Báo Cáo Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2010-2020

CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN KINH TẾ-XÃ HỘI
2011-2020
I- TÌNH HÌNH ĐẤT NƯỚC VÀ BỐI CẢNH QUỐC
TẾ
1. Tình hình đất nước
Trong 10 năm thực hiện Chiến lược phát triển
kinh tế-xã hội 2001-2010, chúng ta đã tranh thủ
thời cơ, thuận lợi, vượt qua nhiều khó khăn,
thách thức, nhất là những tác động tiêu cực của
hai cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế khu vực
và toàn cầu, đạt được những thành tựu to lớn
và rất quan trọng, đất nước đã ra khỏi tình trạng
kém phát triển, bước vào nhóm nước đang phát
triển có thu nhập trung bình. Nhiều mục tiêu
chủ yếu của Chiến lược 2001-2010 đã được
thực hiện, đạt bước phát triển mới cả về lực
lượng sản xuất, quan hệ sản xuất. Kinh tế tăng
trưởng nhanh, đạt tốc độ bình quân 7,26%/
năm.
Năm 2010, tổng sản phẩm trong nước bình
quân đầu người đạt 1.168 USD. Cơ cấu kinh tế
chuyển dịch theo hướng tích cực. Thể chế kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tiếp
tục được xây dựng và hoàn thiện. Các lĩnh vực
văn hóa, xã hội đạt thành tựu quan trọng trên
nhiều mặt, nhất là xóa đói, giảm nghèo. Đời
sống vật chất và tinh thần của nhân dân được
cải thiện rõ rệt; dân chủ trong xã hội tiếp tục
được mở rộng. Chính trị-xã hội ổn định; quốc
phòng, an ninh được giữ vững. Công tác đối
ngoại, hội nhập quốc tế được triển khai sâu rộng
và hiệu quả, góp phần tạo môi trường hòa bình,
ổn định và tăng thêm nguồn lực cho phát triển
đất nước.
Diện mạo của đất nước có nhiều thay đổi. Thế
và lực của nước ta vững mạnh thêm nhiều; vị
thế của Việt Namtrên trường quốc tế được nâng
lên, tạo ra những tiền đề quan trọng để đẩy
nhanh công nghiệp hoá, hiện đại hóa và nâng
cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.
Đạt được những thành tựu nêu trên là nhờ phát
huy được sức mạnh của toàn dân tộc, sự nỗ lực
phấn đấu vượt bậc, năng động, sáng tạo của
toàn dân, toàn quân, cộng đồng doanh nghiệp
và của cả hệ thống chính trị, sự quản lý điều
hành có hiệu quả của Nhà nước dưới sự lãnh
đạo đúng đắn của Đảng.
Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa
tương xứng với tiềm năng. Kinh tế phát triển
chưa bền vững. Chất lượng tăng trưởng, năng
suất, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế
thấp, các cân đối kinh tế vĩ mô chưa vững chắc,
cung ứng điện chưa đáp ứng yêu cầu. Công tác
quy hoạch, kế hoạch và việc huy động, sử dụng
các nguồn lực còn hạn chế, kém hiệu quả, đầu
tư còn dàn trải; quản lý nhà nước đối với doanh
nghiệp nói chung còn nhiều yếu kém, việc thực
hiện chức năng chủ sở hữu đối với doanh
nghiệp nhà nước còn bất cập. Tăng trưởng kinh
tế vẫn dựa nhiều vào các yếu tố phát triển theo
chiều rộng, chậm chuyển sang phát triển theo
chiều sâu. Các lĩnh vực văn hóa, xã hội có một
số mặt yếu kém chậm được khắc phục, nhất là
về giáo dục, đào tạo và y tế; đạo đức, lối sống
trong một bộ phận xã hội xuống cấp. Môi
trường ở nhiều nơi đang bị ô nhiễm nặng; tài
nguyên, đất đai chưa được quản lý tốt, khai thác
và sử dụng kém hiệu quả, chính sách đất đai có
mặt chưa phù hợp. Thể chế kinh tế thị trường,
chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng vẫn
là những điểm nghẽn cản trở sự phát triển. Nền
tảng để Việt Nam trở thành nước công nghiệp
theo hướng hiện đại chưa được hình thành đầy
đủ. Vẫn đang tiềm ẩn những yếu tố gây mất ổn
định chính trị - xã hội và đe dọa chủ quyền quốc
gia.
Những hạn chế, yếu kém trên đây có phần do
nguyên nhân khách quan, trong đó có những
vấn đề mới chưa có tiền lệ trong quá trình
chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, nhưng nguyên nhân chủ
quan là chủ yếu: Tư duy phát triển kinh tế-xã hội
và phương thức lãnh đạo của Đảng chậm đổi
mới, chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển đất
nước; bệnh thành tích còn nặng; hệ thống pháp
luật còn nhiều bất cập, việc thực thi chưa
nghiêm; quản lý nhà nước còn nhiều yếu kém;
tổ chức bộ máy cồng kềnh, một bộ phận cán
bộ, công chức yếu cả về năng lực và phẩm chất;
tổ chức thực hiện kém hiệu quả, nhiều việc nói
chưa đi đôi với làm; chưa tạo được chuyển biến
mạnh trong việc giải quyết những khâu đột phá,
then chốt và những vấn đề xã hội bức xúc;
quyền làm chủ của nhân dân chưa được phát
huy đầy đủ; kỷ luật, kỷ cương chưa nghiêm;
tham nhũng, lãng phí còn nghiêm trọng, chưa
được đẩy lùi.
