Thạc Sĩ Đặc điểm ký của Hoàng Phủ Ngọc Tường dưới góc nhìn thể loại

Tóm tắt luận văn thạc sĩ năm 2012
Đề tài: Đặc điểm ký của Hoàng Phủ Ngọc Tường dưới góc nhìn thể loại

Content
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong văn xuôi, thể kí văn học đã xác lập cho mình một vị trí quan trọng bởi những đặc
điểm khả năng có tính ưu trội của mình. Là thể loại cơ động, linh hoạt, nhạy bén kí đã lôi
cuốn khơi gợi lòng tin nơi độc giả bằng việc phản ánh chân thật hiện thực đời sống. Khám
phá sâu sắc về đối tượng, đề xuất được những tư tưởng quan niệm có ý nghĩa đối với đời
sống hiện thực, vừa chạm đến chiều sâu cảm xúc con người ta có thể thấy, kí là nơi gặp gỡ
của những nhân tố: trí tuệ và cảm xúc, sự thật cuộc sống và giá trị nghệ thuật đích thực
Hoàng Phủ Ngọc Tường (HPNT) là một trong những tác giả tiêu biểu có nhiều đóng
góp quan trọng đối với sự phát triển của nền văn xuôi hiện đại Việt Nam. HPNT đã tìm thấy
thể loại phù hợp để chuyển tải hết những cảm xúc suy tư trăn trở của một đời cầm bút. Là nhà
văn thể nghiệm sáng tác ở nhiều thể loại: truyện ngắn, thơ, kí, nhàn đàm thể loại nào ông
cũng gặt hái được những thành công nhất định nhưng nhắc đến sáng tác của ông đầu tiên
người ta thường nhớ tới là các tác phẩm kí đầy ám ảnh có sức lay động lòng người. Kí của
HPNT được coi là những sáng tạo tiêu biểu gắn liền với quá trình vận động phát triển của văn
học với hiện thực đấu tranh, xây dựng, phát triển của đất nước, dân tộc, con người Việt Nam
hiện đại.
Lí do của việc lựa chọn đề tài này bởi vì chúng tôi là giáo viên dạy môn Văn ở THPT.
Sách giáo khoa lớp 12 có in tác phẩm: Ai đã đặt tên cho dòng sông? là một trong những tác
phẩm kí xuất sắc nhất của HPNT nói riêng và trong nền văn học nước ta nói chung. Tác
phẩm lần đầu tiên được đưa vào giảng dạy ở trường THPT và đã nhận được sự hưởng ứng,
thích thú của nhiều giáo viên và học sinh. Tuy nhiên, một tác phẩm hay đôi khi lại không dễ
dạy, không dễ học. Vì thế, bên cạnh những thích thú, yêu mến nhất định, nhiều thầy, cô giáo
và học sinh còn gặp khó khăn trong cách cảm nhận về cái hay, cái đẹp của bài kí. Đi nghiên
cứu sâu về kí của HPNT sẽ hỗ trợ chúng tôi rất nhiều trong quá trình giảng dạy bộ môn ở
THPT. Đồng thời, xuất phát từ tình cảm yêu mến trân trọng tài năng và tâm hồn nhà văn, ấn
tượng với sự linh hoạt hiện đại của thể kí trong nền văn xuôi hiện đại chúng tôi đã lựa chọn đi
sâu nghiên cứu đề tài: Đặc điểm kí của HPNT dưới góc nhìn thể loại.
2. Lịch sử vấn đề
Hiện nay các công trình nghiên cứu về HPNT khá phong phú và nhiều cấp bậc, từ các
công trình nghiên cứu đăng trên các báo, tạp chí cho đến luận văn, luận án tiến sĩ. Hầu hết
các bài viết công trình đều thể hiện sự dày công và nghiêm túc trong nghiên cứu và bày tỏ
tình cảm đặc biệt mến mộ tài năng, tâm hồn của HPNT đã được thể hiện qua những sáng tác
của ông.
Tạp chí sông Hương đã đăng tương đối nhiều bài viết liên quan đến sáng tác của HPNT
như của Trần Hoàng, Đông Hà, Lê Thị Hường, Đặng Nhật Minh, Trần Thuỳ Mai, Trần Thị
Thu Nga Tạp chí Cửa Việt có đăng công trình nghiên cứu khoa học của Lê Đức Dục, Ngô
Minh Hiền Nhìn chung, đọc tiêu đề các bài viết ta đã có thể phần nào hình dung giá trị của
những sáng tác cũng như vẻ đẹp tâm hồn của tác giả HPNT. Các bài viết thể hiện sự tìm tòi
nghiên cứu công phu, sự am hiểu sâu sắc sáng tác của HPNT ở một trong những khía cạnh
như: thiên nhiên, chất Huế, hình ảnh biểu tượng, yếu tố văn hoá, tâm linh, tính cách Đó là
những phát hiện đặc sắc có giá trị chiều sâu song chưa thực sự mang tính bao quát.
