Thạc Sĩ Chuyển đổi việc làm của lao động nông thôn thị xã Phúc Yên trong quá trình đô thị hoá

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: Chuyển đổi việc làm của lao động nông thôn thị xã Phúc Yên trong quá trình đô thị hoá
Mô tả bị lỗi font vài chữ chứ tài liệu không bị lỗi nhé

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT . v
DANH MỤC BẢNG . vi
DANH MỤC BIỂU ðỒ . vii
1. MỞ ðẦU . 1
1.1. Tính cấp thiết của ñề tài 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu 2
1.2.1. Mục tiêu chung . 2
1.2.2. Mục tiêu cụ thể . 3
1.3. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu .3
1.3.1. ðối tượng nghiên cứu . 3
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu 3
2. TỔNG QUAN VỀ CHUYỂN ðỔI VIỆC LÀM CỦA LAO ðỘNG
NÔNG THÔN 4
2.1. Cơ sở lý luận .4
2.1.1. Một số khái niệm và quan ñiểm 4
2.1.2. Tính tất yếu khách quan của chuyển ñổi việc làm dưới tác
ñộng của ñô thị hoá . 14
2.1.3. Các lý thuyết về dịch chuyển lao ñộng 15
2.1.4. Các chính sách về hỗ trợ chuyển ñổi việc làm trong quá
trình ñô thị hoá . 19
2.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng ñến chuyển ñổi việc làm của lao
ñộng nông thôn trong quá trình ñô thị hoá 20
2.2. Cơ sở thực tiễn 25
2.2.1. Ảnh hưởng của ðTH với vấn ñề chuyển ñổi việc làm tại các
vùng nông thôn của các nước . 25
2.2.2. Kinh nghiệm trong chuyển ñổi và giải quyết việc làm cho
lao ñộng nông thôn trong quá trình CNH và ðTH 32
2.3. Các nghiên cứu có liên quan .36
3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 39
3.1. ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu 39
3.1.1. ðiều kiện tự nhiên 39
3.1.2. ðiều kiện kinh tế - xã hội 41
3.2. Phương pháp nghiên cứu .44
3.2.1. Phương pháp tiếp cận 44
3.2.2. Chọn ñiểm nghiên cứu 45
3.2.3. Phương pháp thu thập thông tin 45
3.2.4. Các phương pháp phân tích chủ yếu . 47
3.2.5. Các chỉ tiêu nghiên cứu . 48
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN . 50
4.1. Thực trạng chuyển ñổi việc làm lao ñộng nông thôn thị xã Phúc Yên .50
4.1.1. Các thông tin chung về nhóm hộ và lao ñộng 50
4.1.2. Khái quát quá trình ñô thị hoá và công nghiệp hoá và tình
trạng mất ñất của nông dân thị xã Phúc Yên . 52
4.1.3. Sự chuyển dịch cơ cấu lao ñộng của lao ñộng nông thôn thị
xã Phúc Yên trong những năm qua . 58
4.1.4. Hình thức việc làm và mức ñộ chuyển ñổi việclàm của lao
ñộng nông thôn thị xã Phúc Yên . 63
4.1.5. Tình hình thu nhập và ñời sống của lao ñộng sau khi chuyển
ñổi việc làm của lao ñộng nông thôn thị xã Phúc Yên . 71
4.2. Các yếu tố ảnh hưởng ñến chuyển ñổi việc làm 75
4.2.1. Nhóm các yếu tố nội sinh 75
4.2.2. Nhóm các yếu tố ngoại sinh 81
4.2.3. Cơ hội và thách thức trong chuyển ñổi việc làm của lao
ñộng nông thôn thị xã Phúc Yên . 94
4.3. Các ñịnh hướng và giải pháp ñể nâng cao hiệu quả trong chuyển ñổi
việc làm cho lao ñộng nông thôn .97
4.3.1. ðịnh hướng . 97
4.3.2. Giải pháp chính sách vĩ mô . 98
4.3.3.Các giải pháp hỗ trợ chuyển ñổi việc làm của lao ñộng
nông thôn 100
4.3.4. Các giải pháp ñào tạo nâng cao chất lượng lao ñộng . 105
5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 108
5.1. Kết luận .108
5.2. Kiến nghị .109
TÀI LIỆU THAM KHẢO 111
PHỤ LỤC 114

1. MỞ ðẦU
1.1. Tính cấp thiết của ñề tài
Quá trình ñô thị hoá ñã và ñang diễn ra mạnh mẽ trên phạm vi cả nước
nói chung và Vĩnh Phúc nói riêng. Ở tầm vĩ mô, một mặt ñô thị hoá là một
trong những giải pháp quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội
theo hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ñáp ứng mục tiêu công nghiệp hoá,
hiện ñại hoá: phát triển mạnh các ngành công nghiệpvà thương mại - dịch vụ
mà ðảng và Nhà nước ñã ñề ra trong giai ñoạn từ nayñến năm 2020. Mặt
khác, ñô thị hoá cũng là một trong những chỉ tiêu quan trọng phản ánh sự phát
triển của một ñất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những tác ñộng tích cực, vẫn còn
có không ít những bất cập, tồn tại ñặt ra cần phải giải quyết, ñặc biệt là vấn ñề
lao ñộng - việc làm ñối với một bộ phận lớn dân cư nông thôn bị rơi vào tình
trạng thất nghiệp và thiếu việc làm khi bị thu hồi ñất ñai phục vụ mục tiêu ñô
thị hoá.
