Thạc Sĩ Đa dạng kiến (Hymenoptera formicidae) trong lớp thảm mục ở vườn quốc gia Cát Bà, Hải Phòng

Phí Lan Dương · 20/2/16

MỤC LỤC
DANH LỤC CÁC TỪ, THUẬT NGỮ VIẾT TẮT i
DANH LỤC BẢNG . ii
DANH LỤC HÌNH . iii
MỞ ĐẦU 1
1. Đặt vấn đề 1
2. Mục tiêu của đề tài 2
3. Nội dung của đề tài 3
4. Ý nghĩa của đề tài 3
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4
1.1. Giới thiê ̣u về vai trò của kiến . 4
1.2. Tình hình nghiên cứu kiến trên thế giới . 6
1.3. Tình hình nghiên cứu kiến ở Việt Nam . 12
CHƯƠNG 2. ĐI ̣A ĐIỂM , THỜI GIAN , ĐỐI TƯỢNG VÀ
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 15
1. Đối tượ ng, thời gian và địa điể m nghiên cứu . 15
1.1. Đố i tượng n ghiên cứu 15
1.2. Thờ i gian nghiên cứu . 15
1.3. Địa điể m nghiên cứu 15
2. Phương phá p nghiên cứu . 16
2.1. Nghiên cứ u ngoà i thự c địa . 16
2.2. Nghiên cứ u trong phò ng thí nghiệm 17
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN . 20
1. Thành phần loài, số lượng, phân bố và các chỉ số đi ̣nh lượng của
kiến trong lớp thảm mu ̣c ta ̣i các sinh cảnh khác nhau ở VQG Cát Bà . 20
1.1. Thành phần loài và phân bố tại các sinh cảnh khác nhau ở
VQG Cát Bà 20
1.2. Các chỉ số đi ̣nh lượng của kiến ở các sinh cảnh khác nhau
tại VQG Cát Bà . 25 Luận văn tốt nghiệp
2. Thành phần loài, số lượng, phân bố và các chỉ số đi ̣nh lượng kiến
trong lớp thảm mu ̣c theo mùa ta ̣i VQG Cát Bà . 33
2.1. Thành phần loài, số lượng và phân bố của kiến theo mùa tại
VQG Cát Bà 33
2.2. Các chỉ số định lượng của kiến theo mùa ở các sinh cảnh
khác nhau tại VQG Cát Bà . 38
3. Sự tương đồng về thành phần và số lượng loài kiến trong các sinh
cảnh của VQG Cát Bà . 44
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHI ̣ 48
1. Kết luâ ̣n 48
2. Kiến nghị 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO 50
PHỤ LỤC

i
Luận văn tốt nghiệp

Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật Đặng Văn An

DANH LỤC CÁC TỪ, THUẬT NGỮ VIẾT TẮT
MM Mùa mưa
MK Mùa khô
RPH Rừng phu ̣c hồi
RTN Rừng tự nhiên
RTL Rừng thuần loa ̣i
RPH-M Rừng phu ̣c hồi ở mùa mưa
RPH-K Rừng phu ̣c hồi ở mùa khô
RTN-M Rừng tự nhiên ở mùa mưa
RTN-K Rừng tự nhiên ở mùa khô
RTL-M Rừng thuần loa ̣i ở mùa mưa
RTL-K Rừng thuần loa ̣i ở mùa khô
SC-M Sinh cảnh – mùa
VQG Vườn quốc gia

