Thạc Sĩ Chính sách cổ tức của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

PHẦN MỞ ĐẦU

Y@Z

1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Trong tài chính doanh nghiệp có 3 quyết định cơ bản: quyết định đầu tư, quyết định tài trợ, và quyết định chi trả cổ tức. Cả ba quyết định trên đều phải nhất quán với mục tiêu nhằm tối đa hóa giá trị doanh nghiệp.

Ta cần phải thấy rằng, các quyết định này liên quan với nhau theo một cách nào đó. Thí dụ, các đầu tư của một doanh nghiệp ấn định mức lợi nhuận tương lai và tiềm năng cổ tức tương lai; cấu trúc vốn ảnh hưởng đến chi phí sử dụng vốn, và đến lượt mình, chi phí sử dụng vốn ấn định một phần đến số cơ hội đầu tư có thể chấp nhận được; và chính sách cổ tức ảnh hưởng đến số lượng vốn cổ phần thường trong cấu trúc vốn của một doanh nghiệp (qua lợi nhuận giữ lại), và mở rộng ra, ảnh hưởng đến chi phí sử dụng vốn. Khi lập các quyết định tương quan lẫn nhau này, mục tiêu là tối đa hóa tài sản của cổ đông.

Nhưng nếu chỉ xem xét 1 cách cô lập thì chính sách cổ tức có tác động thế nào đến giá trị doanh nghiệp? Một doanh nghiệp lựa chọn một chính sách cổ tức dựa vào đâu? Có chính sách nào tối ưu cho tất cả các doanh nghiệp? Trên thực tế các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam lựa chọn chính sách cổ tức nào? Những chính sách cổ tức đó có nhất quán với mục tiêu tối đa hóa tài sản của cổ đông? Trong giai đoạn khó khăn các công ty có thường cắt giảm cổ tức không? .

Ở Việt Nam hiện nay, các công ty niêm yết nói riêng và các công ty cổ phần nói chung vẫn chưa hình dung rõ nét chính sách cổ tức là như thế nào và chưa nhận thức đúng mức tầm quan trọng, mức độ ảnh hưởng của chính sách cổ tức tác động lên giá trị doanh nghiệp. Việc chi trả cổ tức của các công ty còn mang nặng tính tự phát, chưa có tính chiến lược dài hạn. Chính trong tình hình đó, chúng ta rất cần thiết phải có những công trình nghiên cứu làm rõ về chính sách cổ tức, cách thức xây dựng chính sách cổ tức tối ưu, cũng như việc đánh giá tầm quan trọng của nó đối với mỗi công ty.

Mặt khác, đứng dưới góc độ quản lý thì các vấn đề phát sinh trong việc chi trả cổ tức của các công ty cũng đòi hỏi các cơ quan chức năng phải hiểu rõ bản chất của những vấn đề đó để quản lý tốt và ban hành những văn bản pháp lý phù hợp.Xuất phát từ những nhu cầu thực tiễn trên , tôi xin con đề tài : ''Chính sách cổ tức của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam”.

2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là:

ƒ Vận dụng lý thuyết đoạt giải Nobel kinh tế về chính sách cổ tức của M&M để xem xét chính sách cổ tức của các công ty niêm yết ở thị trường chứng khoán Việt Nam;

ƒ Xem xét thực trạng chi trả cổ tức của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian qua;

ƒ Đánh giá các yếu tố tác động đến chính sách cổ tức của các công ty niêm yết để

tìm ra các nguyên nhân của việc lựa chọn đó;

ƒ Phân tích những bất cập trong việc lựa chọn chính sách cổ tức của các công ty niêm yết thời gian qua;

ƒ Cuối cùng là từ việc xem xét một số kinh nghiệm chi trả cổ tức ở các nước phát triển trên thế giới; để từ đó đi đến những gợi ý cho việc lựa chọn phù hợp chính sách cổ tức của các công ty niêm yết Việt Nam trong thời gian tới.

3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam từ ngày thị trường mở cửa năm 2000 đến hết quý I năm 2008.

Sở dĩ tôi giới hạn nghiên cứu chính sách cổ tức chỉ ở các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam là vì chỉ có các công ty này mới có các thông tin minh bạch về báo cáo tài chính cũng như chính sách cổ tức trong thị trường bất cân xứng thông tin như Việt Nam hiện nay. Hơn nữa, ta có thể thấy rằng các công ty niêm yết là những công ty tiêu biểu trong việc nhận thức được tầm quan trọng cũng như ảnh hưởng của chính sách cổ tức đến giá trị doanh nghiệp.

4. PHẠM VI, HẠN CHẾ NGHIÊN CỨU

ƒ Chỉ tổng hợp, quan sát, phân tích dựa trên các số liệu đã công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng mà không lập bảng câu hỏi để khảo sát, đo lường mức độ tác động của các yếu tố lên quyết định lựa chọn chính sách cổ tức của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam.

ƒ Nghiên cứu này chỉ nhằm tạo cho các công ty niêm yết nói riêng, tất cả các công ty cổ phần nói chung, một mức độ nhận thức đúng đắn và hợp lý về tầm quan trọng của chính sách cổ tức và ảnh hưởng của nó đến giá trị doanh nghiệp như thế nào thông qua phân tích dựa trên lý thuyết đạt giải Nobel của M&M và phân tích các bất hoàn hảo của M&M trong thực tế. Do đó, nghiên cứu này bỏ qua rất nhiều quan điểm của các lý thuyết về cổ tức khác. Ví dụ như: lý thuyết của Brennnan (trên cơ sở mô hình định giá tài sản vốn (CAPM), Brennan cho rằng thu nhập trước thuế của một chứng khoán có mối quan hệ tuyến tính với rủi ro hệ thống và với tỷ lệ chi trả cổ tức. Mức thu nhập trước thuế cao bù đắp cho việc phải chịu thuế của cổ tức mà cổ đông được nhận) hoặc lý thuyết của Elton và Gruber (cho rằng mức giảm giá cổ phiếu trong ngày giao dịch không hưởng cổ tức thấp hơn mức cổ tức trên mỗi cổ phiếu).

