Thạc Sĩ Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk lãnh đạo công tác đào tạo cán bộ khoa học - kỹ thuật người dân tộc thiểu số từ n

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: ĐƯỜNG LỐI CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH ĐĂKLĂK VỀ CÔNG
TÁC ĐÀO TẠO CÁN BỘ KHOA HỌC-KỸ THUẬT NGƯỜI
DÂN TỘC THIỂU SỐ (1996-2004) 7
1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của tỉnh Đăklăk 7
1.2. Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đào tạo cán bộ
khoa học-kỹ thuật người dân tộc thiểu số 14
1.3. Sự vận dụng của Đảng bộ tỉnh Đăklăk về đào tạo cán bộ khoa
học-kỹ thuật người dân tộc thiểu số 29
Chương 2: KẾT QUẢ VÀ KINH NGHIỆM TRONG QUÁ TRÌNH ĐẢNG
BỘ TỈNH ĐĂKLĂK LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC ĐÀO TẠO
CÁN BỘ KHOA HỌC-KỸ THUẬT NGƯỜI DÂN TỘC
THIỂU SỐ (1996-2004) 46
2.1. Kết quả và nguyên nhân của những thành công và hạn chế 46
2.2. Kinh nghiệm lãnh đạo công tác đào tạo cán bộ khoa học-kỹ thuật
người dân tộc thiểu số 71
KẾT LUẬN 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 89 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNXH : Chủ nghĩa xã hội
DTTS : Dân tộc thiểu số
GDĐT : Giáo dục và đào tạo
KHKT : Khoa học-kỹ thuật
XHCN : Xã hội chủ nghĩa
UBND : Ủy ban nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN
Trang
Bảng 2.1: Học sinh ĐăkLăk theo học dự bị Đại học Dân tộc Trung
ương Nha Trang từ 1999-2004 48
Bảng 2.2: Đội ngũ cán bộ KHKT có trình độ từ cao đẳng trở lên
phân theo giới tính và trình độ đào tạo năm 2004 56
Bảng 2.3: Đội ngũ cán bộ KHKT có trình độ từ cao đẳng trở lên phân
theo hình thức đào tạo và nơi đào tạo năm 2004 57
Bảng 2.4: Số lượng cán bộ KHKT qua các năm 58
Bảng 2.5: Đội ngũ cán bộ KHKT có trình độ từ cao đẳng trở lên
phân theo thành phần dân tộc năm 2004 59
Bảng 2.6: Cán bộ có trình độ từ cao đẳng trở lên là người DTTS phân
theo giới tính và trình độ đào tạo năm 2008-2009 60
Bảng 2.7: Cán bộ có trình độ từ cao đẳng trở lên là người DTTS
phân theo chuyên ngành đào tạo năm 2008-2009 61 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong suốt quá trình lãnh đạo, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn xác định
vấn đề dân tộc là một trong những vấn đề có tính chiến lược của cách mạng
và thực hiện chính sách dân tộc với những nguyên tắc cơ bản là: “Bình
đẳng, đoàn kết, tương trợ giúp đỡ nhau cùng phát triển”. Biểu hiện của
nguyên tắc đó trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH là việc tập trung xây
dựng vùng dân tộc và miền núi phát triển nhanh về kinh tế, văn hóa, xã hội,
vững mạnh về chính trị, an ninh-quốc phòng, xứng đáng với vị trí chiến
lược đặc biệt quan trọng của cả nước.
Để đưa vùng dân tộc và miền núi phát triển nhanh và bền vững tiến kịp
miền xuôi, làm cho đồng bào DTTS được hưởng ngày càng đầy đủ hơn những
quyền lợi về kinh tế, chính trị, văn hóa thì vấn đề có ý nghĩa quyết định là
phải có đội ngũ cán bộ. Việt Nam đang ở trong thời kỳ phát triển mới - thời
kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH do đó KHKT là một nguồn lực quan trọng của sự
nghiệp CNH, HĐH. Điều này khẳng định, vận hội cũng như nguy cơ của
vùng dân tộc và miền núi gắn liền với công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ
cán bộ DTTS nói chung và cán bộ KHKT người DTTS nói riêng đủ về số
lượng đảm bảo về chất lượng. Chính đội ngũ cán bộ này là lực lượng nòng
cốt, hạt nhân đưa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đi
vào cuộc sống, lãnh đạo đồng bào các DTTS từng bước làm chủ quá trình
phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Họ đem sự hiểu biết KHKT của mình
truyền bá rộng rãi cho đồng bào DTTS. Họ là những chiến sỹ trên mặt trận tư
tưởng, văn hóa và KHKT; góp tài góp sức để cải tiến bộ mặt xã hội của vùng
đồng bào DTTS, làm cho đồng bào mình sản xuất và công tác theo khoa học
và đời sống của chính họ được văn minh. Cán bộ KHKT người DTTS còn là
cầu nối giữa đảng và dân, là một trong những “kênh” làm cho Đảng gắn bó 2
với dân, gần gũi với dân. Vai trò của cán bộ KHKT người DTTS không chỉ
thể hiện trong phát triển kinh tế mà còn đảm bảo cho việc giữ vững an ninh-
quốc phòng.