ii
Luận văn tốt nghiệp

Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật Đặng Văn An

DANH LỤC BẢNG
Bảng 1. Thành phần loài và phân bố của Kiến trong lớp thảm mục tại
VQG Cát Bà 20
Bảng 2. Sự khác nhau về số lượng loài giữa hai phương pháp thu mẫu và
ở các sinh cảnh khác nhau tại VQG Cát Bà 23
Bảng 3. Số lượng cá thể của kiến từng sinh cảnh và đô ̣ ưu thế của chúng
tại các sinh cảnh đó . 26
Bảng 4. Các chỉ số đa dạng sinh học của kiến ở các sinh cảnh tại VQG
Cát Bà 31
Bảng 5. Thành phần loài và phân bố của kiến theo mùa ở các sinh cảnh
tại VQG Cát Bà . 34
Bảng 6. Độ ưu thế của kiến theo mùa tại các sinh cảnh của VQG Cát Bà . 38
Bảng 7. Các chỉ số định lượng của kiến ở các sinh cảnh theo mùa tại
VQG Cát Bà 40
Bả ng 8. Bả ng tỷ lệ tương đồng về thành phần và số lượng loài kiến các
sinh cảnh nghiên cứu 45
Bả ng 9. Độ tương đồng về thành phần và số lượng loài kiến các sinh
cảnh theo mùa ở khu vực nghiên cứu nghiên cứu 45

iii
Luận văn tốt nghiệp

Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật Đặng Văn An

DANH LỤC HÌNH
Hình 1. Sự khác nhau về số lượng loài giữa các phương pháp thu mẫu và
giữa các sinh cảnh với nhau. . 24
Hình 2. Tỷ lệ số lượng cá thể kiến giữa các sinh cảnh ở VQG Cát Bà 26
Hình 3. Thành phần loài và tỷ lệ cá thể của kiến ở sinh cảnh RTN tại
VQG Cát Bà 27
Hình 4. Thành phần loài và tỷ lệ cá thể của kiến ở sinh cảnh RPH tại
VQG Cát Bà 28
Hình 5. Thành phần loài và tỷ lê ̣ cá thể của kiến ở sinh cảnh RTL ta ̣i
VQG Cát Bà 29
Hình 6. Thành phần loài và tỷ lệ cá thể của kiến tại ở VQG Cát Bà 29
Hình 7. Các loài ưu thế ở các sinh cảnh của VQG Cát Bà . 30
Hình 8. Giá trị của các chỉ số định lượng của kiến tại 3 sinh cảnh ở VQG
Cát Bà 32
Hình 9. Số lượng loài của các sinh cảnh ở hai mùa ta ̣i VQG Cát Bà . 36
Hình 10. Số lượng cá thể kiến ta ̣i các sinh cả nh vào hai mùa khác nhau
ở VQG Cát Bà . 37
Hình 11. Các loài ưu thế ở các sinh cảnh vào mùa mưa ở VQG Cát Bà 39
Hình 12. Các loài ưu thế ở các sinh cảnh vào mùa khô ở VQG Cát Bà . 39
Hình 13. Độ phong phú loài của các sinh cảnh vào hai mùa tại VQG Cát
Bà 41
Hình 14. Độ đa dạng loài của các sinh cảnh theo mùa tại VQG Cát Bà 42
Hình 15. Độ đồng đều loài giữa các sinh cảnh theo mùa ở VQG Cát Bà . 43
Hình 16. Chỉ số đa dạng Simpson ở các sinh cảnh vào hai mùa ở VQG
Cát Bà 43
Hình 17. Độ tương đồng về thành phần loài kiến giữa các sinh cảnh ta ̣i
các mùa khác nhau 46
Hình 18. Độ tương đồng về thành phần loài và số lượng kiến giữa các
mùa ở các thời điểm thu mẫu khác nhau 46 1
Luận văn tốt nghiệp
Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật Đặng Văn An

MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Kiến là mộ t trong nhữ ng nhó m côn trù ng phong phú nhấ t trong các
vù ng nhiệt đới, chú ng chiếm từ 1/3 tới 2/3 toà n bộ sinh khối côn trù ng trong
rừng mưa nhiệt đới. Kiến có vai trò chức năng quan trọ ng tạ i nhiều bậ c dinh
dưỡng trong cá c hệ sinh thá i. Chú ng là nhữ ng độ ng vậ t ăn thịt, là con mồi và
là sinh vậ t phân giả i cá c xá c hữu cơ . Về tổng thể, kiến phân hủ y cá c chấ t hữu
cơ là m già u cho đấ t còn nhiều hơn cả giun đấ t [9 ]. Kiến cũng duy trì sự già u
có đa dạ ng trong một số loà i cây trồng nhiệt đới [19]. Nó i chung, kiến ít phổ
biến ở ngoà i vù ng nhiệt đới, tuy nhiên chú ng vẫn có vai trò sinh thá i quan
trọ ng tạ i cá c vù ng đó . Trên quan điể m đá nh giá s ự phong phú , tính bền vững
quầ n thể và nhữ ng quan hệ gắn bó với môi trường thì kiến là mộ t trong các
thà nh phầ n quan trọ ng củ a hệ sinh thá i. Thí dụ như mộ t số loà i kiến đóng vai
trò quan trọ ng trong quá trình thụ phấ n củ a thực vậ t, là m tăng độ phì nhiêu
cho đấ t, là nhữ ng mắt xích củ a lưới thức ăn , bên cạ nh đó , nhiều loà i kiến
còn có vai trò trong việc phòng trừ cá c loà i sâu hạ i cây [5].
Mặc dù kiến cũng có mộ t số mặt tiêu cực, chẳng hạ n như mộ t số loài
kiến gây phiền nhiễu cho con người, cá c độ ng vậ t nuôi, và mộ t số sinh vật có
ích khá c, mộ t số loà i kiến còn hợ p tá c với mộ t số loà i côn trùng bộ cá nh đều
(Isoptera) có liên quan tới cá c vectơ truyền bệnh cây, nhưng mặt tích cực của
kiến lạ i lớn hơn rấ t nhiều, vì vậ y mà kiến đang đượ c nghiên cứu ngà y một sâu
rộ ng trên toà n thế giới [5].
Kiến thuộ c họ Formicidae , bộ cá nh mà ng (Hymenoptera), là một trong
nhữ ng đơn vị phân loạ i độ ng vậ t không xương chiếm ưu thế trong cả hai hệ
sinh thá i tự nhiên và nhân tạo . Chúng có ả nh hưởng đến hệ sinh thá i như là
độ ng vậ t ăn thịt cá c loà i độ ng vậ t nhỏ, ăn xá c thối, ăn hạ t, phân tá n hạ t giống , 2
Luận văn tốt nghiệp
Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật Đặng Văn An

con mồi củ a độ ng v ậ t nhỏ, . Hơn nữ a cá c hoạ t độ ng củ a kiến có ả nh hưởng
đến năng suấ t trong cá c hệ sinh thá i nông nghiệp. [2]
Phân loại kiến ở Việt Nam đượ c khởi xướng bởi cá c chuyên gia Châu
Âu và Mỹ trong nhữ ng năm đầ u củ a thế kỷ 20, và khoả ng 160 loà i đã được
mô tả hoặc ghi lạ i trong kỳ đó (Bingham, 1903 ; Santschi 1920a, b, 1924;
Wheeler 1927, 1928; Karawajew 1935). Kể từ cuối năm 1980 hà ng chụ c loài
kiến vừa đượ c ghi lạ i hoặc đượ c mô tả từ Việt Nam ( Radchenko 1993a,
1993b, Radchenko & Elmes, 2001; Roncin, 2002; Dubovikoff, 2004; Eguchi
& Bui năm 2005, 2006 ; Eguchi, 2006). Tuy nhiên, nhữ ng loà i đã ghi nhận
chỉ là mộ t phầ n củ a khu hệ kiến Việt Nam. Phân loạ i hiện đạ i chuyên khảo
cho mộ t tổng quan về cá c loà i độ ng vậ t chưa đượ c công bố. Nó không phải là
quá nhiều để nó i rằng phân loạ i kiến ở Việt Nam vẫn còn trong giai đoạ n ban
đầ u. Thống kê gầ n đây về hoạ t độ ng nghiên cứu kiến ở cá c địa phương miền
Bắc Việt Nam cho thấ y sự phong phú của kiến là rất cao [32]. Vì vậ y để tìm
kiếm thêm cá c loà i kiến ở Việt Nam và n ghiên cứu độ đa dạ ng cũng như vai
trò củ a chú ng trong hệ sinh thá i, chú ng tôi đã thực hiện nghiên cứu đá nh giá
tính đa dạ ng kiến trong Vườn Q uốc gia Cá t Bà với tên đề tà i là: “Đa dạng
kiến (Hymenoptera: Formicidae) trong lớp thả m mục ở Vườn quốc gia Cát
Bà, Hả i Phò ng” .
2. Mục tiêu của đề tài
- Thu thậ p mẫu vậ t; đưa ra thà nh phầ n loà i, phân bố và đá nh giá độ đa
dạ ng củ a kiến trong thảm mu ̣c ở Vườn Quốc gia Cá t Bà , Hả i Phòng.
- So sá nh thà nh phầ n loà i, mức độ đa dạ ng củ a kiến trong lớp thảm mục
ở cá c sinh cả nh khá c nhau và giữa hai mùa: mùa mưa và mùa khô tạ i khu vực
nghiên cứu.
3
Luận văn tốt nghiệp
Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật Đặng Văn An