Vĩnh Phúc là một trong những tỉnh có tốc ñộ ñô thị hoá thuộc loại
nhanh so với các ñịa phương khác trong cả nước. Những năm trước 1997,
kinh tế còn nhiều khó khăn, mức tăng trưởng chậm, phụ thuộc chủ yếu vào
nông nghiệp, thu ngân sách của tỉnh mới chỉ ñạt trên dưới 100 tỷ ñồng, GDP
bình quân ñầu người chỉ bằng 47,8% bình quân cả nước. Sau gần 15 năm phát
triển, Vĩnh Phúc ñã trở thành một tỉnh công nghiệp với cơ cấu kinh tế: Công
nghiệp – xây dựng chiếm tỷ trọng: 57,9%, nông nghiệp chiếm 16,3%, thương
mại - dịch vụ chiếm 25,8%. ðặc biệt là Vĩnh Phúc làmột trong những tỉnh
thực hiện tốt chính sách giải quyết việc làm sau thu hồi ñất thể hiện thông qua
việc xây dựng ñề án “Dạy nghề cho lao ñộng nông thôn, lao ñộng ở vùng
dành ñất phát triển công nghiệp”.
Với vị trí ñịa lý, hệ thống giao thông thuận lợi, thị xã Phúc Yên có ñiều
kiện phát triển ña dạng các ngành kinh tế. Trong ñó, tập trung phát triển theo
cơ cấu: Công nghiệp - dịch vụ - du lịch - nông, lâm, nghiệp. Những năm qua,
giá trị sản xuất công nghiệp và xây dựng của thị xãñều tăng từ 30- 35%; tổng
thu ngân chiếm 70% tổng thu ngân sách của cả tỉnh. Là một thị xã có tốc ñộ
ñô thị hoá nhanh, chỉ trong một vài năm trở lại ñâyñã thu hút ñược 60 dự án
trong và ngoài nước với tổng vốn ñầu tư hơn 3.300 tỷ ñồng và trên 100 triệu
USD với tổng diện tích ñất thu hồi hàng nghìn ha. ði cùng những dự án, hạ
tầng kĩ thuật và hạ tầng xã hội ở các khu vực dân cư xung quanh vùng quy
hoạch cũng ñược cải tạo và nâng cấp ñồng bộ. ðời sống của người dân có
nhiều thay ñổi theo chiều hướng tích cực, hạ tầng cơ sở và hệ thống (y tế, giáo
dục, giao thông .) ngày càng ñược cải thiện hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những
tác ñộng của ñô thị hoá ñối với ñời sống kinh tế - xã hội nói chung, không thể
không ñề cập tới những tác ñộng của nó ñối với vấn ñề lao ñộng - việc làm.