Bài viết này rõ ràng còn rất nhiều hạn chế cần được khắc phục, bổ sung và cần những phân tích sâu sắc hơn để có thể hoàn thiện hơn, mang tính ứng dụng cao hơn nhằm một phần nào đó đóng góp vào sự phát triển chung của thị trường chứng khoán Việt Nam trong tương lai.

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Tổng quát, phương pháp nghiên cứu của luận văn đi từ cơ sở lý thuyết và thực tiễn tại Việt Nam trong năm năm qua và từ đó đưa ra những nhận xét, đánh giá, phân tích và cuối cùng là đưa ra những gợi ý nhằm giúp các công ty niêm yết có thể lựa chọn những chính sách cổ tức khả thi và phù hợp.

Nghiên cứu được thực hiện trên cơ sở dùng các phương pháp như:

ƒ Phương pháp thống kê nhằm tập hợp các số liệu và đánh giá thực trạng.

ƒ Phương pháp mô tả nhằm đưa ra cái nhìn tổng quan về những chính sách cổ tức

đang được áp dụng tại các công ty niêm yết.

ƒ Phương pháp lịch sử nhằm so sánh, đối chiếu các thông tin trong quán khứ để tìm hiểu nguyên nhân và có các kết luận phù hợp.

Nguồn dữ liệu của luận văn bao gồm hai nguồn chính:

ƒ Số liệu sơ cấp: các số liệu chi trả cổ tức của các công ty niêm yết đã công bố trong các Bản cáo bạch cũng như trong các Bản tin Chứng khoán của HOSE và HASTC qua các năm.

Trong đó, số lượng công ty niêm yết được chốt tại cuối tháng 3/2008: tương ứng

150 công ty ở sàn HOSE và 133 công ty ở sàn HASTC.

Số lượng các công ty niêm yết gia tăng quá nhanh. Cụ thể, đến cuối năm 2005 chỉ có 32 công ty niêm yết ở sàn HOSE, nhưng đến cuối năm 2007 thì đã có 138 công ty niêm yết ở sàn này. Vì thế, nếu bỏ qua thời điểm trước khi các công ty lên niêm yết thì số liệu cổ tức quá ít, không đủ để đánh giá, phân tích. Hơn nữa, ta cũng phải thấy rằng, các công ty lên niêm yết trong năm 2006 và 2007 thì những năm trước đó, các công ty này cũng đã rất quan tâm đến việc niêm yết và luôn theo dõi các công ty đã niêm yết như những hình mẫu để học tập về cách thức quản lý, trong đó có cả chính sách cổ tức.

ƒ Số liệu thứ cấp: các thống kê về lạm phát, lãi suất của Tổng cục Thống kê, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các số liệu thống kê cổ tức cũng như các phân tích về chính sách cổ tức của các tác giả, các chuyên gia trong và ngoài nước, và các phân tích, tổng hợp số liệu về thị trường chứng khoán Việt Nam của các công ty chứng khoán, quỹ đầu tư.

6. NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI

Tuy còn nhiều hạn chế nhưng đề tài cũng có những điểm mới sau:

ƒ Tổng kết lại tình hình thực hiện, cách thức chi trả cổ tức, mức độ chi trả cổ tức cho cổ đông của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian qua (giai đoạn 2002-2007 đối với sàn HOSE và giai đoạn 2005-
2007 đối với sàn HASTC);

ƒ Đưa ra những yếu tố thực tế và đánh giá mức độ ảnh hưởng của những yếu tố đó lên việc lựa chọn chính sách cổ tức của các công ty niêm yết trong thời gian qua;

ƒ Đưa ra được những bất cập nổi bật trong việc lựa chọn chính sách cổ tức hiện nay của các công ty niêm yết.

ƒ Đồng thời, nhấn mạnh tầm quan trọng trong việc xây dựng chính sách cổ tức của các công ty niêm yết và đưa ra những gợi ý cho việc lựa chọn chính sách cổ tức phù hợp.

7. KẾT CẤU ĐỀ TÀI

Luận văn được trình bày thành ba phần:

ƒ Chương 1: Cơ sở lý luận

Trong phần này nêu ra các tổng quát về cổ tức cũng như chính sách cổ tức như các khái niệm, các phương thức, các chính sách cổ tức, các yếu tố ảnh hưởng và cuối cùng là giới thiệu tóm tắt quan điểm của lý thuyết M&M về chính sách cổ tức và xem xét một số kinh nghiệm từ các nước trên thế giới.

ƒ Chương 2: Chính sách cổ tức của các công ty niêm yết ở Việt Nam trong thời gian qua

Phần này bắt đầu bằng việc nhìn lại quá trình hình thành và phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam một cách tóm lược. Kế đến, ta xem xét mối quan hệ giữa chính sách cổ tức và giá trị doanh nghiệp trong thực tiễn Việt Nam. Sau đó, bằng việc xem xét thực trang chi trả cổ tức của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian qua, ta đi đến phân tích các yếu tố ảnh hưởng cùng với việc phân tích các các bất cập trong việc lựa chọn chính sách cổ tức của các công ty niêm yết trong thời gian qua.

ƒ Chương 3: Lựa chọn chính sách cổ tức thích hợp cho các công ty niêm yết ở Việt Nam trong thời gian tới

Phần này là phần đưa ra những gợi ý cho các công ty niêm yết có thể cân nhắc khi xây dựng chính sách cổ tức thích hợp cho mình.