tế biển, trong đó có ngành Hàng hải, ngày
càng trở nên quan trọng và được xác định là lĩnh vực mũi nhọn cần ưu tiên
đầu tư, nhằm tạo tiền đề, động lực cho các lĩnh vực khác thuộc ngành kinh tế
biển và kinh tế - xã hội (KT-XH) quốc gia phát triển.
Tuy nhiên, xét cả mặt chủ quan và khách quan, thực tế cho thấy trong việc
khai thác lợi thế từ biển còn không ít hạn chế, khó khăn và yếu kém. Quy mô kinh
tế biển và vùng ven biển của Việt Nam vẫn còn chưa tương xứng với tiềm
năng, giá trị tổng sản phẩm hàng năm còn nhỏ bé, chỉ bằng 1/20 của Trung
Quốc, 1/94 của Nhật Bản, 1/7 của Hàn Quốc và 1/260 kinh tế biển của thế 2
giới. Những năm qua, do chưa có chiến lược tổng thể nên các ngành, các địa
phương thiếu căn cứ để quy hoạch. Tính đồng bộ của các chủ trương, chính
sách ở tầm vĩ mô, nhận thức về vị trí, vai trò của biển, sự quan tâm phát triển
các lĩnh vực liên quan đến biển trong đó có KTHH của một số cấp ủy đảng,
chính quyền các cấp, các ngành, cả Trung ương và địa phương còn nhiều hạn
chế. Bên cạnh đó, những biến động về tranh chấp chủ quyền trên biển, đảo ở
Biển Đông gần đây ngày càng căng thẳng, mang tính chất nghiêm trọng, ảnh
hưởng rất lớn đến các hoạt động bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển, hoạt
động kinh tế biển nói chung và KTHH nói riêng. Trước tình hình đó, Đảng và
Nhà nước Việt Nam đã nhanh chóng điều chỉnh chiến lược tổng thể trong
phát triển KT-XH nói chung và kinh tế biển nói riêng, trong đó có Chiến lược
biển Việt Nam đến năm 2020 với mục tiêu: Phấn đấu đưa Việt Nam trở thành
quốc gia mạnh về biển, làm giàu từ biển, đến năm 2020 kinh tế trên biển và
ven biển đóng góp khoảng 53 - 55% tổng GDP của cả nước [65, tr.121-122].
Sau năm 2020, sẽ đưa KTHH từ vị trí thứ hai trong các ngành kinh tế biển lên
vị trí hàng đầu. Qua đó cho thấy, vị trí, vai trò quan trọng của KTHH trong
kinh tế biển và trong chiến lược phát triển KT-XH của đất nước.
Nghiên cứu Đảng lãnh đạo phát triển KTHH trong những năm (1996 -
2011) nhằm khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng về phát triển KTHH,
đánh giá ưu điểm, hạn chế và chỉ rõ nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế
đó, từ đó rút ra những kinh nghiệm lịch sử để vận dụng vào phát triển mạnh
hơn nữa KTHH hiện nay, thực hiện thắng lợi các mục tiêu mà Chiến lược
biển Việt Nam đề ra, góp phần đưa Việt Nam trở thành một quốc gia mạnh về
biển là việc làm hết sức cần thiết.
Với ý nghĩa đó, tác giả chọn vấn đề "Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh
đạo phát triển kinh tế hàng hải từ năm 1996 đến năm 2011" làm đề tài luận
án tiến sĩ lịch sử, chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu làm sáng tỏ quá trình lãnh đạo của Đảng về phát triển KTHH
Việt Nam từ năm 1996 đến năm 2011; đúc kết một số kinh nghiệm để vận dụng
vào phát triển KTHH trong thời kỳ mới đạt kết quả, hiệu quả cao hơn. 3
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ yêu cầu khách quan Đảng lãnh đạo phát triển KTHH từ năm
1996 đến năm 2011.
- Phân tích, luận giải làm rõ chủ trương và sự lãnh đạo của Đảng về phát
triển KTHH qua 2 giai đoạn: 1996 - 2001 và 2001 - 2011.
- Đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân quá trình Đảng lãnh đạo
phát triển KTHH; trên cơ sở đó đúc rút một số kinh nghiệm để vận dụng vào
phát triển KTHH trong giai đoạn mới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu quá trình lãnh đạo của Đảng phát triển
KTHH từ năm 1996 đến năm 2011.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Nghiên cứu chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng phát triển
KTHH từ năm 1996 đến năm 2011, nhận xét và rút ra những kinh nghiệm.
Trong khuôn khổ của luận án, nghiên cứu sinh tập trung nghiên cứu sự lãnh
đạo của Đảng trên ba lĩnh vực chủ yếu của kinh tế hàng hải: Công nghiệp
đóng tàu, vận tải biển, cảng và dịch vụ cảng biển.
- Về thời gian: Nghiên cứu quá trình Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo
phát triển KTHH từ năm 1996 (Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII,
chuyển hướng đất nước sang thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH) đến năm 2011
(Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, tổng kết 25 năm đổi mới toàn diện đất
nước trong đó có phát triển KTHH). Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu
thực hiện luận án, nghiên cứu sinh sử dụng một số tư liệu có liên quan trước
năm 1996 và sau năm 2011.
- Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi cả nước, tập trung chủ yếu ở
các vùng có KTHH phát triển.
4. Cơ sở lý luận, nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Cơ sở lý luận
Dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
đường lối, quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế, tập trung về phát triển
kinh tế biển, KTHH. 4
4.2. Nguồn tư liệu
- Các văn kiện, nghị quyết, chính sách, chỉ thị, hướng dẫn của Đảng, Nhà
nước; các văn bản của Bộ Giao thông vận tải, cơ quan và các đơn vị hàng hải
thuộc Bộ Giao thông vận tải về phát triển kinh tế, trong đó có KTHH; các văn
bản của các địa phương về phát triển kinh tế biển, kinh tế hàng hải.
- Các sách chuyên khảo, luận án, đề tài nghiên cứu khoa học, kỷ yếu, hội
thảo khoa học đã công bố có liên quan đến kinh tế biển, KTHH là nguồn tư
liệu tham khảo có giá trị giúp cho việc hoàn thành các nội dung nghiên cứu
của luận án.
4.3. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án, nghiên cứu sinh
sử dụng chủ yếu phương pháp lịch sử, phương pháp logic và kết hợp chặt chẽ hai
phương pháp đó. Đồng thời, còn sử dụng một số phương pháp khác như phân
tích, tổng hợp, thống kê, so sánh ., nhằm làm sáng tỏ những vấn đề luận án đặt
ra phải giải quyết.
5. Những đóng góp mới của luận án
- Hệ thống hóa chủ trương, sự chỉ đạo của Đảng về phát triển KTHH,
qua đó khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với sự phát triển KTHH
trong chiến lược phát triển KT-XH của đất nước.
- Rút ra những nhận xét, đánh giá kết quả Đảng lãnh đạo phát triển
KTHH; đúc kết một số kinh nghiệm lịch sử vận dụng vào giai đoạn mới.
- Luận án là nguồn tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu, giảng
dạy Lịch sử Đảng ở các học viện, trường đại học, cao đẳng trong cả nước.
6. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, tổng quan, kết luận, danh mục công trình khoa học
của tác giả liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội
dung luận án gồm 3 chương, 6 tiết.