Chuyên Đề Cơ sở lý luận về giáo dục và giáo dục học (240 trang)

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU . 7
Phần thứ nhất: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA GIÁO DỤC HỌC 9
Chương I: GIÁO DỤC HỌC LÀ MỘT KHOA HỌC .9
I. Giáo dục là một hiện tượng đặc biệt của xã hội loài người 9
1.1. Vị trí, vai trò của giáo dục trong đời sống xã hội 9
1.2. Đặc điểm tương quan giữa giáo dục và kinh tế . 12
1.3. Tính lịch sử và tính giai cấp của giáo dục .14
1.4. Chức năng xã hội của giáo dục 15
II. Đối tượng và nhiệm vụ của giáo dục học .16
2.1. Đối tượng của giáo dục học 16
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của giáo dục học 16
2.3. Hệ thống các khoa học về giáo dục, mối quan hệ giữ giáo dục học với các khoa học khác .17
2.4. Một số khái niệm cơ bản của giáo dục học 19
III. Các phương pháp nghiên cứu giáo dục học . 20
3.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận . 21
3.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 21
Chương II. SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CÁC TƯ TƯỞNG GIÁO DỤC .24
I. Tư tưởng giáo dục trong thời cổ đại .24
1.1. Giáo dục trong xã hội cộng sản nguyên thủy 24
1.2. Giáo dục trong xã hội chiếm hữu nô lệ . 24
II. Tư tưởng giáo dục thời trung đại và cận đại .30
2.1. Vài nét về tư tưởng giáo dục trong xã hội phong kiến .30
2.2. Giáo dục trong thời văn hóa phục hưng 30
2.3. Một số nhà giáo dục tiêu biểu trong thời tiền tư bản chủ nghĩa .31
III. Xu thế phát triển của giáo dục hiện nay . 32
Chương III: GIÁO DỤC VÀ SỰ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH 34
I. Sự phát triển nhân cách của con người .34
1.1. Khái niệm con người, nhân cách trong giáo dục 34
1.2. Sự hình thành và phát triển của nhân cách .36
II. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách 37
2.1. Vai trò của di truyền .37
2.2. Ảnh hưởng của môi trường đối với sự phát triển nhân cách .38
2.3. Giáo dục và sự phát triển nhân cách .39
2.4. Hoạt động - nhân tố quyết định trực tiếp sự hình thành, phát triển nhân cách 40
III. Giáo dục và các giai đoạn phát triển của nhân cách của học sinh . .42
3.1. Sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ em trước tuổi học ở trường phổ thông .43
3.2. Sự phát triển nhân cách của học sinh tiểu học và trung học cơ sở 44
Chương IV. NGUYÊN LÝ GIÁO DỤC 47
I. Khái niệm về nguyên lý giáo dục . 47
II. Cơ sở khoa học và thực tiễn của nguyên lý giáo dục. 47
1. Tư tưởng của chủ nghĩa Mác-Lênin và của Đảng ta về nguyên lý giáo dục. 47
2. Cơ sở thực tiễn của nguyên lý giáo dục 50
III. Nội dung nguyên lý giáo dục .53
1.1. Học đi đối với hành: .53
1.2. Giáo dục kết hợp với hoạt động sản xuất . 53
1.3. Nhà trường gắn liền với đời sống xã hội 54
IV. Những biện pháp thực hiện nguyên lý giáo dục 55
Chương V. MỤC ĐÍCH VÀ CÁC NHIỆM VỤ GIÁO DỤC .57
I. Mục đích và mục tiêu giáo dục 57
1.1. Mục đích giáo dục 57
1.2. Mục tiêu giáo dục và đào tạo. 59
1.3. Mối quan hệ giữa mục đích và thực tiêu giáo dục: . 61
II. Các nhiệm vụ giáo dục . 61
2.1.Giáo dục trí tuệ cho học sinh (nhiệm vụ trí dục) .62
2.2.Giáo dục đạo đức và ý thức công dân cho học sinh (nhiệm vụ đức dục) . 62
2.3. Giáo dục lao động và hướng nghiệp cho học sinh 63
2.4. Giáo dục thể chất và giáo dục quốc phòng cho học sinh . 64
2.5. Giáo dục thẩm mĩ cho học sinh . 65
Chương VI. HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN 66
I. Khái niệm về ức thông giáo dục quốc dân (HTGDQD). .66
II. Những cơ sở xây dựng hệ thống giáo dục quốc dân . 67
III. Cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam 71
Chương VII. NGHỀ DẠY HỌC . 82
I. Những đặc điểm cơ bản của nghề dạy học. 82
1. Mục đích của nghề dạy học 82
2. Đối tượng của nghề dạy học 82
3. Công cụ lao động của nghề dạy học 82
4. Sản phẩm của nghề dạy học. 83