ĐăkLăk là một tỉnh miền núi thuộc Tây Nguyên, tại thời điểm trước khi
chia tách thành hai tỉnh (ĐăkLăk và ĐăkNông) có 44 dân tộc anh em chung
sống, chiếm 29,5% tổng dân số cả tỉnh, trong đó 19,31% là đồng bào DTTS
tại chỗ. ĐăkLăk có một vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, chính trị, an
ninh và quốc phòng.
Quán triệt chính sách dân tộc của Đảng cũng như nhận thức được tầm
quan trọng của KHKT đối với sự phát triển của tỉnh, trong quá trình lãnh đạo
Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk đã tập trung chỉ đạo công tác đào tạo cán bộ KHKT
người DTTS nhằm khai thác có hiệu quả các tiềm năng, thế mạnh của tỉnh để
đưa đồng bào các dân tộc thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, từng bước xây dựng
cuộc sống văn minh, hạnh phúc, góp phần xây dựng CNXH và đảm bảo quốc
phòng, an ninh. Tuy nhiên, đây là nhiệm vụ rất khó khăn, từ năm 1996-2004 ở
ĐăkLăk đã diễn ra hai cuộc bạo loạn chính trị năm 2001 và 2004, điều đó bộc
lộ một số tồn tại, yếu kém trong việc thực hiện chính sách dân tộc ở ĐăkLăk
mà trước hết là sự yếu kém về đội ngũ cán bộ DTTS nói chung và cán bộ
KHKT người DTTS nói riêng.
Nghiên cứu quá trình Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk lãnh đạo công tác đào tạo
cán bộ KHKT người DTTS một cách khoa học, đúng đắn và toàn diện sẽ giúp
chúng ta rút ra được những kinh nghiệm có tính khả thi để lãnh đạo, chỉ đạo việc
đào tạo nguồn nhân lực này một cách có hệ thống nhằm phục vụ sự nghiệp CNH,
HĐH bảo đảm cho chính trị, an ninh-quốc phòng được giữ vững, từng bước nâng
cao chất lượng cuộc sống về vật chất và tinh thần cho đồng bào DTTS.
Xuất phát từ những lý do trên, Tôi chọn đề tài: “Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk
lãnh đạo công tác đào tạo cán bộ khoa học - kỹ thuật người dân tộc thiểu
số từ năm 1996 đến 2004” làm luận văn tốt nghiệp. 3
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đã có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết liên quan đến đề tài như:
- Bộ Khoa học công nghệ và môi trường (1996), Chiến lược CNH,
HĐH đất nước và cách mạng công nghệ, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
- TS. Trịnh Quang Cảnh (2005), Phát huy vai trò đội ngũ trí thức các
dân tộc thiểu số nước ta trong sự nghiệp cách mạng hiện nay, Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
- PGS.TS. Trương Minh Dục (2005), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn
về dân tộc và quan hệ dân tộc ở Tây Nguyên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
- GS.TS. Lê Hữu Nghĩa (2001), Một số vấn đề về xây dựng đội ngũ cán
bộ lãnh đạo chủ chốt cấp huyện người các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
- PTS. Danh Sơn (1999), Quan hệ giữa phát triển khoa học công nghệ
với phát triển kinh tế-xã hội trong CNH, HĐH ở Việt Nam, Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội.
