Luận Văn Cơ sở lý luận chung về vấn đề du lịch môi trường

CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ VẤN ĐỀ DU LỊCH MÔI TRƯỜNG

CHƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ VẤN ĐỀ DU LỊCH MÔI TRỜNG

1.1. Khái niệm chung về du lịch và môi trờng
Nh chúng ta đã biết rằng để phát triển du lịch thì điều kiện đầu tiên không thể thiếu là tài nguyên thiên nhiên. Trong đó thì môi trờng tự nhiên nh môi trờng nớc, không khí, đất đai đồi núi là yếu tố chính nhằm đem đến sự thoả mãn cho du khách du lịch. Theo luật bảo vệ môi trờng của nớc ta công bố ngày10/1/1994: Môi trờng bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con ngời, có ảnh hởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con ngời và thiên nhiên. Khi du lịch ngày càng phát triển thì đồng nghĩa với tác động không nhỏ đến môi trờng tự nhiên nh suy thoái đât đai, nguồn nớc, cảnh quan tự nhiên sẽ bị phá vỡ, dần dần thì vẻ đẹp tự nhiên của nó sẽ không còn nữa và thay vào đó là các hệ thống xử lý rác thải mà thôi.
1. 1. 1. du lịch sinh thái (hay con gọi là du lịch tự nhiên) đây là loại hình du lịch ngày càng đợc a chuộng và phát triển với tốc độ nhanh trên phạm vi toàn thế giới. Theo định nghĩa của Hiệp hội du lịch sinh thái thế giới (Ecotorism society): "du lịch sinh thái là du lịch có trách nhiệm với các khu thiên nhiên, là nơi bảo tồn môi trờng và cải thiện phúc lợi cho nhân dân địa phơng". Cùng với khai thác tài nguyên du lịch thì con ngời phải quan tâm đến sự tồn tại và phát triển cuả môi trờng tự nhiên bằng các biện pháp lâu dài. Khi mà khoa học công nghệ ngày càng phát triển, sự ra đời của các loại máy móc thì mặt trái của vấn đề ô nhiễm môi trờng và suy thoái hệ sinh khí quyển ngày càng cao. Làm cho tài nguyên du lịch ngày bị cạn kiệt, mất đi thẩm mĩ của nó . Loại hình du lịch sinh thái thực chất là loại có quy mô không lớn, nhng có tác dụng hoà nhập với môi trờng tự nhiên ở điểm du lịch, khu du lịch và nền văn hoá ở đó. Chính loại hình du lịch nay Tổ chức du lịch thế giới đã khẳng định đối với các hoạt động du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu hiện tại của du khách cùng ngời dân ổ vùng có du khách đến tham quan, nghỉ dỡng vv . đồng thời chú trọng việc tôn tạo nhằm bảo tồn các nguồn tài nguyên du lịch để có điều kiện phát triển hoạt động của du lịch trong tơng lai.
Loại hình du lịch sinh thái có nhiệm vụ: bảo tồn tài nguyên của môi trờng tự nhiên; bảo đảm đối với du khách về các đặc điểm của môi trờng tự nhiên mà họ đang chiêm ngỡng ;thu hút tích cực sự tham gia của cộng đồng dân c địa phơng trong việc quản lý bảo vệ và phat triển du lịch đang triển khai thực hiện trong điểm du lịch, khu du lịch vv . Qua các yêu cầu nhiệm vụ đề ra nói lên loại hinh du lịch sinh thái vừa bảo đảm sự hài lòng đối vơí du khách ở mức độ cao để tạo lập sự hấp dẫn đối với họ, đồng thời qua du khách quảng bá uy tín của điểm du lịch, khu du lịch. Từ đó ngành du lịch có điều kiện bảo đảm và nâng cao hiệu quả của hoạt động du lich và cũng là cơ hội tăng thu nhập từ hoạt động du lịch đối với các nhóm dân c trong cộng đồng địa phơng, cũng tức là có điều kiện thuận lợi về xã hội hoá thu nhập từ du lịch. Cho đến nay vẫn cha có sự xác định hoà hảo về loại hình du lịch sinh thái. Loại hình du lịch này quả vẫn còn mới mẻ, mặc dù những năm 1997-1998 Tổ chức du lịch thế giới và Liên Hợp Quốc đã nêu một số quan điểm chuyển mạnh sang loại hình du lịch sinh thái phù hợp với điều kiện mới của sự phát triển du lịch. Nói chung du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào những hình thức truyền thống sẵn có, nhng có sự hoà nhập vào môi trờng tự nhiên và nền văn hoá bản địa, du khách có thêm những nhận thức về đặc điểm của môi trờng tự nhiên, về nhng nét đặc thù vốn có văn hoá cổ điển, vùng, khu du lịch và có phần trách nhiệm tự giác để không xảy ra những tổn thất, xâm hại đối với môi trờng tự nhiên và nền văn hoá sở tại.
