Thạc Sĩ Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo công tác thanh niên giai đoạn hiện nay

Môc lôc

Trang
Më ®Çu 1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ ĐẢNG LÃNH ĐẠO
CÔNG TÁC THANH NIÊN 17
1.1. Lý luận Mácxít về vấn đề thanh niên và công tác thanh niên 17
1.2. Quan niệm, nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với
công tác thanh niên 30
Chương 2: THANH NIÊN VÀ ĐẢNG LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC THANH
NIÊN – THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN, KINH NGHIỆM 46
2.1. Tình hình chung về thanh niên 46
2.2. Quá trình lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên từ 1986
đến nay 51
2.3. Nguyên nhân và những bài học kinh nghiệm 69
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG SỰ LÃNH
ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI CÔNG TÁC THANH NIÊN 76
3.1. Dự báo xu hướng biến đổi trong thanh niên ảnh hưởng đến công
tác thanh niên trong thời gian tới 76
3.2. Giải pháp 85
KẾT LUẬN 111
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 114 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thời kỳ nào cũng vậy, thanh niên luôn được xem là rường cột và tương
lai của đất nước. Thanh niên luôn là lực lượng xung kích trong các cuộc đấu
tranh sinh tồn, cũng như trong các cuộc đấu tranh cách mạng, có vị trí, vai trò
đặc biệt quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội. Họ là nhóm
nhân khẩu xã hội đặc thù tuổi từ 15 đến 35 (đối với Việt Nam), có trong mọi
giai cấp, mọi tầng lớp, mọi lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội. Thanh
niên là độ tuổi sung sức nhất về thể chất và phát triển trí tuệ, luôn năng động,
sáng tạo, muốn tự khẳng định mình.
Song, thanh niên cũng chứa đựng rất nhiều vấn đề phức tạp đòi hỏi phải
được quan tâm, định hướng và chăm lo giải quyết. Do độ tuổi còn trẻ, thiếu
kinh nghiệm nên thanh niên cần được sự giúp đỡ, chăm lo của các thế hệ đi
trước và toàn xã hội. Họ là lớp đối tượng chưa từng trải nên dễ bị chán nản,
dễ hoang mang dao động trước khó khăn, dễ bị kích động, nhẹ dạ cả tin, tiếp
nhận thông tin ít chọn lọc, tạo nên yếu tố tiêu cực trong cuộc sống. Họ đang
ở độ tuổi năng động, hăng hái, sôi nổi, nhiệt tình, vô tư, nhạy bén, ưa dân chủ,
chuộng cái mới song cũng dễ sa vào trạng thái cực đoan, chạy theo sống thực
dụng.
Ngoài ra thanh niên cũng không phải là một khối thuần nhất, vì thế cần
phải hiểu rõ từng đặc điểm riêng của thanh niên. Chẳng hạn thanh niên ở độ
tuổi 15 đến 17, đây là độ tuổi vị thành niên nên thay đổi rất nhanh về thể chất,
muốn thể hiện mình là người lớn, rất thích tham gia vui chơi tập thể và bắt
đầu muốn chọn bạn khác giới; Từ 18 đến 26 là tuổi vẫn tiếp tục lớn, họ rất
hăng hái, dũng cảm, khẳng định trách nhiệm công dân, định hướng nghề
nghiệp rõ ràng, quan tâm tới gia đình; Từ 25 tuổi trở lên, họ đã có việc làm,
lập nghiệp, có học vấn rộng và tư duy sáng tạo, có cuộc sống gia đình riêng,
có bản lĩnh, nhân cách công dân và có nhu cầu văn hoá, nếp sống văn minh 2
cao. Bên cạn đó chúng ta lại còn phải tiếp cận thanh niên theo những lát cắt
như lãnh thổ (thanh niên nông thôn, thanh niên miền núi, thanh niên thành
thị); theo ngành nghề (như thanh niên doanh nghiệp, thanh niên công nhân
viên chức, thanh niên học sinh sinh viên, trí thức trẻ, thanh niên lực lượng vũ
trang)v.v .
Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng ta luôn đề cao vai trò, vị trí
của thanh niên, xác định thanh niên là lực lượng xung kích cách mạng, Đoàn
Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng; công tác
thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc. Đồng thời, Đảng đã đề ra nhiều
chủ trương giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, tổ chức thanh niên thành lực lượng
hùng hậu, trung thành, kế tục sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Qua
mỗi thời kỳ, dù bất cứ hoàn cảnh nào các thế hệ thanh niên đều hoàn thành
xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình.
