Thạc Sĩ Cơ sở hình thành và giá trị văn hóa của Múa rối nước Việt Nam

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của  Đ ề tài
Châu thổ sông Hồng là một  vùng  đất rộng lớn nằm quanh khu vực
hạ lưu  sông  H ồng,  đư ợc  bao  quanh  bơi  sông  và  bi ển,  có  đất  đai  trù  phú .
Với  đ ặc  điểm tự nhiên  giàu  tài  nguyên  “nư ớc”,  ngh ề nông là nghề chính
và quan hệ sản xuất gắn kết các thành viên trong cộng  đ ồng sinh sống
theo các làng, hình thành nền  văn  hoá  làng,  rất đa  d ạng về lễ hội truyền
thống - là  cơ  sở để cha ông ta sáng tạo nên các loại hình nghệ thuật dân
gian,  mà  độc  đáo  nh ất là Múa rối  nư ớc, một di sản  vă n hoá phi vật thể
đặc sắc, hiện nay chỉ còn có ở Việt Nam.
Từ “trò  chơi”  mang  yếu tố diễn  xư ớng dân gian, Múa rối  nư ớc  đã  
trở thành bộ môn nghệ thuật truyền thống  mang  đ ậm sắc thái, tâm hồn
người Việt, mang giá trị phản  ánh  sinh  động, chân thực về đời sống  văn  
hoá của nông dân, nông thôn vùng châu thổ sông Hồng, thể hiện mối
quan hệ tương  tác  gi ữa  con  ngư ời Việt với thiên nhiên.
Qua   nhiều   thế   kỷ  hình   thành   và   phát  triển,  Múa  rối  nước  truyền  
thống  trải  qua  những  thăng  trầm,  lúc  phát  triển  rực  rỡ,  khi  lại  trầm  lắng,  
rơi  vào  nguy  cơ  mai  một  (đã  có  nhiều  trò  diễn,  ngón  nghề  Múa  rối  nước  
vì  nhiều  nguyên  nhân  đến  nay  không  còn  nữa).  
Cho  đến  nay,  chưa  có  công  trình  khoa  học  nào  nghiên  cứu  chuyên  
sâu  về   văn   hoá   trong   Múa   rối   nước   với  những  tiền  đề   văn  hóa  trong  
nguồn  gốc,  sự  hình  thành,  đúc  rút  các  giá  trị  văn  hoá  của  thể  loại  nghệ  
thuật  này,  để  từ  đó  có  những  định  hướng  trong  quản  lý  và  bảo  tồn,  phát  
triển  nghệ  thuật,  gắn  kết  nó  với  công  tác  giáo  dục  thẩm  mỹ  và  truyền  
thống  trong  học  đường,  giới  thiệu  về  văn  hoá Việt  Nam  với  bạn  bè  thế  
giới  và  phát  triển  du  lịch.  Do  vậy,  đề  tài  Cơ  sở  hình  thành  và  giá  trị  
văn  hoá  của  Múa  rối  nước  Việt  Nam   sẽ  giải  quyết  các  vấn  đề  đặt  ra.
2. Mục  đích  nghiên  cứu
Luận  án  nhằm  làm  rõ  cơ  sở  hình  thành  và  giá  trị  văn  hóa  của  Múa  
rối  n ước  Việt  Nam , từ đó  đ ịnh  hư ớng,  đ ề xuất một số giải pháp bảo tồn, 2
phát huy Múa rối  nư ớc  trong  văn  hóa.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hoá một cách chọn lọc và phát triển ở mức  đ ộ nhất  đ ịnh
những khái niệm về Múa rối, Múa rối  nư ớc và những vấn  đ ề lý luận về
giá trị văn  hóa  để làm  cơ  sở cho việc tiếp cận  đ ối  tư ợng nghiên cứu.
- Tổng  quan  đư ợc tình hình nghiên cứu về Múa rối  nư ớc; khái quát
được Múa rối  nư ớc trong tiến trình lịch sử văn  hóa  Vi ệt Nam; phân tích
cơ  sở hình thành và  đúc  rút  nh ững giá trị văn hóa của Múa rối  nư ớc.
- Đánh  giá,  nêu  được thành tựu, hạn chế, nguyên nhân và đề xuất
những giải pháp bảo tồn, phát huy Múa rối  nư ớc giai  đo ạn hiện nay.