1. 1. 2. phát triển bền vững trong du lịch.
Theo Hội đồng Thế giới về Môi trờng và phát triển thì "phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại khả năng của các thế hệ tơng lai trong đáp ứng các nhu cầu của họ". Sự phát triển của một quốc gia phải đợc đảm bảo một cách thống nhất và đồng thời trên 3 mặt: kinh tế, xã hội và môi trờng. Bền vững về kinh tế thể hiện một cách khái quát ở sự ổn định và không ngừng gia tăng sức sản xuất của quốc gia, thông thờng đợc hiển thị bằng chỉ tiêu tổng sản phẩm quốc gia trên đầu ngời (GDP/ngời). Bền vững ở xã hội thể hiện ở sự phân chia thu nhập và phúc lợi xã hội, thông thờng đơc hiển thị bằng tính công bằng trong phân bố các tầng lớp giàu nghèo trong xã hội. Bền vững về môi trờng thể hiện ổ sự sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên và điều kiện môi trờng xã hội, phục vụ nhu cầu các thế hệ hiện tại mà vẫn để lại cho các thế hệ tơng lai nhng tài nguyên và điều kiên môi trờng cần thiết cho sự phát triển của họ. Ngày nay song song với việc phát triển du lịch là đi đôi với việc tàn phá môi trờng tự nhiên xung quanh. Những việc phá hoại môi trờng này chỉ đem lại cho quốc gia và doanh nghiệp một chút ít lợi ích trớc mắt, còn về lâu dài đây chính là mối nguy hại đe doạ đến sự sống còn của môi trờng, từ năm 1990 ý nghĩa của việc phát triển du lịch môi trờng, một xu thế phát triển lâu dài đã đợc biết tới. Cho nên chủ trơng của Tổng cục du lịch Việt Nam hiên nay khuyến khích các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành tập trung vào phát triển du lịch bền vững hay còn gọi "du lịch sinh thái ", " du lịch xanh". Ở đây hàm hai ý nghĩa, một là khái niệm về tính" liên tục", hai là khái niệm về tính" bảo tồn ". Để làm đợc điều đó thì phải có chiến lợc lâu dài về việc bảo vệ môi trờng xã hội nói chung và môi trờng du lịch nói riêng. Nhng trên thực tế cho thấy, phát triển bền vững đòi hỏi phải bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cho sản xuất lơng thực, chất đốt trong khi vẫn mở rộng sản xuất để đáp ứng nhu cầu của số dân tăng nhanh, hay ngày càng nhiều công trình kiến trúc mọc lên ngay khu bảo tồn thiên nhiên thì thật là mâu thuẫn. Khi mà diện tích đất hoang dã, đất không thích hợp cho con ngời sử dụng tiếp tục tăng, thu hẹp địa bàn c trú của các loài hoang dã. Các rừng nhiệt đới, hệ sinh thái, rạng san hô, rừng ngập mặn ven biển, các bãi biển và nhiều địa bàn c trú duy nhất khác đang bị phá huỷ dẫn đến nguy cơ diệt chủng của một số loài.