Trước yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước, quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự biến đổi nhanh
chóng của tình hình thanh niên, đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo của
Đảng đối với công tác thanh niên nhằm chăm lo, bồi dưỡng và phát huy cao
nhất vai trò, sức mạnh của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Sau hơn 20 năm đổi mới và phát triển đất nước, tình hình thanh niên có
những chuyển biến mạnh mẽ, tích cực. Công tác thanh niên đã góp phần xây
dựng được thế hệ thanh niên thời kỳ mới có đạo đức, nhân cách, tri thức, sức
khỏe, tư duy năng động và hành động sáng tạo; tiếp nối truyền thống hào
hùng của Đảng và dân tộc, nêu cao lòng yêu nước, ý thức xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; không ngại khó khăn, gian khổ, tình nguyện vì
cộng đồng; có trách nhiệm với gia đình, xã hội; có ý chí vươn lên trong học
tập, lao động, lập thân, lập nghiệp, làm giàu chính đáng, quyết tâm đưa đất
nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu; mong muốn được tin tưởng, được cống 3
hiến cho đất nước, có việc làm, thu nhập ổn định, đời sống văn hoá tinh thân
lành mạnh, phong phú, môi trường sống an toàn. Dù còn nhiều tâm trạng khác
nhau, song đa số thanh niên luôn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và phát
triển của đất nước.
Các cấp uỷ đảng đã lãnh đạo hệ thống chính trị, toàn xã hội thực hiện
tốt hơn công tác thanh niên và chăm lo xây dựng Đoàn. Nhà nước đã ban
hành Luật Thanh niên, Chiến lược phát triển thanh niên và nhiều chính sách
về công tác thanh niên, tạo điều kiện, cơ hội cho thanh niên rèn luyện, cống
hiến, trưởng thành. Công tác đoàn và phong trào thanh niên từng bước phát
triển, mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên được mở rộng; số thanh niên trở
thành đoàn viên, đảng viên ngày càng tăng. Vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các
đoàn thể, gia đình, nhà trường và xã hội đối với thanh niên, công tác thanh
niên đã có chuyển biến tích cực.
Tuy vậy, tình hình thanh niên cũng đang diễn biến hết sức phức tạp,
một bộ phận thanh niên sống thiếu lý tưởng, giảm sút niềm tin, ít quan tâm
đến tình hình đất nước, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, sống thực dụng, xa
rời truyền thống văn hóa dân tộc. Học vấn của một bộ phận thanh niên, nhất
là thanh niên nông thôn, thanh niên dân tộc thiểu số còn thấp; nhiều thanh
niên thiếu kiến thức và kỹ năng trong hội nhập quốc tế. Tính độc lập, chủ
động, sáng tạo, năng lực thực hành sau đào tạo của thanh niên còn yếu, chưa
đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Tình trạng tội phạm và tệ nạn
xã hội trong thanh niên đang gia tăng và diễn biến ngày càng phức tạp.
Một số cấp ủy đảng chưa quan tâm đúng mức lãnh đạo công tác thanh
niên; việc đôn đốc, kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện các chủ
trương, nghị quyết của Đảng về công tác thanh niên không thường xuyên, kịp
thời; công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng cán bộ trẻ chưa thực
sự được coi trọng; chưa làm tốt công tác phát triển đảng trong thanh niên. 4
Nhà nước chậm thể chế hoá và triển khai thực hiện các chủ trương,
nghị quyết của Đảng về công tác thanh niên; thiếu những chính sách nhất
quán, đồng bộ, lâu dài đối với thanh niên; chưa có chính sách cụ thể để bồi
dưỡng, đào tạo, sử dụng tài năng trẻ; việc thực hiện Chiến lược phát triển
thanh niên còn hạn chế. Nhiều bộ, ngành, địa phương chưa làm tốt trách
nhiệm chăm lo, bồi dưỡng, phát huy thanh niên thuộc lĩnh vực được phân
công. Việc đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của Đoàn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh và Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam chưa theo kịp
sự phát triển của tình hình thanh niên; khả năng chi phối và ảnh hưởng của
Đoàn, Hội trong thanh niên chưa sâu rộng, tỉ lệ tập hợp thanh niên thấp; tính
tiền phong, gương mẫu của cán bộ đoàn, hội và đoàn viên, hội viên chưa cao.
Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhiều địa phương chưa phối hợp chặt chẽ,
chưa tạo được sức mạnh tổng hợp trong công tác thanh thanh niên; sự kết hợp
giữa gia đình - nhà trường - xã hội trong giáo dục thanh niên còn hạn chế.
Như vậy, đường lối đổi mới của Đảng với những thành tựu đã đạt được
đang tạo ra môi trường mới để thanh niên phát triển tài năng, cống hiến cho
xã hội, từng bước cải thiện đời sống. Nhưng bước vào giai đoạn mới của cách
mạng, công tác vận động thanh niên chưa đổi mới kịp thời. Khuyết điểm lớn
là thiếu nhận thức sâu sắc vai trò của thanh niên và nội dung công tác thanh
niên trong thời kỳ mới. Xử lý các vấn đề thanh niên không sát đúng với tâm
lý và những nhu cầu mới của thanh niên. Một số cán bộ, đảng viên lớn tuổi
còn thiếu tôn trọng, thiếu niềm tin vào thanh niên. Tình trạng thái hoá, biến
chất cùng với sự hạn chế về năng lực của nhiều đảng viên đã làm cho niềm tin
của tuổi trẻ đối với Đảng bị giảm sút. Công tác thanh niên chưa đáp ứng được
yêu cầu đổi mới và phát triển Đảng.
Lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp uỷ đảng còn chung chung. Nhà nước còn
chậm trễ trong thể chế hoá nghị quyết của Đảng, thiếu đầu tư thích đáng và
chưa có tổ chức chuyên trách về công tác thanh niên. Đoàn Thanh niên Cộng 5
sản Hồ Chí Minh có cố gắng, song bước vào thời kỳ mới đã bộc lộ nhiều
nhược điểm, thiếu sót. Vai trò và ảnh hưởng giáo dục thiếu niên, nhi đồng còn
hạn chế. Các đoàn thể nhân dân, các tổ chức xã hội và nhiều gia đình chưa
ban tâm đầy đủ đến việc chăm sóch, giáo dục thanh, thiếu niên.
Thực tế đó cho thấy, việc nghiên cứu đề tài Đảng cộng sản Việt Nam
lãnh đạo công tác thanh niên trong tình hình hiện nay có tính cấp thiết cả
về lý luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
a. Báo, tạp chí chuyên ngành:
1. Trương Tấn Sang, Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công
tác thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Tạp chí
Cộng sản Số 15 (159) năm 2008.
Sau khi nêu lên vị trí, tầm quan trọng của thanh niên và công tác thanh
niên trong hơn 20 năm đổi mới, tác giả, cho rằng thực tế vẫn còn một bộ phận
thanh niên sống thiếu lý tưởng, giảm sút niềm tin và ít quan tâm đến tình hình
đất nước, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, dễ bị kích động, lôi kéo tham gia
các hoạt động trái pháp luật; sống thực dụng, quá coi trọng vật chất, thiếu
kính trọng người lớn tuổi, ít quan tâm tới gia đình. Một bộ phận thanh niên,
nhất là thanh niên nông thôn, thanh niên dân tộc thiểu số có trình độ học vấn
còn thấp; nhiều thanh niên thiếu kiến thức, kỹ năng trong lao động và hội
nhập quốc tế. Tính độc lập, chủ động, sáng tạo, năng lực thực hành sau đào
tạo của thanh niên còn yếu, chưa đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hóa, hiện
đại hóa. Tình hình tội phạm và tệ nạn xã hội trong thanh niên, đặc biệt là tệ
nạn ma túy, mại dâm có chiều hướng gia tăng.
