Tiến Sĩ Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế là nội dung quan trọng
không thể thiếu trong việc hoạch định chính sách, xây dựng chiến lược,
phương hướng và các mục tiêu, giải pháp phát triển kinh tế- xã hội của mỗi
quốc gia, mỗi vùng miền, địa phương. Ở nước ta, từ khi thực hiện công cuộc
đổi mới đất nước, cơ cấu kinh tế đã có sự chuyển dịch theo hướng tích cực,
nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi chúng ta đang đẩy mạnh sự nghiệp công
hóa, hiện đại hóa đất nước thì cơ cấu ngành kinh tế có bước chuyển dịch khá
nhanh từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ; cơ cấu các thành phần
kinh tế cũng có sự thay đổi lớn. Sự chuyển dịch đó đã góp phần quan trọng
đưa nền kinh tế nước ta thoát khỏi tình trạng kém phát triển, huy động tốt các
nguồn lực, nhất là nguồn lực bên ngoài và nâng cao sức cạnh tranh của nền
kinh tế. Tuy nhiên, so với yêu cầu của sự phát triển, quá trình chuyển dịch cơ
cấu trong từng ngành, từng địa phương vẫn còn những hạn chế, bất cập; kinh
tế tăng trưởng chủ yếu vẫn theo chiều rộng, chủ yếu dựa vào nguồn tài
nguyên và lao động giản đơn, cơ cấu ngành hình thành vẫn dựa chủ yếu trên
cơ sở nguồn lực sẵn có. Do đó, việc xác định và xây dựng cơ cấu kinh tế hiện
đại là một trong những nội dung cơ bản của quá trình công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước, nhằm phát huy tốt mọi nguồn lực, tiềm năng và lợi thế so
sánh của mỗi địa phương, quốc gia, thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển bền
vững của nền kinh tế.
Thành phố Thái Nguyên là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá, giáo
dục, khoa học kỹ thuật, y tế, du lịch, dịch vụ của tỉnh Thái Nguyên và vùng
trung du miền núi Bắc Bộ; là đô thị loại I trực thuộc tỉnh từ năm 2010. Với vị
trí đặc biệt đó, sự phát triển kinh tế của Thành phố Thái Nguyên có ảnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


2
hưởng rất lớn đến sự phát triển kinh tế của cả tỉnh và của vùng. Hiện nay, cơ
cấu kinh tế của thành phố đã có sự chuyển dịch tích cực theo hướng tăng dần
tỷ trọng ngành dịch vụ, thương mại. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã
đạt được, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nhất là cơ cấu ngành kinh tế ở thành
phố Thái Nguyên vẫn còn những hạn chế, bất cập; sự chuyển dịch cơ cấu kinh
tế tuy đã theo hướng dịch vụ- công nghiệp- nông nghiệp nhưng tỷ trọng ngành
dịch vụ trong nền kinh tế còn chưa thật sự vượt trội, tăng trưởng của ngành
công nghiệp những năm gần đây có chiều hướng sụt giảm, chủ yếu vẫn vào
các ngành truyền thống, sự chuyển dịch cơ cấu trong nội bộ các ngành kinh tế
còn chậm so với tiềm năng, yêu cầu của một thành phố đô thị loại I trực thuộc
tỉnh; tỷ trọng của một số ngành dịch vụ quan trọng trong cơ cấu GDP của lĩnh
vực dịch vụ còn thấp, dịch vụ có giá trị gia tăng cao còn kém phát triển.
Đã có một số đề tài nghiên cứu của các tác giả như: Bùi Việt Thắng
(2011): Những giải pháp chủ yếu nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở thành phố Thái Nguyên; Nguyễn
Thanh Bình (2013): Phát triển bền vững kinh tế thành phố Thái Nguyên đến
năm 2020. Tuy nhiên, các nghiên cứu đó mới chỉ triển khai trên một lĩnh vực,
một khía cạnh hoặc đề cập được một phần trong sự chuyển dịch cơ cấu kinh
tế Thành phố Thái Nguyên mà chưa nghiên cứu được toàn diện về chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế nói chung và chuyển dịch trong nội bộ các ngành
kinh tế của thành phố Thái Nguyên nói riêng. Vì thế, việc nghiên cứu một
cách có hệ thống sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Thành phố Thái
Nguyên, đề xuất một số giải pháp để chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của
Thành phố nhanh và bền vững trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước; xây dựng Thành phố Thái Nguyên theo hướng văn minh,
hiện đại là thực sự cần thiết, do đó tôi chọn đề tài: "Chuyển dịch cơ cấu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


3
ngành kinh tế Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” để nghiên cứu
cho luận văn thạc sĩ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng
chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành của Thành phố Thái Nguyên những năm
qua, đánh giá những kết quả đã đạt được, những hạn chế, tồn tại, từ đó đề xuất
những quan điểm, phương hướng, mục tiêu, giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế Thành phố Thái Nguyên trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Để đạt được mục tiêu trên, luận văn thực hiện các mục tiêu cụ thể sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế.
- Tìm hiểu thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung và cơ cấu
ngành kinh tế ở Thành phố Thái Nguyên từ năm 2010 đến năm 2013.
- Đề ra các quan điểm, mục tiêu, định hướng và giải pháp chuyển dịch
cơ cấu ngành kinh tế Thành phố Thái Nguyên đến năm 2020.
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Thành phố Thái
Nguyên. Trong quá trình nghiên cứu luận văn đề cập tới một số vấn đề có liên
quan khác như chuyển dịch cơ cấu kinh tế chung, những yếu tố tác động đến
quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Thành phố Thái Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Nghiên cứu và đánh giá quá trình chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế ở Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
- Thời gian: Đề tài nghiên cứu trong khoảng thời gian từ năm 2010-
2013, giải pháp đến năm 2020.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


4
- Phạm vi nội dung: Nghiên cứu sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành
và nội bộ từng ngành kinh tế.

