Thạc Sĩ Cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của các cơ quan giám sát triều Nguyễn giai đoạn 1802 - 1885

MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cám ơn
Danh mục các chữ viết tắt
Mục lục
MỞ ÐẦU 1
Chương 1. CƠ QUAN GIÁM SÁT CỦA TRIỀU NGUYỄN GIAI ĐOẠN 1802 –
1885 16
1.1. TIỀN ĐỀ LỊCH SỬ VÀ YÊU CẦU THỰC TIỄN TRONG VIỆC GIÁM SÁT BỘ
MÁY HÀNH CHÍNH, HỆ THỐNG QUAN LẠI CỦA TRIỀU NGUYỄN GIAI ĐOẠN
1802 – 1885 . 16
1.1.1. Tiền đề từ lịch sử . 16
1.1.1.1. Tổ chức giám sát dưới các triều đại quân chủ Việt Nam trước triều
Nguyễn . 16
1.1.1.2. Cơ quan giám sát của triều Thanh, Trung Quốc 24
1.1.2. Yêu cầu thực tiễn đặt ra cho triều Nguyễn thành lập cơ quan giám sát 26
1.1.2.1. Yêu cầu trong việc giám sát hoạt động của chính quyền trung ương 26
1.1.2.2. Yêu cầu trong việc giám sát hoạt động của chính quyền địa phương . 36
1.1.2.3. Yêu cầu trong việc giám sát hoạt động của hệ thống quan lại từ trung
ương đến địa phương 42
1.2. CƠ QUAN GIÁM SÁT CỦA TRIỀU NGUYỄN GIAI ĐOẠN 1802 – 1885 44
1.2.1. Quá trình ra đời và kiện toàn cơ quan giám sát của triều Nguyễn giai
đoạn 1802 – 1885 . 44
1.2.2. Cơ cấu tổ chức và chức năng, nhiệm vụ 50
1.2.3. Chế độ thăng bổ và thuyên chuyển của triều Nguyễn đối với cơ quan
giám sát 58
1.2.4. Chế độ đãi ngộ, khen thưởng và kỷ luật 60
1.2.4.1. Chế độ đãi ngộ . 60
1.2.4.2. Chế độ khen thưởng và kỷ luật 63
Chương 2. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN GIÁM SÁT TRIỀU
NGUYỄN GIAI ĐOẠN 1802 – 1885 . 68 ML.2

2.1. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG ĐỘC LẬP 68
2.1.1. Độc lập trong việc can gián vua và hoàng thân quốc thích . 68
2.1.2. Độc lập trong các hoạt động hội triều và nghe chính sự 73
2.1.2.1. Trách nhiệm của Đô sát viện . 73
2.1.2.2. Trách nhiệm của các Cấp sự trung và Giám sát ngự sử 75
2.1.3. Độc lập trong giám sát hoạt động của các bộ, nha . 78
2.1.3.1. Đối với hoạt động của các bộ 78
2.1.3.2. Giám sát hoạt động của các nha . 81
2.1.4. Độc lập trong giám sát hoạt động của hệ thống quan lại và các đạo 83
2.1.4.1. Đối với hoạt động của hệ thống quan lại . 83
2.1.4.2. Đối với hoạt động của các đạo 86
2.1.5. Độc lập trong một số hoạt động khác 90
2.2. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG PHỐI HỢP . 92
2.2.1. Phối hợp trong nội bộ cơ quan giám sát 92
2.2.1.1. Phối hợp giữa Cấp sự trung các khoa 93
2.2.1.2. Phối hợp giữa Cấp sự trung với Giám sát ngự sử . 94
2.2.1.3. Phối hợp giữa các Giám sát ngự sử . 95
2.2.2. Tam Pháp ty: Thiết chế phối hợp giữa Đô sát viện, bộ Hình và Đại lý tự 97
2.2.2.1. Triều Nguyễn với việc thành lập và vận hành Tam Pháp ty . 97
2.2.2.2. Vai trò của Đô sát viện trong Tam Pháp ty . 101
2.2.2.3. Đóng góp của Tam Pháp ty . 103
2.2.3. Phối hợp trong hoạt động kinh lược sứ . 107
2.2.3.1. Quy định của triều Nguyễn và vai trò của cơ quan giám sát trong hoạt
động kinh lược 107
2.2.3.2. Những đóng góp của hoạt động kinh lược 109
2.2.4. Phối hợp thực hiện một số nhiệm vụ khác 112
2.2.4.1. Hội đồng trong hoạt động thanh tra . 112
2.2.4.2. Hội đồng giám sát, kiểm xét việc thu, chi ở các kho . 116
2.2.4.3. Hội đồng giám sát, kiểm xét trường thi 117
2.2.4.4. Hội đồng kiểm tra, giám sát hoạt động ở các lăng tẩm 119
2.2.4.5. Hội đồng trong một số hoạt động khác 119 ML.3

Chương 3. NHỮNG ĐÓNG GÓP, HẠN CHẾ TRONG CƠ CẤU TỔ CHỨC VÀ
THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN GIÁM SÁT TRIỀU NGUYỄN
GIAI ĐOẠN 1802 – 1885 123
3.1. NHỮNG ĐÓNG GÓP VÀ HẠN CHẾ TRONG CƠ CẤU TỔ CHỨC 123
3.1.1. Đóng góp . 123
3.1.2. Hạn chế . 126
3.2. NHỮNG ĐÓNG GÓP VÀ HẠN CHẾ QUA THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG . 127
3.2.1. Đóng góp . 127
3.2.1.1. Góp phần xây dựng và bảo vệ nền quân chủ chuyên chế 128
3.2.1.2. Trên lĩnh vực quốc phòng – an ninh 133
3.2.1.3. Trên lĩnh vực văn hóa – xã hội 135
3.2.1.4. Trên lĩnh vực kinh tế, thuế khóa và trị thủy 141
3.2.2. Hạn chế . 143
KẾT LUẬN 147
CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 154
TÀI LIỆU THAM KHẢO 155
PHỤ LỤC PL.1 – PL.54



MỞ ÐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Sau nhiều biến cố thăng trầm, đến năm 1802 Nguyễn Ánh giành được chiến
thắng trước nhà Tây Sơn lập ra vương triều Nguyễn, mở đầu giai đoạn trị vì kéo dài
143 năm của triều đại quân chủ cuối cùng ở Việt Nam. Trong thời gian trị vì, 4 vị
vua đầu của triều Nguyễn, từ Gia Long, Minh Mạng đến Thiệu Trị, Tự Đức đã dày