Cùng với quá trình ñô thị hoá là xu hướng diện tíchñất nông nghiệp của
thị xã này càng bị thu hẹp lại và cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng giảm tỷ
trọng nông nghiệp ñã tất yếu dẫn ñến việc chuyển ñổi cơ cấu lao ñộng và việc
làm của người dân, ảnh hưởng ñến thu nhập và ñời sống của họ. Vấn ñề ñặt ra
ở ñây là cơ cấu lao ñộng và việc làm của người dân trong thị xã ñã chuyển ñổi
như thế nào dưới tác ñộng của ñô thị hoá? Người dânñã thực hiện những chiến
lược sinh kế như thế nào ñể có thể thích nghi với hoàn cảnh và ñiều kiện sống
mới? Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu ñề tài ”Chuyển ñổi việc làm của
lao ñộng nông thôn thị xã Phúc Yên trong quá trình ñô thị hoá”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu chung
Phân tích thực trạng chuyển ñổi việc làm và ñời sống người lao ñộng
nông thôn thị xã Phúc Yên. Phát hiện những tác ñộngcủa quá trình ñô thị
hoá ñến việc chuyển ñổi việc làm của người lao ñộngtrong thời gian qua.
ðồng thời ñưa ra các khuyến nghị và giải pháp phù hợp nhằm hỗ trợ cho
việc chuyển ñổi việc làm ñạt hiệu quả cao cho lao ñộng nông thôn thị xã
Phúc Yên.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển ñổi việc
làm của lao ñộng nông thôn trong quá trình ñô thị hoá.
- Phân tích thực trạng chuyển ñổi việc làm của lao ñộng nông thôn thị
xã Phúc Yên.
- Phân tích các nhân tố tác ñộng tới chuyển ñổi việc làm của người lao
ñộng nông thôn tại thị xã Phúc Yên.
- ðưa ra các giải pháp và khuyến nghị phù hợp nhằm tạo việc làm,
nâng cao hiệu quả việc chuyển ñổi việc làm cho lao ñộng nông thôn thị xã
Phúc Yên.
1.3. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1. ðối tượng nghiên cứu
Các vấn ñề về việc làm, chuyển ñổi việc làm và các ảnh hưởng ñến
chuyển ñổi việc làm và ñời sống của người lao ñộng nông thôn thị xã Phúc
Yên trong quá trình ñô thị hoá.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi thời gian: ñề tài nghiên cứu từ năm 2003 ñến 2010
Phạm vi không gian: Người lao ñộng nông thôn trên ñịa bàn thị xã
Phúc Yên quản lý.
Phạm vi nội dung:
+ Thực trạng chuyển ñổi việc làm của lao ñộng nông thôn thị xã Phúc Yên.
+ Các nhân tố tác ñộng tới chuyển ñổi việc làm của người lao ñộng
nông thôn tại thị xã Phúc Yên.
+ Các giải pháp và kiến nghị nhằm tạo việc làm, nâng cao hiệu quả
chuyển ñổi việc làm cho người lao ñộng nông thôn thị xã Phúc Yên.

2. TỔNG QUAN VỀ CHUYỂN ðỔI VIỆC LÀM CỦA
LAO ðỘNG NÔNG THÔN
2.1. Cơ sở lý luận
2.1.1. Một số khái niệm và quan ñiểm
2.1.1.1. Việc làm
Khái niệm
ðể hiểu rõ khái niệm việc làm và người có việc làm,trước hết ta cần tìm
hiểu khái niệm về nguồn lao ñộng.
Nguồn lao ñộng bao gồm toàn bộ những người trong ñộtuổi lao ñộng có
khả năng lao ñộng, không kể ñến trạng thái có việc làm hay không có việc làm,
nhưng có nhu cầu làm việc. Nguồn lao ñộng cũng bao gồm cả những người trên
hoặc dưới tuổi lao ñộng có tham gia lao ñộng.
Mỗi nước có quy ñịnh riêng về ñộ tuổi lao ñộng. Hiện nay trong Bộ luật
lao ñộng nước ta quy ñịnh là: nam từ 15 – 60 tuổi, còn nữ từ 15 – 55 tuổi. Về
người trên tuổi lao ñộng quy ñổi, thì cứ hai người bằng một người trong tuổi lao
ñộng, còn người dưới tuổi lao ñộng (chỉ tính từ 13 – 14 tuổi) cứ ba người từ 13 –
14 tuổi ñược tính bằng một người trong tuổi lao ñộng.
Việc làm, thiếu việc làm, thất nghiệp là một trong những vấn ñề có tính
chất toàn cầu, là mối quan tâm của hầu hết các quốcgia, bởi nó ảnh hưởng trực
tiếp ñến sự phát triển của một ñất nước. Tăng việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp là
một trong những biện pháp quan trọng ñể từng bước ổn ñịnh và nâng cao ñời
sống nhân dân, ñảm bảo phát triển bền vững. ðặc biệt là ñối với Việt Nam, tốc
ñộ tăng dân số, nguồn lao ñộng cao, trong khi tốc ñộ tăng trưởng kinh tế, tạo mở
việc làm bị hạn chế do khả năng cung về vốn, tư liệu sản xuất còn thấp.
