Luận Văn Chính sách đối ngoại và phương thức tìm kiếm vị thế chính trị mới của Nhật Bản

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
quan hệ quốc tế vào cuối những năm 1990 của thế kỷ 20 và những năm 1990 của thế kỷ 20 và những năm đầu thế kỷ 21 có những diễn biến bất ngờ. Việc xác lập vị thế chính trị bằng chiến tranh truyền thống đã không được ưu tiên sử dụng như trước. Các chủ thể tham gia quan hệ quốc tế trong thời gian này không đơn thuần tìm kiếm vị thế bá chủ thế giới bằng con đường quân sự mà có sự kết hợp với các sức mạnh khác. Nhật Bản vốn là một cường quốc quân sự theo ý mình mà phải trong khuôn khổ pháp lý quốc giá và qte.
Sau chiến tranh, Nhật Bản là nước bại trận, kinh tế bị kiệt quệ, vị thế chính trị bị suy giảm. Cảm nhận thấm thía được những mất mát, do chiến tranh mang lại, kể từ sau đại chiến thế giới hai, Nhật Bản đã chọn con đường phát triển đất nước theo đường lối hoà bình. Nước Nhật cam kết từbỏ chiến tranh, không duy trì quân đội, mà chỉ duy trì lực lượng phòng vệ. Theo đường hướng này, những thập kỷ sau Nhật Bản đã vươn lên trở thành một cường quốc kinh tế, trở thành một trong ba trung tâm - tài chính lớn nhất thế giới cùng với Mỹ và liên minh châu Âu (EU). Tuy nhiên Nhật Bản lại không có được vị thế chiến tranh tương xứng với tiềm lực kinh tế hùng mạnh của mình. Vì vậy, trong thời gian gần đây, Nhật Bản đã và đang nỗ lực đê trở thành “quốc gia bình thường” như các quốc gia khác trên thế giới.
Xuất phát từ thực tế đó, với mong muốn tìm hiểu tại sao khi Nhật Bản đã là một “chàng khổng lồ” về kinh tế mà về phương diện chính trị lại là “chú lùn”? Và để khắc phục được tình trạng này, Nhật Bản đã và đang có chiến lược gì? Tại sao Nhật Bản phải tìm kiếm vị thế chính trị mới? Để tìm kiếm vị thế đó, Nhật Bản đã sử dụng các phương thức nào?
Trong bối cảnh quốc tế hoà bình, hợp tác, các quốc gia không ngừng tập trung phát triển kinh tế. Việc Nhật Bản tìm kiếm vị thế chính trị mới có tác động như thế nào tới quan hệ quốc tế và đặc biệt tới sự phát triển của Việt Nam? Đó là những vấn đề lớn đang đặt ra dv các nhà nghiên cứu, các nhà hoạch định chính trị và những người làm công tác đối ngoại đòi hỏi cần có sự giải quyết thoả đáng. Trên thực tế đã có rất nhiều công trình nghiên cứu, cũng như các chính sách và phương thức Nhật Bản đang áp dụng như Trên báo Sài Gòn Giải phóng số ra ngày 23/11/2000 có đăng bài “Nhật Bản trở thành uỷ viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc” của tác giả Mai Ngọc. Bài báo đã đề cập thời điểm Nhật Bản thể hiện rõ mong muốn nâng cao vai trò của mình và phương thức hành động, cũng như thái độ của một số nước và tổ chức trước nỗ lực của Nhật Bản trong việc trở thành uỷ viên thường vụ của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Hay như trên báo tin tức, trong mục Thếgiới sự kiện vớitiêu đề “Nhật Bản tìm kiếm vị thế cường quốc trong thế kỷ 21” với ba số liền ra các ngày 19, 21, 22/1/2002 đã nêu lên khái quát các phương thức Nhật Bản đã và đang tiến hành để tìm kiếm vị thế cường quốc trong thế kỷ mới. Đặc biệt sau sự kiện khủng bố tấn công vào nước Mỹ có rất nhiều bài viết, bài nghiên cứu về chính sách đối ngoại và mục tiêu của Nhật Bản trong thế kỷ mới. Điển hình là cuốn “Trật tự thế giới sau 11-9” của Nhà xuất bản Thông tấn, Hà Nội, năm 2002 cũng đã phân tích việc “Nhật Bản tìm kiếm vị thế cường quốc trong môi trường an ninh quốc tế mới”. Tiếp đến là Bài viết của TS Ngô Xuân Bình - Trung tâm nghiên cứu Nhật Bản với tiêu đề “Điều chỉnh chính sách đối ngoại của Nhật Bản và tác động tới quan hệ Việt Nam - Nhật Bản” đăng trên tạp chí Nghiên cứu Nhật Bản và Đông Bắc Á, số 4, năm 2003. Bài viết đã đề cập tới phạm vi điều chỉnh của chính sách đối ngoại của Nhật Bản và tác động của nó.
