Tài liệu Đặc sắc tư duy quân sự Việt Nam thời phong kiến

Tựu trung, những nét đặc sắc của tư duy quân sự Việt Nam thời phong kiến có thể khái quát thành năm giá trị cơ bản sau:


Một là, tư duy quân sự Việt Nam thời phong kiến luôn gắn với việc thấu suốt tư tưởng cốt lõi dĩ dân vi bản và phát huy tính chất chính nghĩa, nhân đạo, nhân văn của chiến tranh toàn dân. Do kẻ xâm lược luôn là những đạo quân lớn mạnh, nên người Việt chỉ có thể dựa vào sức mạnh toàn dân để đánh giặc. Đến các đời Lý, Trần, Lê, người Việt mới xây dựng quân đội chuyên biệt, song yếu tố toàn dân đánh giặc vẫn là trực tiếp, ở cả ba cấp độ: dân nuôi quân, dân làm hậu thuẫn cho quân và dân trực tiếp làm quân. Để dựa được vào dân, các triều đại phong kiến tiến bộ coi trọng giáo dục và động viên dân chúng hăng hái chiến đấu. Đặc biệt, tư duy dĩ dân đã có sự gắn kết nhất định với tư duy vị dân và được hiện thực hoá thành một số chính sách khá nhất quán, như chủ trương khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc của nhà Trần; tư tưởng việc nhân nghĩa cốt ở an dân của nghĩa quân Lam Sơn; v.v

Gắn sự phát triển tư duy quân sự với nền tảng nhân dân vừa là kinh nghiệm lớn của các triều đại phong kiến, vừa là bài học quý báu cho thời hiện đại. Thực tiễn hai cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng cho thấy, do dựa chắc vào dân và phát huy tính chất chính nghĩa, nhân đạo, nhân văn của chiến tranh nhân dân nên dân tộc ta đã lần lượt đánh bại những tên thực dân, đế quốc đầu sỏ. Sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa ngày nay, dù là chiến tranh chống xâm lược công nghệ cao, vẫn là chiến tranh nhân dân. Tư duy quân sự Việt Nam hiện đại vẫn phải là tư duy dựa vào dân, phát huy cao độ tính chất chính nghĩa, nhân đạo, nhân văn của chiến tranh nhân dân.


Hai là, tư duy quân sự Việt Nam thời phong kiến luôn đặt lên hàng đầu vấn đề thường xuyên cảnh giác, nắm vững tình hình và so sánh lực lượng, xác định quyết tâm chiến lược đúng đắn. Với vị trí địa lý của nước ta như chiếc chìa khoá mở xuống phương Nam, thì một kinh nghiệm để đời đã ăn sâu vào tư duy quân sự của người Việt là không để bị bất ngờ chiến lược. Kẻ thù thường mạnh, nhưng bao giờ cũng có điểm yếu. Tuy nhiên, phát huy cái mạnh của ta, khoét sâu điểm yếu của địch lại là vấn đề thuộc bản lĩnh tư duy của bộ thống soái và các danh tài quân sự. Chẳng hạn, trong chiến tranh chống quân Minh xâm lược, lúc đầu tư duy quân sự phù hợp là cố gắng bảo toàn và phát triển lực lượng, tiến hành chiến tranh du kích giải phóng từng phần và mở rộng dần căn cứ địa; đến khi ta phát triển đủ mạnh và thế giặc núng dần thì mới mở rộng cuộc chiến tranh giải phóng ra quy mô cả nước.

Một tư duy quân sự lành mạnh luôn cho phép các chủ thể quân sự tìm ra những góc cạnh khả biến để đánh giá, so sánh lực lượng một cách không cứng nhắc, từ đó xác định quyết tâm chiến đấu đúng đắn, không bạc nhược, nản chí nhưng cũng không mạo hiểm, phiêu lưu. Chính vì vậy, việc đặt lên hàng đầu vấn đề thường xuyên cảnh giác, nắm vững tình hình và so sánh lực lượng, xác định quyết tâm chiến lược đúng đắn không chỉ có giá trị trong thời phong kiến, mà còn có những khả năng phát triển mới để phát triển thành tư duy quân sự Việt Nam hiện đại, đáp ứng tốt yêu cầu của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.