ðã có nhiều công trình nghiên cứu ñưa ra khái niệm việc làm theo các
khía cạnh khác nhau:
* Theo Tổ chức lao ñộng quốc tế (ILO) thì khái niệmviệc làm chỉ ñề
cập ñến trong mối quan hệ với lực lượng lao ñộng. Khi ñó, việc làm ñược
phân thành hai loại: Có trả công (những người làm thuê, học việc ) và
không ñược trả công nhưng vẫn có thu nhập (giới chủlàm kinh tế gia ñình ).
Những người ñang làm việc trong lực lượng vũ trang cũng ñược coi là có việc
làm. Vì vậy, việc làm ñược coi là hoạt ñộng có ích mà không bị pháp luật
ngăn cấm có thu nhập bằng tiền (hoặc bằng hiện vật). Những người có việc
làm là những người làm một việc gì ñó có ñược trả công, lợi nhuận, ñược
thanh toán bằng tiền hoặc hiện vật, hoặc tham gia vào các hoạt ñộng mang
tính chất tự tạo việc làm vì lợi ích hay vì thu nhập của gia ñình, không ñược
nhận tiền công (hiện vật). Khái niệm này ñã ñược chính thức nêu tại Hội nghị
quốc tế lần thứ 13 (ILO.1993) và ñã ñược áp dụng ở nhiều nước.
Ở nước ta trong thời kì bao cấp. Nhà nước ñã ñứng ra giải quyết việc
làm, trực tiếp quản lý nguồn lao ñộng kể từ khâu ñào tạo, phân bổ theo chỉ
tiêu pháp lệnh ñến việc sử dụng và ñãi ngộ ñối với người lao ñộng. Trong giai
ñoạn ấy, những khái niệm thiếu việc làm, lao ñộng dư thừa, việc làm không
ñầy ñủ hầu như không ñược biết ñến. Còn khái niệm thất nghiệp dưới bất kì
hình thức nào cũng bị coi là ñiều cấm kỵ. Trong nềnkinh tế quốc dân, xu
hướng quốc doanh hoá ñược coi là một ñiều tất yếu. Hướng phấn ñấu của mọi
cơ sở sản xuất là chuyển nhanh vào khu vực quốc doanh ñể mang nhãn hiệu là
“thành phần kinh tế XHCN”. Còn ñối với mỗi công dânlà ñứng vào ñội ngũ
viên chức của Nhà nước. Do ñó, việc làm và người cóviệc làm ñược xã hội
thừa nhận và trân trọng là những người làm việc trong thành phần kinh tế
quốc doanh, khu vực Nhà nước và kinh tế tập thể.
Khi chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo
cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, thì những quan ñiểm ñó không
còn phù hợp nữa. Quan ñiểm về việc làm cần ñược hiểu là “hoạt ñộng lao
ñộng không bị pháp luật ngăn cấm tạo ra thu nhập hoặc tạo ñiều kiện cho các
thành viên trong hộ gia ñình có thêm thu nhập”. ðiều này cũng phù hợp với

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ tài nguyên môi trường (2006), tình hình sử dụng ñất nông nghiệp xây
dựng các KCN, khu ñô thị mới và ñời sống của người có ñất bị thu hồi.
2. Chính Phủ, Nghị ñịnh 197/2004/Nð-CP ngày 03/12/2004 về việc bồi
thường và tái ñịnh cư khi Nhà Nước thu hồi ñất, Công báo.
3. Chu TiÕn Quang (2001), viÖc lµm ë n«ng th«n - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p,
NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
4. ðức Kế- Phong Cầm (2008), Kỳ III “ðô thị hóa và công nghiệp hóa-
hàng
triệunôngdânbịảnhhưởng”,Tiềnphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleI
D=123715&ChannelID.
5. Hữu ðức-Tiến Trung-Duy Cường- Trần Hùng- Tuấn Anh (Tháng
8/2010), chọn nghề - vấn ñề nóng bỏng. Tạp chí cộngsản, tr 3-14.
6. Giải quyết việc làm và ổn ñịnh ñời sống dân cư vùng chuyển ñổi sử
dụng ñất nông nghiệp, tạp chí lao ñộng và xã hội số322/2007.