- Ủy Ban khoa học xã hội Việt Nam, Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân
ĐăkLăk (1990), Vấn đề phát triển kinh tế xã hội các dân tộc thiểu số ở
ĐăkLăk, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
- TS. Lê Phương Thảo, PGS, TS. Nguyễn Cúc, TS. Doãn Hùng (2005),
Xây dựng đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số ở nước ta trong thời kỳ đẩy mạnh
CNH, HĐH - Luận cứ và giải pháp, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội.
Một số luận văn, luận án chuyên ngành Triết học, Lịch sử có bàn đến
nội dung của đề tài:
- Trịnh Quang Cảnh (2002), Trí thức người dân tộc thiểu số ở Việt Nam
trong công cuộc đổi mới (chủ yếu ở vùng dân tộc thiểu số phía Bắc), Luận án
tiến sỹ Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
- Phạm Ngọc Đại (2008), Quá trình lãnh đạo thực hiện chính sách dân
tộc của Đảng bộ các tỉnh Nam Tây Nguyên từ năm 2001-2006, Luận văn thạc
sỹ Lịch sử, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. 4
- Lê Nhị Hòa (2002), Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk lãnh đạo xây dựng đội ngũ
cán bộ dân tộc thiểu số trong hệ thống chính trị cấp cơ sở thời kỳ đổi mới
(1986-2000), Luận văn thạc sỹ Lịch sử, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí
Minh, Hà Nội.
- Phạm Đức Kiên (2006), Đảng lãnh đạo công tác đào tạo đội ngũ cán
bộ khoa học, kỹ thuật ở miền Bắc 1960-1975, Luận văn thạc sỹ Lịch sử, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
- Nguyễn Thị Tứ (1993), Mấy vấn đề chủ yếu của chính sách giáo dục
và đào tạo đối với các đồng bào dân tộc thiểu số ở nước ta hiện nay, Luận
văn thạc sỹ Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
Bài viết của nhiều tác giả được đăng tải trên các tạp chí như:
- Đặng Ngọc Dinh (1998), “Vấn đề định hướng chiến lược phát triển
khoa học công nghệ nước ta”, Tạp chí Cộng sản, (3), tr. 35.
- Lại Thị Thu Hà, Nguyễn Thị Mỹ Trang (2005), “Chính sách cử tuyển
- Một chủ trương đúng trong chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ta về
phát triển giáo dục, đào tạo ở vùng miền núi, vùng dân tộc thiểu số”, Tạp chí
Dân tộc học, (2), tr. 27.
- Nguyễn Đình Hòa (2004), “Vai trò của khoa học, kỹ thuật đối với sự phát
triển của xã hội trong tư tưởng Hồ Chí Minh”, Tạp chí Cộng sản, (21), tr. 31.
- GS.VS. Đặng Hữu (1990), “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
khoa học-công nghệ”, Tạp chí Cộng sản, (8), tr. 2.
- Nguyễn Hữu Ngà (2005), “Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức dân tộc
thiểu số trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH”, Tạp chí Dân tộc học, (3), tr. 50.
- Vũ Thị Hoài Nghiêm (2008), “Phát triển giáo dục và đào tạo trong
vùng đồng bào dân tộc thiểu số”, Tuyên giáo, (2), tr. 44.
Những tài liệu nêu trên chỉ đề cập đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ
người DTTS nói chung ở các cấp và các địa phương khác nhau, cũng như vai
trò của khoa học kỹ thuật trong giai đoạn hiện nay, chưa có công trình khoa 5
học nào nghiên cứu về sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk đối với công tác
đào tạo cán bộ KHKT người DTTS từ năm 1996-2004. Tuy nhiên, những
công trình khoa học, bài viết kể trên là cơ sở để tác giả tham khảo và kế thừa
trong việc thu thập, xử lý nguồn tài liệu và phương pháp luận trong quá trình
thực hiện đề tài.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
Mục đích
Tổng kết những kinh nghiệm có giá trị lý luận và thực tiễn có thể
bước đầu vận dụng vào việc xây dựng nguồn nhân lực cán bộ KHKT người
DTTS trên địa bàn tỉnh ĐăkLăk đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thời kỳ
đẩy mạnh CNH, HĐH.
Nhiệm vụ
- Trình bày một số quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng Cộng
sản Việt Nam, Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk về công tác đào tạo cán bộ KHKT người
DTTS từ năm 1996 đến 2004.
- Phân tích và làm sáng tỏ quá trình Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk chỉ đạo
công tác đào tạo cán bộ KHKT người DTTS thời kỳ 1996-2004.