4.  Đ ối  tư ợng nghiên cứu
Múa rối  nư ớc và các thành tố hình thành nghệ thuật, môi  trư ờng
sinh thái tự nhiên – xã hội vùng châu thổ sông Hồng.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Nghiên cứu ảnh  hư ởng của  môi  trư ờng tự nhiên, xã
hội của vùng châu thổ sông Hồng  đ ến sự ra  đ ời và tồn tại, phát triển của
Múa rối  nư ớc. Tìm hiểu  đ ặc  trưng  ngh ệ thuật, phương  th ức tổ chức hoạt
động biểu diễn Rối  nư ớc  đ ể thấy  đư ợc  cơ  sở hình thành của nghệ thuật,
rút ra những giá trị văn   hóa  c ủa thể loại nghệ thuật này. Nghiên cứu
Múa rối  nư ớc  đ ặt trong mối quan hệ với một số thể loại Kịch, Múa,
Xiếc .(du nhập vào Việt Nam) và với thể loại có nguồn gốc từ Việt
Nam  như  Chèo,  ở hai mặt nội dung và hình thức,  đ ể thao tác nghiên
cứu,  so  sánh,  đối chiếu, phân tích một cách khái quát, tìm ra những nét
riêng của Múa rối  nư ớc  dư ới  góc  nhìn  văn  hóa  h ọc.
- Về không gian: Tập trung khảo sát Múa rối  nư ớc khu vực châu
thổ sông Hồng,   đi   sâu   nghiên  c ứu   trư ờng hợp 05 phường rối   nư ớc
truyền thống  và  02  đơn  vị nghệ thuật múa rối  nư ớc chuyên nghiệp.
- Về thời gian: Nghiên cứu Múa rối  nư ớc trong sự phát triển  văn  
hóa của thời kỳ phong kiến  Đ ại Việt  đ ể khái quát về nguồn gốc, sự hình
thành, phát triển của Múa rối  nư ớc Việt Nam trong tiến trình lịch sử. Về 3
cơ  s ở hình thành và giá trị văn  hóa  của Múa rối  nư ớc, nghiên cứu tập
trung vào Múa rối  nư ớc ở thời kỳ từ cuối thế kỷ XVI  cho  đến nay.
6.  Phương  pháp  ngh iên cứu
Luận án quán triệt chủ trương,  các  quan  điểm của  Đ ảng CSVN; các
văn  b ản của  Nhà  nư ớc về xây dựng và phát triển nền  văn  hóa  Vi ệt Nam,
về kế thừa di sản  văn  hóa.
Múa rối  nư ớc không chỉ là một loại  hình  văn  học nghệ thuật, mà
còn là một hiện  tư ợng  văn hóa, nên từ phương  pháp  lu ận của lí thuyết
tiếp cận  đ ịa - văn   hóa,   vùng   văn  hóa , luận án sử dụng phương   pháp  
nghiên cứu liên  ngành:  Văn  hóa  học, Nghệ thuật học, Sử học.
Chú trọng việc thu thập  tư  liệu trong quá trình khảo  sát  đi ền dã tại
thực  đ ịa,   phương pháp nghiên cứu chọn mẫu; Phương   pháp  kh ảo tả,
phương  pháp  phân  tích  - tổng hợp  đư ợc  dùng  để nhận thức và phân tích
đối  tư ợng nghiên cứu.
7.  Đóng  góp  của luận án
7.1. Về mặt lý luận
Lý giải sự hình thành, tồn tại, phát triển của Múa rối  nư ớc trong
tiến trình lịch sử xuất phát từ cơ  s ở văn  hóa  Vi ệt Nam; Phân tích, hệ
thống những giá trị văn  hóa  của Múa rối  nư ớc Việt Nam,  thông  qua  đó  
góp phần vào việc cung cấp  thêm  tư  liệu tham khảo cho  ngư ời nghiên
cứu tiếp theo về Múa rối  nư ớc.
7.2. Về mặt thực tiễn
Thông qua thực trạng mà luận  án  đã  đánh  giá , những  quan  đi ểm,
định  hư ớng, giải pháp, khuyến nghị bảo tồn và phát triển Múa rối  nư ớc,
giúp cho các nghệ sĩ,  nhà quản lý, các đơn  v ị nghệ thuật  có  đư ợc những
suy  nghĩ,  lựa chọn  đúng  đắn về đường lối phát triển của nghệ thuật, cho
công việc sáng tạo,  đ ổi mới, bảo tồn và phát triển Múa rối  nư ớc phù hợp
với  điều kiện thực tiễn của  đ ất  nư ớc.
8. Bố cục của Luận án
Ngoài phần Mở đầu (7 trang), Kết luận (6 trang), Tài liệu tham 4
khảo (10 trang) và Phụ lục (25 trang), nội dung chính của luận án gồm 4
chương: Chương  1. Tổng quan về Múa rối  nư ớc Việt Nam.
Chương  2. Cơ  sở hình thành Múa rối  nư ớc Việt Nam.
Chương  3. Giá trị văn  hóa  của Múa rối  nư ớc Việt Nam.
Chương  4. Bảo tồn và phát huy Múa rối  nư ớc Việt Nam.