4. Những đóng góp của luận văn
- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về cơ cấu kinh tế, cơ cấu
ngành kinh tế và sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
- Đánh giá đúng thực trạng cơ cấu ngành kinh tế của Thành phố Thái
Nguyên trên cơ sở khoa học và thực tiễn.
- Đưa ra những quan điểm, mục tiêu, định hướng và giải pháp mang
tính toàn diện, khoa học và đột phá cho sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
của Thành phố Thái Nguyên, góp phần đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế theo hướng ưu tiên phát triển dịch vụ, công nghiệp theo Nghị quyết
Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2010-2015 đã đề ra.
- Luận văn có thể cung cấp thêm các luận cứ khoa học giúp các cấp,
các ngành trong việc xây dựng kế hoạch, định hướng phát triển kinh tế; xây
dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Thành
phố Thái Nguyên nói riêng và các địa phương nói chung trong thời gian tới.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu thành bốn chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thành phố
Thái Nguyên từ năm 2010-2013.
Chương 4: Định hướng và giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.






Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN . i
LỜI CẢM ƠN . ii
MỤC LỤC . iii
DANH MỤC CÁC BẢNG . vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ . viii
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu 3
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 3
4. Những đóng góp của luận văn 4
5. Kết cấu của luận văn . 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH
CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ . 5
1.1. Cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế . 5
1.1.1. Cơ sở lý luận về cơ cấu kinh tế . 5
1.1.2. Cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế 10
1.1.3. Cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 13
1.1.4. Những yếu tố ảnh hưởng tới sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 19
1.2. Cơ sở thực tiễn của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 28
1.2.1. Thực tiễn chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một số nước 28
1.2.2. Thực tiễn chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Việt Nam . 30
1.2.3.Thực tiễn chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của một số tỉnh, thành
phố trong cả nước 33
1.3. Những bài học kinh nghiệm rút ra cho chuyển dịch cơ cấu ngành kinh
tế của thành phố Thái Nguyên 40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


iv
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 42
2.1. Câu hỏi nghiên cứu 42
2.2. Phương pháp nghiên cứu 43
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu . 43
2.2.2. Địa bàn nghiên cứu . 43
2.2.3. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể . 43
2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu 45
2.4. Khung phân tích của đề tài . 46
Chương 3: THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH
KINH TẾ THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN . 46
3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Thái Nguyên . 46
3.1.1. Điều kiện tự nhiên của thành phố Thái Nguyên . 46
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 51
3.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở thành phố Thái
Nguyên, tỉnh Thái Nguyên 56
3.2.1. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo GDP . 56
3.2.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo vốn đầu tư 60
3.2.3. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành kinh tế . 63
3.2.4. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế qua cơ cấu hàng xuất khẩu 65
3.2.5. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu nội bộ các ngành kinh tế . 66
3.2.6. Đánh giá chung sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Thành phố
Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên . 80
3.2.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thành
phố Thái Nguyên . 85
3.2.8. Phân tích những tiềm năng, cơ hội và khó khăn, thách thức đối với
sự phát triển và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thành phố Thái Nguyên 91

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


v
Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHUYỂN
DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN,
TỈNH THÁI NGUYÊN . 94
4.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên 94
4.1.1. Dự báo bối cảnh quốc tế, khu vực và trong nước tác động đến phát
triển kinh tế xã hội của thành phố Thái Nguyên . 94
4.1.2. Quan điểm, mục tiêu, định hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Thành phố Thái Nguyên, Tỉnh Thái Nguyên 96
4.2. Giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Thành phố
Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên . 103
4.2.1. Lựa chọn phương án chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý trên cơ sở
phát huy tối đa hiệu quả, lợi thế so sánh của các ngành kinh tế . 103
4.2.2. Xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội đồng bộ; sử dụng hiệu quả
các nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhất là tài nguyên đất đai, khoáng sản
để đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế . 105
4.2.3. Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đẩy nhanh chuyển
dịch cơ cấu lao động phù hợp với chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế 106
4.2.4. Huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư, đáp ứng
yêu cầu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo hướng hiện đại 107
4.2.5. Đẩy mạnh ứng dụng các thành tựu của khoa học, công nghệ, kỹ thuật
hiện đại vào quá trình sản xuất kinh doanh và quản lý . 108
4.2.6. Đẩy mạnh phát triển thị trường, mở rộng xuất khẩu, coi trọng thị trường
trong nước đồng thời chủ động hội nhập quốc tế . 109
4.2.7. Đề xuất các cơ chế, chính sách và ban hành các cơ chế nhằm đẩy mạnh
chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của thành phố Thái Nguyên đi đôi với giải
quyết tốt các vấn đề xã hội; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính
quyền và cải cách hành chính 110

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/


vi
4.3. Một số kiến nghị 111
KẾT LUẬN . 113
TÀI LIỆU THAM KHẢO 115
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CN - TTCN : Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp
GDP : Tổng sản phẩm quốc nội
KHCN : Khoa học công nghệ
TTDL : Thể thao du lịch
XHCN : Xã hội chủ nghĩa