- Nêu lên những thành tựu, hạn chế và tổng kết kinh nghiệm của Đảng
bộ trong quá trình lãnh đạo công tác đào tạo cán bộ KHKT người DTTS ở
tỉnh ĐăkLăk thời kỳ 1996-2004.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Thời gian: Từ năm 1996 đến năm 2004.
Nội dung: Đường lối lãnh đạo và tổ chức chỉ đạo thực hiện công tác
đào tạo cán bộ KHKT người DTTS.
Địa bàn khảo sát chủ yếu: 2 cơ sở đào tạo trên địa bàn tỉnh ĐăkLăk là
Trường Đại học Tây Nguyên và Trường Cao đẳng Sư phạm; cán bộ KHKT
người DTTS có trình độ từ cao đẳng trở lên đang công tác tại các sở, ban,
ngành, viện, trường, các tổ chức, đoàn thể xã hội, doanh nghiệp trên địa bàn
tỉnh ĐăkLăk (trừ các đơn vị lực lượng vũ trang). 6
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Cơ sở lý luận
Lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối
của Đảng về chính sách dân tộc, cán bộ dân tộc và KHKT, cán bộ KHKT.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp lịch sử và phương pháp lôgíc,
kết hợp với các phương pháp nghiên cứu khoa học liên ngành như thống kê,
so sánh, đồng đại, lịch đại, phân tích, tổng hợp
6. Những đóng góp về khoa học của luận văn
- Giải đáp những vấn đề còn tồn tại trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo
của Đảng bộ tỉnh ĐăkLăk về công tác đào tạo cán bộ DTTS và cán bộ KHKT
người DTTS - Một vấn đề chưa được nghiên cứu nhiều.
- Cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoạch định các chủ trương, chính
sách của Tỉnh ủy, UBND tỉnh ĐăkLăk nói riêng và các tỉnh Tây Nguyên nói
chung về công tác đào tạo đội ngũ cán bộ KHKT người DTTS.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Tổng kết những kinh nghiệm có tính định hướng để nâng cao nhận
thức, chất lượng và hiệu quả của công tác đào tạo cán bộ DTTS nói chung và
cán bộ KHKT người DTTS nói riêng ở ĐăkLăk.
- Kết quả của luận văn góp phần vào việc nghiên cứu và giảng dạy các
chuyên đề của môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 2 chương, 5 tiết. 7
Chương 1
ĐƯỜNG LỐI CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH ĐĂKLĂK VỀ CÔNG TÁC
ĐÀO TẠO CÁN BỘ KHOA HỌC - KỸ THUẬT
NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ (1996-2004)
1.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, CHÍNH TRỊ, KINH TẾ, VĂN HÓA, XÃ HỘI
CỦA TỈNH ĐĂKLĂK
Tỉnh ĐăkLăk nằm ở phía Tây Nam của dãy Trường Sơn, phía Bắc
giáp với tỉnh GiaLai; phía Nam giáp với hai tỉnh Lâm Đồng và Bình Phước;
phía Đông giáp với hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa, phía Tây giáp với Vương
quốc Cămpuchia. ĐăkLăk có nhiều tuyến giao thông quan trọng nối liền với
các tỉnh Tây Nguyên, duyên hải miền Trung, miền Đông Nam Bộ và tỉnh
Munđunkiri (Cămpuchia).
ĐăkLăk nằm ở trung tâm Cao Nguyên, với diện tích là 13.125 km 2 và ở
độ cao trung bình là 500m so với mặt nước biển, trong đó diện tích đất lâm
nghiệp có 1.019.847ha, đất nông nghiệp diện tích 28.906ha, đất trồng cây lâu
năm 160.488ha và hàng vạn hécta đồng cỏ, có nhiều cánh đồng cỏ chạy dài,
nhiều đầm hồ rộng lớn (lớn nhất là hồ Lăk với diện tích 750ha, hồ EaSoup với
diện tích 400ha), Hệ thống sông suối ở ĐăkLăk khá phong phú, lớn nhất là
sông Sêrêpốc. Do đó, tiềm năng thủy điện cũng là một thế mạnh của ĐăkLăk.