5. Thời gian và không gian lao động sư phạm. 83
6. Hệ thống những kỹ năng đảm bảo cho hoạt động giáo dục của người giáo viên
đạt hiệu quả: . 83
II. Đặc điểm nhân cách của người giáo viên .84
III. Hoạt động và nhân cách của học sinh PTTH: 89
1. Đặc tính chung trong hoạt động của học sinh PTTH: 89
2. Đặc tính chung về nhân cách của học sinh PTTH 90

Phần thứ hai: LÝ LUẬN DẠY HỌC .94
Chương IX: QUÁ TRÌNH DẠY HỌC 94
I. Khái niệm về lý luận dạy học . 94
II. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC 95
1. Dạy học và ý nghĩa của nó. 95
2. Nhiệm vụ dạy học 96
3. Các nhiệm vụ dạy học cụ thể. .100
4. Khái niệm về quá trình dạy học. . 102
5. Quy luật cơ bản của QTDH .108
6. Bản chất của quá trình dạy học. 114
7. Các yếu tố tạo nên quá trình dạy học và mối quan hệ giữa chúng 118
8. Động lực của QTDH 120
9. Logíc của QTDH 123
Chương IX. NGUYÊN TẮC DẠY HỌC 131
I. Khái niệm về nguyên tắc dạy học. .131
1. Khái niệm. 131
2. Các nguyên tắc dạy học được xây dựng dựa trên những cơ sở sau: .131
II. Hệ thống các nguyên tắc dạy học cụ thể. 132
1. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính khoa học và tính giáo dục trong dạy học 132
2. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn dạy học. .133
3. Đảm bảo sự thống nhất giữa cái cụ thể và cái trừu tượng trong dạy học. 134
4. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vững chắc .135
5. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất .136
6. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính hệ thống và tính tuần tự trong dạy học. 138
7. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò tự giác, tích cực, độc lập của học
sinh và vai trò chủ đạo của thầy trong dạy học. .139
Chương X. NỘI DUNG DẠY HỌC .143
I. Cấu trúc của nội dung dạy học 143
II. Các nguyên tắc cơ bản chỉ đạo việc xây dựng nội dung dạy học . 14
III. Kế hoạch dạy học, chương trình dạy học, sách giáo khoa và các tài liệu dạy học khác 151
I. Khái niệm về phương pháp: .154
II. Phân loại các phương pháp khoa học . 156
III. Khái niệm về phương pháp dạy học 159
1.1. Phương pháp dạy học là gì? 159
1.2. Phương pháp dạy học có các đặc điểm cơ bản sau: 160
IV. Phân lọai các phương pháp dạy học 165
V. Các phương pháp dạy học truyền thống .169
1. Các phương pháp dạy học dùng lời .169
2. Các phương pháp dạy học trực quan .178
3. Các phương pháp dạy học thực tiễn. 182
4. Các phương pháp kiểm tra và đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo . 188
VI. Một số phương pháp dạy học mới trong quá trình dạy học hiện nay. .193
1. Phương pháp nghiên cứu .194
2. Dạy học chương trình hóa 195
3. Phương pháp Algôrit trong dạy học 200
VII. Kết luận về phương pháp dạy học .202
Chương XII. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC . 204
I. Ý nghĩa của phương tiện dạy học 204
II. Các phương tiện dạy học phổ biến được sử dụng trong nhà trường phổ thong hiện nay 206
III. Yêu cầu về mặt cấu trúc của các phương tiện dạy học 208
I. Khái niệm về hình thức tổ chức dạy học 210
1. Khái niệm: 210
2. Một số mô hình tổ chức bài học. . 210
II. Những hình thức tổ chức dạy học trong nhà trường phổ thông. .213
1. Hình thức bài học 213
2. Những ưu, nhược điểm của hình thức bài học: .214
3. Phân loại bài học. 215
4. Cấu trúc bài học .216
5. Cấu trúc của các lợi bài học và các phương án kết hợp các yếu tố tạo nên bài học 222
6. Những yêu cầu đối với bài học .226
7. Chuẩn bị lên lớp 227
8. Những công việc nêu trên đước sắp xếp theo quy trình bao gồm các bước cụ thể sau 229
III - Những hình thức tổ chức dạy học khác 231
1. Hình thức học ở nhà (tự học) .231
2. Hình thức thảo luận và hình thức xêmina 233
3. Hình thức dạy học theo nhóm. 235
4. Hình thức giúp đỡ riêng (phụ đạo) .237
5. Hình thức hoạt động ngoại khóa trong dạy học 237