Những yếu kém trên có những nguyên nhân khách quan và chủ quan
như: 6
- Các vấn đề toàn cầu, những rủi ro, áp lực của kinh tế thị trường với
những khó khăn mới nảy sinh trong quá trình phát triển đất nước; sự chống
phá quyết liệt của các thế lực thù địch,
- Nhận thức của không ít cán bộ, đảng viên, cấp ủy đảng về thanh niên
và công tác thanh niên chưa đầy đủ, thiếu toàn diện, nhiều mặt còn khoán
trắng cho Đoàn; đánh giá thanh niên còn theo kinh nghiệm, cảm tính, gia
trưởng, thiếu tin tưởng vào thanh niên; một bộ phận cán bộ, đảng viên thoái
hóa, biến chất về đạo đức, lối sống, không là tấm gương để thanh niên học tập
và noi theo; một bộ phận gia đình bỏ mặc con cái, thiếu giáo dục và nêu
gương. Hoạt động quản lý nhà nước về công tác thanh niên còn nhiều bất cập,
tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về công tác thanh niên và cơ chế phối hợp
liên ngành thực hiện công tác thanh niên chưa đủ rõ. Công tác giáo dục - đào
tạo, dạy nghề, giải quyết việc làm, phòng chống tệ nạn xã hội, hoạt động văn
hóa, thể thao, báo chí, xuất bản có nhiều thiếu sót, chậm được khắc phục. Nội
dung, phương thức hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
và các tổ chức thanh niên chậm thích ứng trước sự biến động nhanh của tình
hình thanh niên; thiếu tầm chiến lược trong tham mưu cho Đảng, chính quyền
về công tác thanh niên.
Bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, phấn đấu đưa nước ta sớm ra khỏi tình
trạng kém phát triển, cần tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác
thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần phải thể hiện
được 5 quan điểm chỉ đạo xuyên suốt sau đây:
- Chăm lo, phát triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo
đảm sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước.
- Chăm lo, bồi dưỡng, giáo dục thanh niên thành lớp người "vừa hồng,
vừa chuyên" theo tư tưởng Hồ Chí Minh là trách nhiệm của cả hệ thống chính 7
trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, vai trò quan trọng của Đoàn Thanh niên Cộng
sản Hồ Chí Minh, gia đình, nhà trường và xã hội.
- Đảng lãnh đạo công tác thanh niên và trực tiếp lãnh đạo Đoàn Thanh
niên Cộng sản Hồ Chí Minh vững mạnh là bộ phận quan trọng trong công tác
xây dựng Đảng, là xây dựng Đảng trước một bước. Đảng đề ra đường lối, chủ
trương định hướng cho thanh niên hành động; xác định các chuẩn mực cho
thanh niên phấn đấu; xây dựng các tấm gương điển hình tiêu biểu cho thanh
niên học tập và noi theo.
- Nhà nước quản lý thanh niên và công tác thanh niên; thể chế hóa
đường lối, chủ trương của Đảng về thanh niên và công tác thanh niên thành
pháp luật, chính sách, chiến lược, chương trình, hành động và cụ thể hóa
trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc
phòng, an ninh hằng năm của các cấp, các ngành.
- Sự nỗ lực học tập, rèn luyện và phấn đấu không ngừng của thanh niên
theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là yếu tố quan trọng để xây dựng thế
hệ thanh niên thời kỳ mới. Không ngừng mở rộng mặt trận đoàn kết, tập hợp
thanh niên là nội dung quan trọng của công tác Đoàn để giáo dục, bồi dưỡng,
động viên, phát huy vai trò của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc.
Trên cơ sở đó tác giả nêu lên chín nhóm nhiệm vụ và giải pháp nhằm
phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên: Tăng
cường công tác giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa, ý
thức công dân để hình thành thế hệ thanh niên có những phẩm chất tốt đẹp, có
khí phách và quyết tâm hành động thực hiện thành công sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, tạo cơ hội
cho thanh niên được học tập, không ngừng nâng cao trình độ, có tri thức và kỹ
năng ngang tầm với thanh niên các nước tiên tiến trên thế giới. Nâng cao chất
lượng nguồn lao động, giải quyết việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho thanh niên. Xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, tạo điều kiện
cho thanh niên nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần, phát triển toàn diện. Coi
trọng hơn nữa việc trọng dụng nhân tài trẻ, tạo bước chuyển có tính đột phá
trong bố trí và sử dụng cán bộ trẻ trên tất cả các lĩnh vực. Xây dựng Đoàn
Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh vững mạnh, thực sự là trường học xã hội
chủ nghĩa của thanh niên, là đội dự bị tin cậy của Đảng. Tăng cường vai trò
của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, tổ chức kinh tế - xã hội và gia đình, phối
hợp giáo dục, bồi dưỡng, phát huy tiềm lực của thanh niên. Phát huy sự nỗ lực
phấn đấu của mỗi thanh niên trong học tập, lao động và cuộc sống; không
ngừng rèn luyện đạo đức, lối sống, hoàn thiện nhân cách, trở thành công dân
hữu ích, thành viên tốt trong gia đình, tích cực đóng góp cho sự phát triển của
đất nước. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về thanh niên và
công tác thanh niên.