Việc xây dựng các công trình thủy điện sẽ làm tăng sản lượng điện, góp phần
phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu trên địa bàn tỉnh theo hướng tăng dần tỷ
trọng công nghiệp, tạo tiền đề cho giao thông phát triển, giao lưu văn hóa xã hội,
cải thiện đời sống vật chất và tinh thần, tạo ra công ăn việc làm và thu nhập cho
đồng bào các dân tộc. Quan trọng nhất là nó mở ra cơ hội cho các dân tộc tiếp
xúc với đời sống hiện đại và dần từng bước xóa bỏ các thủ tục lạc hậu.
Vùng Cao Nguyên Buôn Ma Thuột và các khu vực phụ cận có địa hình
tương đối bằng phẳng, đất đai phì nhiêu. Diện tích đất đỏ bazan ở ĐăkLăk có
hơn 704.000ha, có diện tích rừng và đất rừng lớn nhất đất nước với 8
1.215.000ha (chiếm 62,2% diện tích đất tự nhiên), có nhiều tài nguyên sinh
vật phong phú, đa dạng như Vườn Quốc gia YokĐôn; Với thế mạnh về tài
nguyên đất đai, rừng, lâm sản, ĐăkLăk là vùng đất phù hợp cho phát triển cây
công nghiệp dài ngày, đặc biệt là các loại cây có giá trị xuất khẩu cao như cao
su, cà phê chăn nuôi đại gia súc và kinh doanh tổng hợp nghề rừng.
Khí hậu ở ĐăkLăk tương đối ôn hòa, nhiệt độ trung bình hàng năm là
24 0 C. Lượng chiếu sáng dồi dào với cường độ tương đối ổn định, lượng mưa
trung bình 1700 - 2000mm/ năm. Độ ẩm trung bình 81%, khí hậu phân thành
hai mùa rõ rệt, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11 chiếm trên 70% lượng mưa
cả năm, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp. Mùa khô từ tháng 12 đến tháng
4, độ ẩm giảm, gió đông bắc thổi mạnh từ cấp 4 đến cấp 6, lượng bốc hơi lớn
gây ra khô hại nghiêm trọng. Vì vậy, yếu tố giữ và cấp nước trong mùa khô
có vai trò quan trọng cho sự phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh.
ĐăkLăk là tỉnh còn trữ lượng lớn tài nguyên, khoáng sản chưa được
khai thác nhiều như: chì, vàng, sét cao lanh, than bùn, nhưng đáng kể nhất
là quặng bôxít tự nhiên có trữ lượng khoảng 5,4 tỷ tấn với hàm lượng ôxít
nhôm khoảng 35-40%, sét cao lanh trữ lượng 60 triệu tấn phân bổ ở Ma’Đrắc,
Buôn Ma Thuột, Sét làm ngói trữ lượng trên 50 triệu tấn tập trung ở huyện
KrôngAna, Buôn Ma Thuột, Ma’Đrắc và nhiều nơi khác trong tỉnh. Ngoài ra
còn có các khoáng sản khác như: vàng ở huyện EaKar, chì ở huyện EaH’leo,
phốtpho ở Buôn Đôn, than bùn chủ yếu ở CưM’Gar cùng các loại đá quý, đá
ốp lát, cát đá xây dựng có trữ lượng không lớn phân bố ở nhiều nơi trong tỉnh.
Điều kiện tự nhiên vốn có đã tạo ra thế mạnh cho tỉnh ĐăkLăk, nhưng
do trình độ còn nhiều hạn chế, nên các DTTS bản địa đã không khai thác
được thế mạnh phục vụ cho cuộc sống mà chủ yếu vẫn là dựa vào săn bắt, hái
lượm những sản phẩm sẵn có trong tự nhiên và canh tác sản xuất nhưng hiệu
quả thấp nên đời sống của đại bộ phận các DTTS bản địa còn hết sức khó
khăn. Để phát huy được nguồn tài nguyên thiên nhiên vốn có của tỉnh, vấn đề 9
căn cốt hiện nay là cần có một đội ngũ cán bộ KHKT đặc biệt là cán bộ
KHKT người DTTS để họ hướng dẫn cho DTTS bản địa, vận dụng những tri
thức khoa học vào việc khai thác một cách có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên
nhiên vốn có của địa phương mình.