7. J. Harris và M.Todara “di dân, thất nghiệp và phát triển: Phân tích hai
khu vực” American Economic Review 1970 tập 60 trang126-142
8. Khánh Chi,(2006), “việc làm cho nông dân lớn tuổi” http:/
www.hoinongdan. Org.vn/channel. Apx?code=NEWS&NewsID=5578.
9. Lê Du Phong (2007), Thu nhập, ñời sống, việc làmcủa người có ñất bị thu
hồi ñể xây dựng các KCN, khu ñô thị kết cấu hạ tầngkinh tê- xã hội các
công trình công cộng phục vụ lợi ích quốc gia, NXB Chính trị quốc gia.
10. Lê ðình Thọ (tháng 5/2009), Khu Kinh tế Nghi Sơn - Thanh Hóa: Thị
trường hấp dẫn cho các nhà ñầu tư. Tạp chí khoa họccông nghệ, tr22-24.
11. Nguyễn Duy Quý (1998), ðô thị hóa trong quá trình công nghiệp hóa
kinh nghiệm của Nhật Bản và một số nước khác, NXB Khoa học xã
hội, Hà Nội.
12. Nguyễn Duy Hoàn (2008), Sinh kế của người dân ven khu công nghiệp
Tiên Sơn, Tỉnh Bắc Ninh- Thực trạng và giải pháp, luận văn thạc sĩ
kinh tế, ðại học nông nghiệp Hà nội.
13. NguyÔn §¹t, Quy ho¹ch vµ kiÕn tróc Sµi Gßn 10 n¨m ®æi míi,
Http://fwww.nhipsong.org%2fagazine%2fns32.html/
14. Nguyễn Tiệp, PGS.TS - Hiệu trưởng trường ðại học lao ñộng xã hội,
Việc làm cho người lao ñộng trong quá trình chuyển ñổi mục ñích sử
dụng ñất (17/4/2008), Tạp chí Cộng sản số 17/2008.
15. Nguyễn Thị Thu Hương (2007), ðịnh hướng và các giải pháp chủ yếu giải
quyết việc làm cho lao ñộng nông nghiệp sau khi bàngiao ñất cho KCN
trên ñịa bàn Tỉnh Hải Dương, luận văn thạc sỹ kinh tế, ðại học nông
nghiệp Hà nội.
16. Niên giám thống kê thị xã Phúc Yên giai ñoạn 2006 – 2010
17. Phạm Ngọc Linh-Nguyễn Thị Kim Dung (2008), Kinh tế phát triển,
NXB ðại học kinh tế quốc dân.
18. Thùc tr¹ng lao ®éng - viÖc lµm ë ViÖt Nam (2000), NXB Thèng kª, Hµ
Néi.
19. Thái Ngọc Tịnh, 2002, Luận án tiến sĩ kinh tế, Những giải pháp chủ
yếu nhằm giải quyết việc làm ở nông thôn Hà Tĩnh, Thái Ngọc Tịnh,
Trường ðHNN Hà Nội
20. Thực trạng thu nhập, ñời sống, việc làm của người có ñất bị thu hồi ñể xây
dựng các khu công nghiệp, khu ñô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã
hội, nhu cầu công cộng và lợi ích quốc gia.
22. Trần Văn Hướng (2005), Tìm hiểu sinh kế trong nông hộ ở xã Lạc
Hồng, huyện Văn Lâm, Tỉnh Hưng Yên, Luận văn tốt nghiệp ñại học,
ðại học nông nghiệp Hà Nội.
23. Trần Thị Loan (2008), Nghiên cứu ảnh hưởng của việc thu hồi ñất ñến
ñời sống, môi trường và việc làm của người dân xã Lai Vu, Huyện
Kim Thành, tỉnh Hải dương, luận văn thạc sỹ kinh tế, ðại học nông
nghiệp Hà nội.
24. UBND thị xã Phúc Yên (2010),Qui hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã
hội ñến năm 2020 và ñịnh hướng ñến năm 2030.
25. Vũ Huyền Thương(2007), Tác ñộng của việc xây dựng KCN tập trung,
khu chế xuất ñến sản xuất và ñời sống của hộ nông dân bị thu hồi ñất
sản xuất tại huyện An Dương- Thành Phố Hải Phòng, luận văn thạc sỹ
kinh tế, ðại học nông nghiệp Hà nội.