Ngoài ra còn có nhiều bài nghiên cứu khác như: “Xu hướng phát triển chiến lược ngoại giao Nhật Bản trong thế kỷ mới” của Thông tấn xã Việt Nam, trong tài liệu tham khảo đặc biệt số ra tháng 2/2005. Bài viết đã phân tích một cách chi tiết bối cảnh, cũng như các hành động cụ thể của Nhật Bản như: “Vì sao Nhật Bản tăng cường mở rộng trang bị quân sự?” Tài liệu tham khảo đặc biệt ra ngày 16-9-2005 của Thông tấn xã Việt Nam. Trong tài liệu tham khảo đặc biệt ra ngày 27/10/2005 của Thông tấn xã Việt Nam có bài “Nhật Bản với chiến lược “nước bình thường”, nhấn mạnh đến mục tiêu của Nhật Bản trong thế kỷ mới.
Bên cạnh đó trong Tạp chí Nghiên cứu Nhật Bản và và Đông Bắc Á, số 1 (55) 2-2005 có đăng bài nghiên cứu của TS. Trần Anh Phương dưới tiêu đề “Tìm hiểu chính sách của Nhật Bản từ sau chiến tranh thế giới thứ 2 đến nay. Với phương thức lịch sử, TS. Trần Anh Phương đã thể hiện rõ chính sách đối ngoại của Nhật Bản sau đại chiến thế giới hai đến nay. Hay như bài dịch của Thanh Hà - Học viên Khoa học quân sự đã đặt ra một vấn đề rằng: “Trong tương lai Nhật Bản có thể trở thành một cường quốc quân sự - chính trị được không? (Tạp chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 7, tháng 9/2006. Cũng trong tạp chí này tháng 12/2006 lại có tiếp bài viết của PGS.TS Nguyễn Duy Dũng về việc “Điều chỉnh chiến lược đối ngoại của Nhật Bản trong bối cảnh quốc tế mới. Đặc biệt ngay sau khi trở thành thủ tướng Nhật Bản, ông Shinto Abe đã có bài phát biểu tại phiên khai mạc thường niên đã đăng bài phát biểu của ông Abe trong tài liệu tham khảo đặc biệt ra ngày 3/3/2007 với tiêu đề “Nhật Bản với chính sách ngoại giao tích cực và còn rất nhiều bài viết khác như “Nhật Bản trên con đường trở thành quốc gia bình thường” của tác giả Khổng Thị Bình đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 66 đề cập tới quân đội của cựu Tổng thống thư ký Liên Hợp Quốc - ông Ozawa về “Nước Nhật bình thường” là thế nào?
Có thể nói những bài viết và các công trình trên đá lý giải một cách khá thuyết phục rõ về việc xây dựng chiến lược phát triển nói chung, cũng như chính sách đối ngoại nói riêng của Nhật Bản. Đặc biệt các công trình đã chỉ ra phương thức mà Nhật Bản đang tiến hành để đạt được mục tiêu chiến lược trong thế kỷ mới. Tuy nhiên vẫn chưa có bài viết nào cập nhật và làm rõ chiến lược điều chỉnh của Nhật Bản nhằm nâng cao vị thế chính trị trong bối cảnh mới. Đồng thời với mong muốn cố gắng tìm hiểu thực sự vị trí chính trị của Nhật Bản hiện nay là thế nào Nên tôi đã lựa chọn đề tài này, với mong muốn cá nhân tôi có thể góp phần làm rõ hơn cách thức Nhật Bản tìm kiếm vị thế mới và có thể dự báo vị trí chính trị của Nhật trong tương lai.
2. Đối ưtợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài chính là chính sách đối ngoại và phong cách tiến hành tìm kiếm vị thế chính trị mới của Nhật Bản.