Trước khi chia tách tỉnh (2004), ĐăkLăk gồm 18 huyện và 1 thành
phố. Dân số trên 1,7 triệu người, dân tộc kinh chiếm 44%, DTTS chiếm 56%,
mật độ dân số là 135 người/ km 2 , trong đó số dân làm nông nghiệp và sống ở
nông thôn chiếm tỷ lệ khoảng 70%.
Kinh tế ĐăkLăk nhìn chung chậm phát triển, công nghiệp, dịch vụ
manh mún thiếu tập trung, tỷ trọng đóng góp của nông nghiệp trong cơ cấu
GDP của tỉnh cao. Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân hàng năm trong 5 năm
2001-2005 đạt 8,05%. Kim ngạch xuất khẩu tăng bình quân xấp xỉ 5,18%/
năm trong giai đoạn 2001-2005. Sản phẩm xuất khẩu chủ lực của tỉnh gồm
các mặt hàng nông sản như: cà phê, tiêu, điều, ong mật, gỗ, cao su trong
đó, các mặt hàng cà phê, ngô, gỗ, bông có sản lượng đứng đầu cả nước, đặc
biệt sản phẩm cà phê ĐăkLăk là mặt hàng nổi tiếng trên thế giới đã xuất khẩu
sang 83 quốc gia và vùng lãnh thổ, thâm nhập được vào cả những thị trường
khó tính, có yêu cầu cao về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm như EU,
Mỹ, Nhật Tuy nhiên, những mặt hàng xuất khẩu của ĐăkLăk đều ở dạng
thô nên hiệu quả kinh tế không cao, điều đó đòi hỏi cần đầu tư xây dựng
những nhà máy chế biến những sản phẩm đó ở dạng tinh để xuất khẩu. Muốn
làm được vậy cần quan tâm đến chính sách đào tạo và thu hút những cán bộ
KHKT về lĩnh vực này.
Xã hội Tây Nguyên nói chung và ĐăkLăk nói riêng là sự đan xen giữa
những yếu tố của xã hội truyền thống với hiện đại. Tính chất cư trú đan xen
giữa các tộc người là một hiện tượng phổ biến ở ĐăkLăk, nó không chỉ dừng
lại ở cấp độ xã, phường, thị trấn mà còn xuống tận các buôn, làng, thôn, xóm.
Và kéo theo là sự đa dạng, phong phú về phong tục, tập quán, truyền thống 10
văn hóa, truyền thống với đầy đủ tính chất hai mặt của nó. Như vậy, sự đa
dạng về thành phần dân tộc, sự đan xen về địa bàn cư trú là một nét nổi bật
của các DTTS ở ĐăkLăk.
ĐăkLăk là một trong những tỉnh có số lượng thành phần dân tộc đông
nhất nước. Hiện ĐăkLăk có 44 dân tộc anh em chung sống, chiếm 29,5% tổng
dân số cả tỉnh, trong đó 19,31% là đồng bào DTTS tại chỗ (Êđê, M’Nông,
GiaJai). Êđê dân tộc bản địa chiếm tỷ lệ cao nhất là 14,8% so với các DTTS
khác. Trong các DTTS ở nhiều vùng khác nhau di cư vào thì dân tộc Tày,
Nùng chiếm tỷ lệ lớn nhất gần 6%. Có 7 dân tộc có số dân trên 1 vạn người là
Êđê, M’Nông, GiaJai, Tày, Nùng, Thái, Mường.
Khoảng cách về trình độ phát triển giữa các dân tộc tương đối cao. Một
số dân tộc đã đạt tới trình độ tiên tiến, nhưng vẫn còn một bộ phận vẫn còn
mới chỉ vừa qua giai đoạn canh tác, đốt, phát, chọc, trỉa. Chính vì vậy, sự
phân hóa giữa các dân tộc thể hiện rõ nét hơn sự phân hóa trong nội bộ từng
dân tộc, rõ nét nhất là giữa dân tộc kinh với các DTTS bản địa. Sự phân hóa
đang có xu hướng tăng dần không chỉ giữa các dân tộc và trong nội bộ một
dân tộc, mà còn giữa các khu vực và các vùng trong tỉnh.
Đặc điểm này đòi hỏi phải có đội ngũ cán bộ KHKT người DTTS ở
nhiều trình độ khác nhau, nhiều tộc người khác nhau và phải có khả năng
nhạy cảm với các vấn đề về dân tộc và quan hệ dân tộc, biết giải quyết nhanh,
đúng đắn, có hiệu quả trong quá trình chuyển đổi từ thói quen sản xuất lạc
hậu sang vận dụng KHKT vào sản xuất không ngừng nâng cao hiệu quả của
sản xuất tăng năng xuất lao động. Có thể nói đây là một yêu cầu không thể
thiếu được đối với người cán bộ KHKT là người DTTS ở ĐăkLăk.