Hiện nay, tương đối nhiều sinh viên học viên ở một số trường đại học lựa chọn nghiên
cứu các sáng tác của HPNT để làm luận văn, luận án, Đi tìm hiểu vấn đề chúng tôi thấy ở mỗi
công trình nghiên cứu đều ghi nhận giá trị từ những trang kí của HPNT cũng như đóng góp
của ông đối với thể kí nói riêng và văn học nói chung. Khi đọc qua tên đề tài ta cảm tưởng
như có sự trùng lặp nội dung nhưng thực chất ngoài những vấn đề mà mọi công trình đều
thừa nhận, chung quan điểm khi đánh giá, ta cần ghi nhận có những cố gắng tìm tòi phát hiện
riêng trong mỗi công trình. Chính điều đó đã bồi đắp cho kí của HPNT những giá trị mới, mở
ra nhiều cánh cửa để bạn đọc tiếp cận với tác phẩm kí của ông.
Nghiên cứu Đặc điểm kí của HPNT dưới góc nhìn thể loại không phải là vấn đề thực sự
mới mẻ song là điều cần thiết bởi ở mỗi đề tài đều đem lại cơ hội tiếp cận, nghiên cứu sâu
vấn đề cho người tham gia nghiên cứu. Đây là điều kiện giúp ta đi sâu hiểu đặc trưng làm nên
giá trị độc đáo cho thể kí bằng những lí luận, thống kê mang tính khoa học.Việc nghiên cứu
này cũng giúp ta có cái nhìn tổng thể toàn diện về giá trị tác phẩm kí của HPNT cũng như tìm
thấy những giá trị mới trong tác phẩm của ông.
3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu
Chất trí tuệ và cảm xúc, sự thật cuộc sống và giá trị nghệ thuật đích thực, những nhân
tố mới làm nên giá trị và phong cách riêng cho kí của HPNT khi soi chiếu dưới góc độ đặc
trưng thể loại là những vấn đề cơ bản mà luận văn lựa chọn trình bày.
Kí của HPNT không phải là một thể loại thuần nhất. Trong sáng tác của ông ghi nhận
có sự giao thoa, thâm nhập của nhiều tiểu loại khác nhau như: tuỳ bút, bút kí, nhàn đàm,
truyện kí Nhắc đến ông độc giả thường chú ý nhiều đến bút kí – tiểu loại đem đến không
chỉ áp đảo về số lượng mà còn ở giá trị nội dung và nghệ thuật phong phú độc đáo của chúng.
Luận văn chủ yếu tập trung nghiên cứu khảo sát nhàn đàm, bút kí của HPNT gói gọn trong
các cuốn: Tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc Tường tập 1 (Nhàn đàm); Tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc
Tường tập 2 (Bút kí); Tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc Tường tập 3 (Bút kí), Nhà xuất bản Trẻ,
2002.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng một số phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu so sánh - liên hệ đối chiếu.
- Phương pháp phân tích hệ thống cấu trúc.
- Phương pháp thống kê - phân loại.
- Phương pháp liên ngành.
5. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phần nội dung luận văn gồm 3
chương:
Chương 1: Khái quát về thể kí, thể kí trong sự nghiệp sáng tác của Hoàng Phủ Ngọc
Tường.
Chương 2: Hiện thực cuộc sống con người và thiên nhiên qua bút kí của Hoàng Phủ
Ngọc Tường.
Chương 3: Một số đặc sắc nghệ thuật trong kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1:
KHÁI QUÁT VỀ THỂ KÍ - THỂ KÍ TRONG SỰ NGHIỆP
SÁNG TÁC CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
1.1. Khái quát về thể kí
1.1.1. Sự xuất hiện và phát triển của thể kí trong văn học Việt Nam
Ở Việt Nam, nếu tính cả một số thể có tính chất vay mượn từ Trung Quốc như bi, kí,
tự, bạt kí xuất hiện từ thời Lí, Trần, càng về sau các tác phẩm càng trở nên phong phú, sáng
tạo và có giá trị. Nửa cuối thế kỉ XVIII và đầu thế kỉ XIX, hoàn cảnh xã hội Việt Nam có
nhiều biến động sâu sắc, hiện thực đời sống vô cùng phong phú, là thời kì ghi nhận sự phát
triển sôi động của đời sống văn học. Nền văn học dân tộc thuộc ý thức hệ phong kiến đạt đến
đỉnh cao. Liên quan đến yêu cầu thời đại và ý thức xã hội mới nền văn học đã đặt ra yêu cầu
phải có những loại thể mới phù hợp với nội dung đang cần phản ánh cùng với quan điểm
thẩm mỹ, trình độ tác giả đang ngày càng nâng cao và kí là sự lựa chọn phù hợp. Từ đó đã
cho ra đời một số tác phẩm kí tiêu biểu của một số tác giả Phạm Đình Hổ, Lê Hữu Trác,
Nguyễn Trãi, Ngô Gia văn phái Dù các tác phẩm là những ghi chép mang tính lịch sử nhiều
song là những tác phẩm giàu tính nghệ thuật, có giá trị về mặt tư tưởng, thẩm mĩ.
Sang thế kỉ XX, với những biến động lịch sử, kinh tế, văn hoá, xã hội sâu sắc diễn ra
trên toàn thế giới giai đoạn đầu thế kỉ đã tạo nên sự phát triển có tính chất bùng nổ của kí. Sự
bùng nổ ấy cũng chính bởi khả năng phản ánh hiện thực một cách sinh động, linh hoạt, nhạy
bén, tính thời sự cập nhật của chúng.
Sự phát triển của báo chí và công nghệ in ấn sau này cũng là điều kiện quan trọng