Tóm lại, phát triển du lịch môi trờng bao gồm các yếu tố nh sau: khai thác và phát triển tài nguyên, bảo tồn sinh thái, khống chế sự thay đổi của môi trờng sinh thái đồng thời bảo vệ duy trì cân bằng môi trờng tự nhiên, đồng thời khôi phục những nguồn tài nguyên đã bị huỷ hoại. Tức khi có mục tiêu phát triển một khu du lịch nào đó, chúng ta phải xây dựng kế hoạch phát triển dựa trên những đặc trng thế mạnh của khu vực đó, đồng thời phải có quyết định đúng đẳn trong việc có ứng dụng những yếu tố trên.
1. 2. Các tác động của hoạt động du lịch đến tài nguyên và môi trờng.
Tác động của hoạt động du lịch đến môi trờng sẽ có thể dẫn đến những hậu quả làm thay đổi đặc điểm sử dụng tài nguyên, hay đặc tính của môi trờng. Đầu tiên là tác động đến tài nguyên thiên nhiên; phát triển du lịch và các hoạt động có liên quan góp phần làm cho các tài nguyên thiên nhiên bị xuống cấp về mặt môi trờng. Đó là hậu quả của việc sử dụng đất đai, xây dựng các cơ sở dịch vụ du lịch và các hoạt động liên quan đến việc vận hành và bảo dỡng các công trình du lịch cần thiết để duy trì các hoạt động giải trí cho du khách. Tác động về môi tròng về hoạt động du lịch đối với tài nguyên thiên nhiên đợc thể hiện một cách rõ nét nhất là những bộ phân: tài nguyên nớc, tài nguyên không khí, tài nguyên đất, tài nguyên sinh học. Tác động đến tài nguyên nớc. Việc phát triển cơ sở vật chất du lịch chủ yếu tập trung vào xây dựng các công trình dịch vụ phục vụ nhu câù của du khách. Có thể phân loại các tác động về môi trờngcủa hoạt động này đối với tài nguyên nớc ra làm: tác động trớc mắt và tác động lâu dài. Tác động trớc mắt đợc thể hiện ngay trong giai đoạn xây dựng, còn tác động lâu dài thờng là do việc vận hành và bảo dỡng các công trình du lịch. Những tác động trớc mắt bao gồm: việc thải bừa bãi các vật liệu xây dựng, đất đá và các vật liệu nạo vét, đặc biệt là những nơi chặt phá rừng ngập mặn, làm cho chất lợng nớc giảm đi rât nhiều. Việc giải phóng mặt bằng và san ủi đất để xây dựng các công trình và làm đờng có thể sẽ gây ra xói mòn và sụt lở đất, ảnh hởng trực tếp đến chất lợng nớc mặt. Các hoạt động trong quá trình xây dựng sẽ làm ô nhiễm nguồn nớc, do việc vứt rác và đổ rác bừa bãi vào các nguồn nớc, cũng nh thái một lợng xăng dầu nhất định trong quá trình vận hành các thiết bị xây dựng. Một số tác động lâu dài bao gồm, đất bị sụt lở hoặc rác rởi trôi dạt sẽ làm tăng thêm lợng bùn và các chất cặn, vì thế mà chất lợng nguồn nớc kém đi. Một hậu quả đáng kể là xói mòn, nhiễm bẩn bởi nớc thải, ô nhiễm nớc mặt bởi rác rởi và các thứ khác. Nớc thải cha đợc xử lý tốt vì không có hoặc không đủ thiết bị xử lý, hoặc thiết bị làm việc không đảm bảo chất lợng, do đó tác động lâu dài đến chất lợng nớc ngầm cũng nh nớc mặt. Hoạt động của du khách cũng là nguyên ngân gây nên ô nhiễm nguồn nớc nh vứt rác bừa bãi ( khi qua phà ) đổ các chất lỏng .