ĐăkLăk là một vùng văn hóa giàu bản sắc và phong phú của nhiều
dân tộc anh em trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Nó vừa đa dạng đan
xen; vừa thống nhất, kết hợp hài hòa với nhau tạo nên một bản sắc độc đáo,
tinh tế, một phong cách đặc thù với 3 dòng văn hóa chính: 11
- Văn hóa bản địa của các dân tộc Trường Sơn - Tây Nguyên
- Văn hóa của các DTTS phía Bắc
- Văn hóa của dân tộc Việt, mang đủ sắc thái 3 miền Bắc - Trung - Nam.
Cả ba dòng văn hóa này đang phát triển, giao thoa, đan xen, bồi đắp
cho nhau tạo nên nền văn hóa ĐăkLăk phong phú, đa dạng, đậm đà bản sắc
dân tộc. Văn hóa làng buôn ở ĐăkLăk là sự hội tụ của văn hóa nhà dài (Êđê,
M’Nông), văn hóa nhà rông (GiaJai, XêĐăng), văn hóa nhà sàn của các DTTS
phía Bắc và văn hóa đình làng của người Việt. Nơi đây vừa có hương ước
(quy ước) làng thể hiện sự gắn bó trong cộng đồng từ lâu đời, vừa thể hiện sự
giao kết giữa các cộng đồng trong việc thực hiện nếp sống văn minh, gia đình
văn hóa trong sự nghiệp đổi mới hiện nay.
Nói đến văn hóa các dân tộc ĐăkLăk không thể không nói đến văn hóa
cồng chiêng hết sức độc đáo, với sự hội nhập của các dàn chiêng Knar (Êđê),
GôngPế (M’Nông), Aráp (XêĐăng, GiaJai) tạo nên một bản hợp sướng giàu
âm điệu của núi rừng Tây Nguyên.
Là một trong những dân tộc bản địa lâu đời ở ĐăkLăk, người Êđê có
một hệ thống lễ hội dân gian hết sức phong phú, đa dạng và độc đáo. Đặc biệt
là lễ nghi nông nghiệp theo nông lịch chu kỳ hàng năm như lễ ăn cơm mới,
cúng bến nước, cầu mưa, lễ đâm trâu, lễ mừng được mùa Vấn đề đặt ra ở
đây là, hệ thống lễ hội phong phú như vậy vừa chứa đựng những quan niệm
mê tín dị đoan cần được xóa bỏ nhưng cũng bao hàm chứa đựng ý nghĩa nhân
văn, giáo dục đạo đức và ý thức cộng đồng của các thành viên buôn làng, cần
được tiếp tục nghiên cứu và cải biến cho phù hợp với nhu cầu đời sống văn
hóa mới.
Một nét đặc sắc trong văn hóa các dân tộc ở ĐăkLăk là các Sử thi. Nội
dung của các Sử thi mang đậm tính lịch sử, trong đó các sinh hoạt xã hội, tín
ngưỡng, phong tục tập quán được miêu tả cụ thể và sinh động bằng những lời
văn vần xúc tích, trau chuốt và mang tính nghệ thuật cao. Các Sử thi thường 12
được kể trong các lễ hội cầu chúc sức khỏe, lễ cơm mới, các lễ hội sau mùa
gặt hái phản ánh khát vọng tự do của con người hướng về cội nguồn tổ
tiên, cội nguồn dân tộc; về ý thức cộng đồng buôn làng. Các nội dung này có
ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ, hình thành mối quan hệ
giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên một cách hài
hòa, góp phần trong việc tạo dựng phẩm chất khoan dung, sự đoàn kết gắn bó
và tính cộng đồng bền chặt xây dựng quê hương giàu đẹp hơn.
Người Êđê theo chế độ mẫu hệ, con cái tính theo dòng mẹ, lấy họ mẹ.