Phạm vi và thời gian nghiên cứu của đề tài từ sau khi kết thúc chiến tranh lạnh đến nay.
3. Nguồn tài liệu
Đề tài này được hoàn thành trên cơ sở tham khảo từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau.
-Sách của một số nhà xuất bản (Nxb) khác nhau như: Nxb Thông tấn, Nxb Khoa học xã hội, Nxb Thống kê Hà Nội, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội
-Các tạp chí: Tạp chí nghiên cứu Quốc tế, tạp chí Nghiên cứu Nhật Bản và Đông Bắc Á, Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, tạp chí kinh tế thế giới
-Tài liệu tham khảo đặc biệt
-Tin tham khảo thế giới
-Và một số trang wed điện tử.
4. Cấu trúc khoá luận
Khoá luận được cơ cấu làm ba phần chính: mở đầu, nội dung và kết luận.
Phần mở đầu nêu khái quát về nguyên nhân Nhật Bản tìm kiếm vị thế chính trị mới, cũng như mục đích đề tài hướng tới, nó là cơ sở để nghiên cứu. Đồng thời phần mở đầu cũng cho thấy đối tượng phạm vi nghiên cứu đề tài, cấu trúc khoá luận và nguồn tài liệu làm cơ sở nghiên cứu.
Phần nội dung gồm có 3 chương: Chương 1: Đề cập khái quát về chl tìm kiếm vị thế chính trị mới của Nhật Bản trong bối cảnh mới bao gồm có nguyên nhân tìm kiếm vị thế chính trị mới và chl của ng; chương 2 trình bày phương thức hành động tìm kiếm vị thế chính trị mới của Nhật Bản được thể hiện qua các phương diện khác nhau; Chương 3 là một số dự báo về vị thế chính trị của Nhật Bản trong thế kỷ 21, cũng như những tác động của vị thế ấy khi Nhật Bản đạt được.
Phần kết quận nêu lên những nét khái quát trên con đường Nhật Bản tìm kiếm vị thế chính trị nới và vận dụng vào quá trình hội nhập của Việt Nam.
Để khoá luận được hoàn thành không chỉ có riêng bản thân tôi mà còn nhiều cá nhân và cơ quan khác. Vậy nên, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo và ban chủ nhiệm khoa quốc tế học, cùng toàn thể các bạn trong và ngoài lớp K48. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình, nhiệt tâm của thầy - người đã giúp đỡ tôi trong suốt một hành trình hoàn chỉnh khoá luận này.



MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Đối ưtợng và phạm vi nghiên cứu 4
3. Nguồn tài liệu 4
4. Cấu trúc khoá luận 5
CHƯƠNG 1: CHIẾN LƯỢC TÌM KIẾM VỊ THẾ CHÍNH TRỊ MỚI CỦA NHẬT BẢN. 7
1.1. Nguyên nhân chủ yếu thúc đẩy Nhật Bản tìm kiếm vị trí chính trị mới. 7
1.2. Chiến lược tìm kiếm vị thế chính trị mới của Nhật Bản. 17
CHƯƠNG 2. PHƯƠNG THỨC HÀNH ĐỘNG NHẰM TÌM KIẾM VỊ THẾ CHÍNH TRỊ MỚI CỦA NHẬT BẢN. 20
2.1. Nâng cao sức mạnh kinh tế, quân sự, văn hoá ngoại giao. 20
2.2. Nhật Bản tăng cường tính chủ động và độc lập trong quan hệ ngoại giao, tích cực tham gia các hoạt động quốc tế. 37
2.3. Điều chỉnh quan hệ với các nước lớn và khu vực. 43
2.4. Nỗ lực hoạt động của Nhật Bản trong các tổ chức quốc tế, cố gắng đạt mục tiêu trở thành Uỷ viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc 57
CHƯƠNG 3 62
MỘT SỐ DỰ BÁO VỀ VỊ THẾ CHÍNH TRỊ MỚI CỦA 62
NHẬT BẢN TRONG THẾ KỈ XXI 62
3.1. Những khó khăn và thuận lợi trong việc tìm kiếm vị thế chính trị mới của Nhật Bản 62
3.2. Một số dự báo 68
3.3. Tác động 70
KẾT LUẬN 74