3. Nộ i dung của đề tài
- Thà nh phầ n loà i và phân bố củ a Kiến trong lớp thả m mụ c ở Vườn
quốc gia Cá t Bà , Hả i Phòng .
- Cá c chỉ số đa dạ ng, đồng đều củ a Kiến ở các sinh cả nh khá c nhau , các
mùa và chung cho cả khu vực nghiên cứu.
4. Ý nghĩa của đề tài
4.1. Ý nghĩa khoa học
- Đề tà i sẽ cung cấ p thêm dẫn liệu về thà nh phầ n loà i và độ đa dạng
Kiến cho Vườn quốc gia Cá t Bà nó i riêng và Việt Nam nó i chung.
- Bước đầu cho cá c nghiên cứu sử dụng Kiến để tìm hiể u sự diễn thế
sinh thái trong các hệ sinh thái và vai trò chỉ thi ̣ môi trường của kiến.
4.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đề tà i sẽ là tà i liệu phụ c vụ cho cá c nghiên cứu về cứu về kiến và vai
trò củ a nó trong tự nhiê n và đời sống con người trong tương lai.

Thạc Sĩ Đa dạng kiến (Hymenoptera formicidae) trong lớp thảm mục ở vườn quốc gia Cát Bà, Hải Phòng

Phí Lan Dương New Member
Thành viên vàng

Thạc Sĩ đa dạng địa - sinh học vùng hà tiên - kiên lương

Thạc Sĩ Đánh giá hiện trạng và đề xuất một số biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học Hồ Tây, Hà Nội

Thạc Sĩ Một số vấn đề xung quanh dạng đại số của giả thuyết cổ điển về lớp cầu

Tiến Sĩ Dáng điệu tiệm cận của một số hệ vi phân đa trị trong không gian vô hạn chiều

Tiến Sĩ Nghiên cứu tính đa dạng thực vật trong các hệ sinh thái rừng ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn, tỉnh Phú Thọ

Tải tài liệu

Diễn đàn

Chứng nhận bảo mật

Theo dõi chúng tôi

Tìm kiếm hữu ích

Thạc Sĩ Đa dạng kiến (Hymenoptera formicidae) trong lớp thảm mục ở vườn quốc gia Cát Bà, Hải Phòng

Phí Lan Dương New Member Thành viên vàng

Thạc Sĩ đa dạng địa - sinh học vùng hà tiên - kiên lương

Thạc Sĩ Đánh giá hiện trạng và đề xuất một số biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học Hồ Tây, Hà Nội

Thạc Sĩ Một số vấn đề xung quanh dạng đại số của giả thuyết cổ điển về lớp cầu

Tiến Sĩ Dáng điệu tiệm cận của một số hệ vi phân đa trị trong không gian vô hạn chiều

Tiến Sĩ Nghiên cứu tính đa dạng thực vật trong các hệ sinh thái rừng ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn, tỉnh Phú Thọ

Phí Lan Dương New Member
Thành viên vàng