Trong cuộc sống gia đình, vai trò của người phụ nữ trở thành chính yếu, từ
việc nắm giữ kinh tế, nuôi dạy con cái, tổ chức cuộc sống, còn người đàn ông
chỉ lo nương rẫy. Chính sự phân công xã hội từ bản sắc văn hóa cộng đồng
này đã ảnh hưởng đến nhân cách của người DTTS hiện nay theo hai chiều:
tâm lý tự ti thụ động. Mặt khác, tuy người vợ có vị thế quan trọng trong gia
đình nhưng trong quan hệ xã hội thì người đàn ông vẫn giữ vị trí quan trọng.
Cho nên nam giới vẫn dễ thoát ly, nữ giới vẫn dễ bị cột chặt vào công việc gia
đình, dòng họ. Thực tế này đã ảnh hưởng đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ
nữ người DTTS.
Sống trong một xã hội mà ý thức cộng đồng bao giỡ cũng là tính trội
so với ý thức sống và làm việc theo pháp luật; những tàn tích của gia đình
mẫu hệ vẫn còn tồn tại; những thói quen và tập tục lạc hậu từ ngàn đời vẫn
níu kéo con người làm cho người cán bộ DTTS bàng quang trước cái mới
và ngại thay đổi.
Yếu tố xã hội truyền thống này ảnh hưởng không nhỏ đến việc hình
thành nhân cách, tâm lý của người cán bộ DTTS, chỉ dừng lại ở tư duy trực
quan, cảm tính mà không vươn tới tư duy lý luận, tư duy khoa học, làm cho
năng lực cá nhân chưa được phát triển một cách đầy đủ.
ĐăkLăk chịu sự chi phối rất lớn bởi đặc điểm tình hình của một địa
bàn miền núi, biên giới, nơi có nhiều thành phần dân tộc và tôn giáo đang 13
hoạt động; là địa bàn tập trung đầy đủ các yếu tố về dân tộc, tôn giáo, biên
giới hết sức phức tạp và nhạy cảm. Tỉnh có 10 xã của 6 huyện tiếp giáp với
tỉnh Munđunkiri với 193km đường biên giới. Có 24,6% dân số theo tôn giáo,
trong đó Công giáo 214.425 người, Phật Giáo 123.619 người, Tin lành
135.836 người, Cao Đài 4.200 người, Hòa Hảo 175 người; có mối liên quan
và ảnh hưởng mật thiết với yêu cầu xây dựng và bảo vệ khu vực Tây Nguyên
cũng như của cả nước. Sự ổn định và phát triển của ĐăkLăk gắn liền với sự
ổn định và phát triển của cả khu vực Tây Nguyên và trong cả nước.
Với vị trí chiến lược của mình, trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, ĐăkLăk
luôn là một trong những địa bàn mà các lực lượng thù địch chống phá quyết
liệt, tìm cách chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, làm suy yếu chế độ XHCN do
Đảng ta lãnh đạo. Trong thời gian gần đây, các thế lực phản động quốc tế đã
và đang lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo để đẩy mạnh việc thực hiện diễn
biến hòa bình kết hợp với âm mưu bạo loạn lật đổ ở ĐăkLăk bằng nhiều thủ
đoạn chống phá trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, tư tưởng, văn hóa, gia tăng
việc truyền đạo tin lành trái phép. Núp dưới danh nghĩa dân tộc, tôn giáo, các
thế lực thù địch ra sức xuyên tạc, chia rẽ tổ chức đảng, chính quyền với đồng
bào các dân tộc, lừa gạt, dụ dỗ, kể cả đe dọa để lôi kéo đồng bào nhằm gây ra
sự mất ổn định về an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Vụ bạo loạn mang tính chất chính trị diễn ra vào năm 2001 và 2004
nhằm mục đích công khai cái gọi là “Nhà nước Đềgar độc lập”. Việc phát
triển tổ chức “Tin lành Đềgar”, lôi kéo kích động lừa phỉnh đồng bào vượt
biên trái phép sang Cămpuchia, phát tán tờ rơi, viết khẩu hiệu chống chính
quyền, chống Đảng đều nằm trong âm mưu nói trên.
Đặc điểm này đòi hỏi và yêu cầu trong quá trình xây dựng, đào tạo đội
ngũ cán bộ DTTS nói chung, đội ngũ cán bộ KHKT người DTTS nói riêng
phải hết sức chú ý vấn đề rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối
trung thành với lý tưởng cách mạng, đề cao cảnh giác, nắm vững và quán triệt