Tài liệu Dân chủ hóa hơn nữa quá trình xây dựng, ban hành và thực hiện các nghị quyết quan trọng của Nhà nước

Dân chủ hóa hơn nữa quá trình xây dựng, ban hành và thực hiện các nghị


quyết quan trọng của Nhà nước




Các nghị quyết quan trọng của nhà nước là các quyết định ở tầm vĩ mô về những


vấn đề hệ trọng .




1. Các nghị quyết quan trọng của nhà nước là các quyết định ở tầm vĩ mô về những vấn đề hệ trọng của đất nước, của quốc gia liên quan đến chính trị, kinh tế, xã hội và từng người dân. Vì vậy, ở các nước dân chủ và pháp quyền, các quyết định quan trọng của đất nước trước khi thông qua thường được dư luận quan tâm, được bàn cãi, tranh luận gay gắt giữa các phe phái và tầng lớp dân cư trong xã hội. Đặc biệt là các cuộc tranh luận quyết liệt giữa các nghị sĩ thuộc các đảng phái khác nhau trong nghị trường. Các cuộc bàn cãi, phản biện nhau một cách gay gắt ấy, dù vì mục đích gì thì cũng có một ưu điểm không thể phủ nhận là vấn đề cần quyết định được công khai hoá trước dư luận xã hội, các khía cạnh khác nhau được phân tích mổ xẻ dưới nhiều góc độ, làm cho khi quyết định cũng như khi thực hiện quyết định đó có rất nhiều thông tin trí tuệ để tham khảo. Vì thế, các nhà nước dân chủ, pháp quyền tư sản rất coi trọng quy trình, thủ tục thông qua các quyết định nhà nước với nội dung chặt chẽ và khó khăn nhưng dân chủ, công khai trong xây dựng cũng như ban hành và thực hiện quyết định. ở nước ta, các quyết định nhà nước - nhất là các quyết định mang tầm cỡ quốc gia với vai trò lãnh đạo - thường do Ban chấp hành trung ương Đảng hoặc Bộ Chính trị quyết định trước. Vì thế, khi cơ quan có thẩm quyền trình ra Quốc hội thì vấn đề thường được quyết định thông qua nhanh chóng do sự tin tưởng và cả sự “ỷ lại” vào Đảng và nếu là đảng viên còn do phải chấp hành Nghị quyết của Đảng. Ưu điểm là quyết định được thông qua nhanh chóng. Nhưng nhược điểm cơ bản là tính dân chủ của việc xây dựng cũng như thông qua và thực hiện quyết định bị hạn chế. Quy trình xây dựng và thông qua quyết định quá đơn giản theo tư duy càng nhanh, càng gọn thì càng tốt, tiết kiệm thời gian và tiền bạc. Do thiếu sự tranh luận, phản biện tại nghị

trường, thu hút trí tuệ của các chuyên gia, các nhà khoa học còn nhiều hạn chế, nên vấn đề cần phải quyết định thông qua ít được phân tích, mổ xẻ, xem xét dưới nhiều góc độ và phương diện khác nhau, tính công khai của quyết định bị ảnh hưởng. Điều đó làm cho quá trình xây dựng, quá trình thông qua quyết định và sau này là thực hiện quyết định có rất ít nguồn thông tin tham khảo, hàm lượng chất xám kết tinh trong các quyết định không nhiều. Gần đây, một số quyết định nhà nước có dân chủ hơn, nhưng so với yêu cầu và mong mỏi của dư luận xã hội, kể cả đại biểu Quốc hội, vẫn chưa đáp ứng được, nên cần phải tiếp tục dân chủ hoá hơn nữa.


2. Các quyết định nhà nước quan trọng, trừ quyết định bí mật quốc gia, rất cần phải được xây dựng và thông qua theo một quy trình dân chủ, thu hút được nhiều trí tuệ của dân chúng. Để làm được điều đó, trước hết, do đặc thù tất yếu lịch sử và khách quan ở nước ta - do một Đảng lãnh đạo - nên phải đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng.


Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước là kỹ nghệ cầm quyền (bao gồm 2 yếu tố: kỹ thuật và nghệ thuật cầm quyền). Kỹ nghệ cầm quyền là hệ thống các phương thức, phương pháp (là yếu tố kỹ thuật) lãnh đạo nhà nước giàu tính sáng tạo, đem lại hiệu quả cao (là yếu tố nghệ thuật). Vì thế, kỹ thuật cầm quyền của đảng phái chính trị không phải là yếu tố bất di bất dịch mà phải thường xuyên đổi mới, mang tính sáng tạo, thích ứng với từng thời kỳ. Có thể nói, các đảng phái chính trị tư sản có kỹ nghệ cầm quyền luôn luôn thay đổi, thích ứng với thời cuộc. Ngược lại, các đảng cộng sản cầm quyền ở các nước xã hội chủ nghĩa trước đây, kỹ nghệ cầm quyền ít có sự đổi mới để phù hợp với hoàn cảnh. Đó cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội hiện thực. Bởi vì, kỹ nghệ cầm quyền phù hợp có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc giữ vững quyền lãnh đạo của đảng đối với nhà nước (giữ vững địa vị cầm quyền của một đảng) nhờ phương thức và phương pháp chuyển tải nội dung lãnh đạo của đảng

đối với nhà nước giàu tính sáng tạo, đem lại hiệu quả cao. Kỹ nghệ cầm quyền phù hợp là nhân tố làm cho đảng mạnh và nhà nước mạnh; đảng thực hành được quyền lãnh đạo của mình đối với nhà nước, nhưng phát huy được vai trò của nhà nước.


Ngày nay, việc xây dựng đảng, trong đó có đổi mới phương thức lãnh đạo của đảng, diễn ra trong điều kiện khác hẳn trước đây. ở nước ta, với đường lối đổi mới, nền kinh tế nước ta đã và đang chuyển từ kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mô hình và quan niệm về chủ nghĩa xã hội đã có nhận thức mới. Bộ máy nhà nước được cải cách đổi mới theo định hướng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Trong khi tình hình thế giới biến đổi nhanh chóng và phức tạp, toàn cầu hoá kinh tế là xu thế khách quan, vừa có mặt tích cực, vừa có mặt tiêu cực. Nước ta đã mở rộng quan hệ với hầu hết các nước trên thế giới. Trong điều kiện đó, một mặt đòi hỏi Đảng ta phải kiên định, năng động, nhạy bén, có sức đề kháng cao trước những tiêu cực của nền kinh tế thị trường, mặt khác, đòi hỏi Đảng phải đổi mới nhận thức; thay đổi phương thức lãnh đạo, nhất là phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước một cách căn bản, khác với những gì đã trở thành thói quen trước đây. Đảng phải vươn lên ngang tầm với một Đảng cầm quyền về trí tuệ, về tư tưởng, về phẩm chất năng lực lãnh đạo và hoạt động thực tiễn. Có như vậy mới có kỹ nghệ cầm quyền phù hợp và thích ứng của thời cuộc, phát huy được trí tuệ của đông đảo các tầng lớp nhân dân vào quyết định các vấn đề trọng đại của đất nước. Để đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong việc ban hành các quyết định quan trọng của Nhà nước, chúng tôi đề nghị xây dựng một quy trình ban hành các quyết định của Nhà nước theo hướng: Trước hết, cơ quan nhà nước có thẩm quyền xây dựng dự thảo quyết định nhà nước công bố rộng rãi chủ trương sẽ có một quyết định nhà nước về một vấn đề gì đó để tạo dư luận xã hội, đồng thời tổ chức hội nghị, hội thảo lấy ý kiến đóng góp của các tầng lớp nhân dân. Sau đó tổng hợp, báo cáo Bộ Chính trị hoặc Ban Chấp hành trung

ương ra nghị quyết định hướng và giao Quốc hội xem xét quyết định cụ thể vấn đề đó.