Luận Văn Công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Thái Lan, kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
Chuyên ngành : Lịch sử kinh tế
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
HÀ NỘI - 2010

MỤC LỤC ( Luận Án dài 218 trang có File WORD)

LỜI CAM ĐOAN . i
MỤC LỤC . ii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ TỪ VIẾT TẮT . v
DANH MỤC CÁC BẢNG vii
DANH MỤC HÌNH VẼ . ix
PHẦN MỞ ĐẦU .1

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU 6
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG NGHIỆP HÓA VÀ MÔ HÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU 6
1.1.1. Khái niệm và nội dung của công nghiệp hoá . 6
1.1.2. Công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu . 13
1.2. CÁC MÔ HÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA Ở CÁC NƯỚC đANG PHÁT TRIỂN 17
1.2.1. Công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu (ISI) 17
1.2.2. Công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu (EOI) . 22
1.3. MỘT SỐ CHỈ SỐ đÁNH GIÁ CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU 34
1.3.1. Cơ cấu tổng sản phẩm nội địa (GDP) 34
1.3.2. Cơ cấu lao động làm việc trong nền kinh tế 36
1.3.3. Cơ cấu hàng xuất khẩu . 37
1.3.4. Thành phần của sản lượng đầu ra của ngành công nghiệp 38
1.3.5. Trình độ khoa học và công nghệ 39
1.3.6. Thu nhập bình quân đầu người và chỉ số phát triển con người . 39
1.4. KINH NGHIỆM CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU Ở MỘT
SỐ NƯỚC 41
1.4.1. Hàn Quốc . 41
1.4.2. đài Loan 54
1.4.3. Một số kinh nghiệm từ công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu ở Hàn
Quốc và đài Loan 60


CHƯƠNG 2: QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU CỦA THÁI LAN . 63
2.1. KHÁI QUÁT VỀ đIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA THÁI LAN .
2.1.1. điều kiện tự nhiên 63
2.1.2. điều kiện kinh tế - chính trị - xã hội 65
2.2. KHÁI QUÁT VỀ QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA THAY THẾ NHẬP KHẨU CỦA THÁI LAN GIAI đOẠN (1959 - 1972) 66
2.2.1. Chính sách công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu . 67
2.2.2. Kết quả và hạn chế . 70
2.3. CÔNG NGHIỆP HÓA HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU CỦA THÁI LAN GIAI
ĐOẠN (NĂM 1972 đẾN 2008) .73

2.3.1. Công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Thái Lan giai đoạn (1972 -
1997) 73
2.3.2. Công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Thái Lan, giai đoạn (1997
đến 2008) . 107
2.4. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA THÁI LAN . 130
2.4.1. Bài học kinh nghiệm từ sự thành công của Thái Lan 130
2.4.2. Bài học kinh nghiệm tự sự thất bại 135
CHƯƠNG 3: KINH NGHIỆM CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU CỦA THÁI LAN VÀ KHẢ NĂNG VẬN DỤNG CHO VIỆT NAM 139
3.1. KHÁI QUÁT VỀ QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HOÁ Ở VIỆT NAM 139
3.1.1. Công nghiệp hoá thời kỳ 1961 - 1985 . 139
3.1.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá thời kỳ từ 1986 đến nay . 143
3.2. NHỮNG đIỂM TƯƠNG đỒNG VÀ KHÁC BIỆT GIỮA VIỆT NAM VÀ THÁI LAN TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU 162
3.2.1. Những điểm tương đồng 162
3.2.2. Những điểm khác biệt 167
3.3. KHẢ NĂNG VẬN DỤNG MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA THÁI LAN VỚI VIỆT NAM 175
3.3.1. Về vai trò nhà nước trong tiến trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu 175
3.3.2. Chiến lược công nghiệp hóa và phát triển vùng 178
3.3.3. Tăng cường thu hút nguồn vốn tư nước ngoài đồng thời với huy động nguồn vốn trong nước 179
3.3.4. Chú trọng phát huy lợi thế so sánh trong quá trình CNH theo hướng
xuất khẩu 181
3.3.5. Về xây dựng cơ cấu kinh tế năng động, hiệu quả 183
3.3.6. Giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng trưởng nhanh và phát triển bền vững 184
3.3.7. đa dạng hóa thị trường, duy trì và nâng cao chất lượng sản phẩm 186
3.3.8. Chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thúc đẩy phát triển khoa học và công nghệ phục vụ quá trình CNH 190
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 193
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN . 196
TÀI LIỆU THAM KHẢO 197
PHỤ LỤC . 204




DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Những chỉ tiêu kinh tế cơ bản năm 1996 của các NIE châu Á . 33
Bảng 1.2: Cơ cấu ngành công nghiệp - các nước đang phát triển và các nước
phát triển 39
Bảng 1.3: Tốc độ tăng trưởng GNP, giai đoạn (1954 – 1960) . 42
Bảng 1.4: Một số chi tiêu kinh tế của Hàn Quốc vào những năm 1960 52
Bảng 1.5: Tốc độ tăng trưởng GNP thực, đầu tư và Xuất khẩu trong các kế hoạch 5 năm (FYP), giai đoạn (1962-1986) 53
Bảng 1.6: Các chỉ số kinh tế vĩ mô của đài Loan, giai đoạn (1952-1986) . 55
Bảng 1.7: Ngoại thương của đài Loan, giai đoạn (1950 – 1980) . 60
Bảng 2.1: Cơ cấu ngành của ngành chế biến, chế tạo Thái Lan, giai đoạn (1950-1976)
Bảng 2.2: Cơ cấu hàng xuất khẩu của Thái Lan, giai đoạn (1980 – 1991) . 78
Bảng 2.3: Một số hàng hóa xuất khẩu của Thái Lan, giai đoạn (1981 – 1993) . 79
Bảng 2.4: Một số thị trường xuất khẩu của Thái Lan, giai đoạn 1980-1997 82
Bảng 2.5: Tỷ suất bảo hộ danh nghĩa và thực tế của Thái Lan, giai đoạn (1964 – 1978)
Bảng 2.6: Tỷ suất bảo hộ danh nghĩa và thực tế, giai đoạn (1981-1985) 85
Bảng 2.7: Bảo hộ thuế nhập khẩu ở một số nước 87
Bảng 2.8: FDI trong các ngành của Thái Lan, giai đoạn (1970-1995) 94
Bảng 2.9: Tổng số dự án và các chỉ số liên quan trong các doanh nghiệp do BOI
hỗ trợ, giai đoạn (1989-1998) 97

Bảng 2.10: Tổng dự án do BOI hỗ trợ hướng về xuất khẩu, giai đoạn (1989-1998) .
Bảng 2.11: Tỷ lệ lực lượng lao động có trình độ tiểu học ở một số nước châu Á 99
Bảng 2.12: Tỷ lệ nhập học của một số nước Châu Á (1988) 100
Bảng 2.13: Cơ cấu GDP của Thái Lan, giai đoạn (1970 – 1995) . 104
Bảng 2.14: Lao động theo ngành . 105
Bảng 2.15: Mức đánh thuế trung bình ở các nước Châu Á, giai đoạn (1985-2001) 113
Bảng 2.16: Trình tự thời gian thay đổi thuế ở Thái Lan (1970-2007) . 114
Bảng 2.17: Tỷ suất bảo hộ danh nghĩa và thực ở Thái Lan giai đoạn (1980-2003) .116
Bảng 2.18: Tỷ lệ FDI so với GDP . 119
Bảng 2.19: Tình trạng lực lượng lao động Thái Lan, giai đoạn (1993 – 2002) 125
Bảng 2.20: Cơ cấu lao động giai đoạn (1993 – 2002) 127
Bảng 2.21: Cơ cấu lao động theo ngành 128
Bảng 2.22: Sự thay đổi lực lượng lao động trong các ngành 129
Bảng 3.1: Cơ cấu thu nhập quốc dân của Việt Nam, giai đoạn (1976 – 1985) . 142
Bảng 3.2: Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, giai đoạn (1986-2008) 150
Bảng 3.3: Cơ cấu ngành trong GDP, giai đoạn (1986 – 2008) 151
Bảng 3.4: Cơ cấu sản xuất ngành công nghiệp 152
Bảng 3.5: Xuất khẩu và GDP giai đoạn 1986 - 2005 153
Bảng 3.6: Phân loại cơ cấu hàng xuất khẩu theo mức độ chế biến . 153
Bảng 3.7: Phân loại của WB về mức thu nhập theo GDP bình quân 154
Bảng 3.8: Thu nhập bình quần của Việt Nam và 1 số nước khu vực 155
Bảng 3.9: Tăng trưởng GDP và ICOR một số quốc gia đông Á 156
Bảng 3.10: Lao động và tốc độ tăng trưởng GDP, giai đoạn (1991 – 2005) 157
Bảng 3.11: Xếp hạng năng lực cạnh tranh của Việt Nam . 158
Bảng 3.12: Chỉ số xã hội . 163
Bảng 3.13: Các chỉ số kinh tế 164
Bảng 3.14: Cơ cấu giá trị gia tăng, xuất, nhập khẩu của Thái Lan . 171
Bảng 3.15: Cơ cấu giá trị gia tăng, xuất khẩu và nhập khẩu của Việt Nam 172


DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 2.1: Khái niệm tuyến tính của đổi mới . 102
Hình 2.2: Tăng trưởng GDP (%) từ năm 1988 đến năm 2005 122
Hình 2.3: Thay đổi cơ cấu kinh trong nền kinh tế Thái Lan 1950- 2001 (%) .123
Hình 2.4: Tỷ lệ xuất khẩu của các ngành chế biến, chế tác so với tổng sản lượng,
giai đoạn 1970-2000. (đơn vị : %) 124
Hình 2.5: Tỷ trọng việc làm của ngành chế biến, chế tác và của ngành nông nghiệp từ 1970 - 2000 129
Hình 3.1: Hệ số ICOR của Việt Nam qua các giai đoạn . 156







PHẦN MỞ ĐẦU




1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Công nghiệp hóa là con đường tất yếu giúp các nước nghèo nàn, lạc hậu có khả năng thoát khỏi đói nghèo và phát triển. Mấy thập kỷ qua, công nghiệp hóa đã diễn ra ở nhiều nước đang phát triển với sự đa dạng về mô hình, cùng với những thành công, hạn chế khác nhau, thậm chí có nước đã phải trả giá do những sai lầm trong công nghiệp hóa.
Từ công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu chuyển sang công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình công nghiệp hóa ở một số nước. Thái Lan là một trong những nước đã đạt được những thành công nhất định trong tiến trình công nghiệp hóa và đang vươn lên trở thành nước công nghiệp mới. Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa của Thái Lan cũng bộc lộ không ít hạn chế. đặc biệt, sau cuộc khủng hoảng tài chính, tiền tệ châu Á năm 1997 Thái Lan buộc phải có những chính sách, giải pháp điều chỉnh tình trạng quá nóng của nền kinh tế. Những thành công và hạn chế trong công nghiệp hóa của Thái Lan đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho các nước đang phát triển trong tiến trình công nghiệp hóa đất nước.
Việt Nam chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường và mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế. Thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo đường lối đổi mới của đảng đã góp phần tích cực làm thay đổi bước đầu diện mạo kinh tế đất nước. Năm 1986, Việt Nam thực sự bước vào thời kỳ cải cách, mở cửa với phương châm đa dạng hoá, đa phương hoá, muốn làm bạn với tất cả các nước . Việt Nam nhận thức rõ tầm quan trọng của chiến lược công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu, chiến lược phát triển mang lại thành công và thịnh vượng cho nhiều nước ở vùng đông Á và đông Nam Á như Singapore, Malyasia và Thái Lan. Cho đến nay, sau hơn 20 năm đổi mới, cải cách và mở cửa, hướng về xuất khẩu, nền kinh tế Việt Nam
đã đạt được nhiều thành tựu, song cũng không ít những thách thức, khó khăn, đòi hỏi phải có cách tiếp cận mới trên cơ sở chọn lọc những bài học kinh nghiệm của các nước đi trước.
Việt Nam và Thái Lan khi bước vào công nghiệp hóa có một số điểm tương đồng về điều kiện kinh tế, tự nhiên, xã hội. Vì vậy, nghiên cứu tiến trình công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Thái Lan không chỉ có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, mà còn có tính tham khảo kinh nghiệm cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam hiện nay. đó là lý do nghiên cứu sinh chọn đề tài: “Công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Thái Lan, kinh nghiệm và khả năng vận dụng đối với Việt Nam” làm nội dung nghiên cứu.