Thạc Sĩ Đặc điểm hình ảnh và giá trị của cộng hưởng từ trong chẩn đoán u màng tuỷ

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC
NĂM 2010

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN .3
1.1. Đặc điểm giải phẫu của cột sống 3
1.2 Sơ lược về phân loại u tủy .8
1.3. U màng tuỷ .10
1.4. Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh áp dụng trong chẩn đoán u màng tuỷ17
1.5. Tình hình nghiên cứu về u màng tuỷ 28

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .31
2.1. Đối tượng nghiên cứu .31
2.2. Phương pháp nghiên cứu 31
2.3. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 39

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 40
3.1. Đặc điểm chung của u màng tuỷ 40
3.2. Đặc điểm hình ảnh cộng hưởng từ của u màng tuỷ 45
3.3. Giá trị của cộng hưởng từ trong chẩn đoán u màng tuỷ so sánh với phẫu thuật và giải phẫu bệnh .57

Chương 4: BÀN LUẬN .60
4.1. Các đặc điểm chung của u màng tủy 60
4.2. Đặc điểm hình ảnh cộng hưởng từ của u màng tủy 67
4.3. Giá trị của cộng hưởng từ trong chẩn đoán u màng tủy .76
KẾT LUẬN 79
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ
U màng tuỷ (UMT) là một trong hai u thường gặp nhất trong các u nguyên phát trong ống sống, đứng hàng thứ hai sau u thần kinh tuỷ sống, chiếm tỷ lệ khoảng từ 25% đến 45% [8], [25], [50], [28]. U màng tuỷ nằm trong nhóm các u ở trong ống sống - ngoài tuỷ, chúng phát triển chậm và thường là lành tính, tuy nhiên cũng có một tỷ lệ nhất định phát triển thành ác tính [50], [38].
U màng tuỷ thường gặp ở nữ nhiều hơn nam, chủ yếu ở lứa tuổi trưởng thành từ 40 - 70 tuổi. U phát triển từ màng nhện của tuỷ, phát triển dần dần theo các cấu trúc của màng nhện tạo thành khối gây chèn ép vào tuỷ sống. U màng tuỷ có thể gặp ở bất cứ tầng nào của cột sống với các tỷ lệ khác nhau. Do u phát triển từ màng nhện của tuỷ nên những triệu chứng chính mà chúng biểu hiện chủ yếu là do chèn ép các cấu trúc của tuỷ sống và rễ thần kinh. Các triệu chứng này không đặc hiệu cho u màng tuỷ, tuỳ theo vị trí mà chúng biểu hiện khác nhau tương ứng với đoạn tuỷ và rễ thần kinh bị tổn thương [53], [28], [65].
Đa số các u màng tuỷ phát triển chậm nhưng cũng có một số các trường hợp chúng phát triển tương đối nhanh gây tổn thương tuỷ sống và rễ thần kinh. Ngày nay việc điều trị u màng tuỷ bằng phẫu thuật lấy u đem lại kết quả tương đối tốt, nhất là khi u còn nhỏ. Chính vì vậy việc chẩn đoán xác định u màng tuỷ khi u còn nhỏ có ý nghĩa rất lớn đối với bệnh nhân. Phẫu thuật sớm đem lại sự phục hồi vận động cảm giác tốt nhất, tránh các di chứng do tổn thương tuỷ sống và rễ thần kinh [45], [58], [64].
Việc chẩn đoán u màng tuỷ chủ yếu dựa vào lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh. Trong đó lâm sàng có giá trị trong việc định hướng có tổn thương và ở vị trí nào của tuỷ sống. Chẩn đoán hình ảnh có vai trò rất quan trọng trong việc hướng tới chẩn đoán bản chất u màng tuỷ cũng như xác định vị trí u, tính chất của u để định hướng cho phẫu thuật. Trước kia khi chẩn đoán hình ảnh chưa phát triển chụp tuỷ cản
2
quang được áp dụng cho chẩn đoán u màng tuỷ cũng như các bệnh lý liên quan tới tuỷ sống. Tuy nhiên phương pháp này có rất nhiều hạn chế đem lại ít thông tin, chỉ xác định được vị trí khối u và giới hạn trên hoặc dưới khối u mà không cho biết bản chất khối u [2]. Ngày nay cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật sự ra đời của chụp cắt lớp vi tính và cộng hưởng từ đã đem lại những bước tiến quan trọng trong thăm khám các bệnh lý của cột sống và tuỷ sống. Chụp cắt lớp vi tính có thể cho chúng ta biết vị trí khối u và liên quan của khối u với xung quanh và phần nào hướng tới bản chất khối u. Tuy nhiên phương pháp này cũng còn nhiều hạn chế khi thăm khám các bệnh lý của cột sống do nhiễu của xương cột sống và do hạn chế ở các mặt cắt khác nhau [8], [11]. Trong khi đó cộng hưởng từ có những ưu thế đặc biệt, với độ phân giải phần mềm cao chúng cho phép thấy rõ vị trí các tổn thương, liên quan của tổn thương với các cấu khác của cột sống và tuỷ sống. Ngoài ra cộng hưởng từ có thể cắt được trên nhiều mặt phẳng khác nhau và không bị ảnh hưởng bởi nhiễu của xương nên nó đã trở thành phương pháp gần như không thể thiếu trong thăm khám các khối u của cột sống nói chung và u màng tuỷ nói riêng [10], [19], [69], [72].
Việc nghiên cứu u màng tuỷ đã được tiến hành nhiều trên thế giới và đã đạt được những hiểu biết nhất định. Tuy nhiên tại Việt Nam do cộng hưởng từ mới phát triển trong những năm gần đây và do u của tuỷ sống nói chung và u màng tuỷ nói riêng là loại u ít gặp nên chưa có nghiên cứu nào thật sự đầy đủ, hệ thống về vấn đề này. Vì vậy chúng tôi đặt vấn đề nghiên cứu đề tài: “Đặc điểm hình ảnh và giá trị của cộng hưởng từ trong chẩn đoán u màng tuỷ” nhằm mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm hình ảnh cộng hưởng từ của u màng tuỷ.
2. Phân tích giá trị của cộng hưởng từ trong chẩn đoán u màng tuỷ.