Từ thực tiễn phát triển đất nước và kết quả thực
hiện Chiến lược 10 năm qua, có thể rút ra các
bài học chủ yếu:
Một là, phát huy dân chủ, khơi dậy sức mạnh
tổng hợp của toàn dân tộc, kết hợp sức mạnh
dân tộc với sức mạnh thời đại, huy động và sử
dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển
đất nước.
Hai là, đặc biệt coi trọng chất lượng, hiệu quả và
tính bền vững của sự phát triển, bảo đảm ổn
định kinh tế vĩ mô, giải quyết hài hòa mối quan
hệ giữa tốc độ và chất lượng tăng trưởng.
Ba là, bảo đảm độc lập, tự chủ và chủ quyền
quốc gia, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, chủ
động, tích cực hội nhập quốc tế, tạo môi trường
thuận lợi cho phát triển đất nước.
Bốn là, bảo đảm gắn kết chặt chẽ, hiệu quả giữa
tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao
hiệu lực quản lý của Nhà nước, phát huy đầy đủ
quyền làm chủ của nhân dân.
2. Bối cảnh quốc tế
Nước ta bước vào thời kỳ chiến lược mới trong
bối cảnh thế giới đang thay đổi rất nhanh, phức
tạp và khó lường. Trong thập niên tới, hòa bình,
hợp tác và phát triển tiếp tục là xu thế lớn,
nhưng xung đột sắc tộc và tôn giáo, tranh giành
tài nguyên và lãnh thổ, nạn khủng bố và tội
phạm xuyên quốc gia có thể gia tăng cùng với
những vấn đề toàn cầu khác như đói nghèo,
dịch bệnh, biến đổi khí hậu, các thảm họa thiên
nhiên . buộc các quốc gia phải có chính sách
đối phó và phối hợp hành động.
Các nước Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
(ASEAN) bước vào thời kỳ hợp tác mới theo Hiến
chương ASEAN và xây dựng Cộng đồng dựa trên
ba trụ cột: chính trị - an ninh, kinh tế, văn hóa -
xã hội; hợp tác với các đối tác tiếp tục phát triển
và đi vào chiều sâu. ASEAN đang ngày càng
khẳng định vai trò trung tâm trong một cấu trúc
khu vực đang định hình nhưng cũng phải đối
phó với những thách thức mới.
Khu vực châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục phát
triển năng động và đang hình thành nhiều hình
thức liên kết, hợp tác đa dạng hơn. Tuy vậy, vẫn
tiềm ẩn những nhân tố gây mất ổn định, nhất là
tranh giành ảnh hưởng, tranh chấp chủ quyền
biển, đảo, tài nguyên .
Toàn cầu hóa kinh tế tiếp tục phát triển về quy
mô, mức độ và hình thức biểu hiện với những
tác động tích cực và tiêu cực, cơ hội và thách
thức đan xen rất phức tạp. Các công ty xuyên
quốc gia có vai trò ngày càng lớn. Quá trình
quốc tế hoá sản xuất và phân công lao động
diễn ra ngày càng sâu rộng. Việc tham gia vào
mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu đã trở
thành yêu cầu đối với các nền kinh tế. Sự tùy
thuộc lẫn nhau, hội nhập, cạnh tranh và hợp tác
giữa các nước ngày càng trở thành phổ biến.
Kinh tế tri thức phát triển mạnh, do đó con
người và tri thức càng trở thành nhân tố quyết
định sự phát triển của mỗi quốc gia.
Sau khủng hoảng tài chính- kinh tế toàn cầu, thế
giới sẽ bước vào một giai đoạn phát triển mới.
Tương quan sức mạnh của các nền kinh tế và
cục diện phát triển toàn cầu thay đổi với sự xuất
hiện những liên kết mới. Vị thế của châu Á trong
nền kinh tế thế giới đang tăng lên; sự phát triển
mạnh mẽ của một số nước khu vực trong điều
kiện hội nhập Đông Á và việc thực hiện các hiệp
định mậu dịch tự do ngày càng sâu rộng, mở ra
thị trường rộng lớn nhưng cũng tạo ra sự cạnh
tranh quyết liệt. Quá trình tái cấu trúc các nền
kinh tế và điều chỉnh các thể chế tài chính toàn
cầu sẽ diễn ra mạnh mẽ, gắn với những bước
tiến mới về khoa học, công nghệ và sử dụng tiết
kiệm năng lượng, tài nguyên. Mặt khác, khủng
hoảng còn để lại hậu quả nặng nề, chủ nghĩa
bảo hộ trỗi dậy trở thành rào cản lớn cho
thương mại quốc tế. Kinh tế thế giới tuy đã bắt
đầu phục hồi nhưng còn nhiều khó khăn, bất ổn;
sự điều chỉnh chính sách của các nước, nhất là
những nước lớn sẽ có tác động đến nước ta.
Tình hình đất nước và bối cảnh quốc tế nêu trên
tạo cho nước ta vị thế mới với những thuận lợi
và cơ hội to lớn cùng những khó khăn và thách
thức gay gắt trong việc thực hiện các mục tiêu
phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ độc lập, chủ
quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ trong
thời kỳ chiến lược tới.
II- QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN
1. Phát triển nhanh gắn liền với phát triển bền
vững, phát triển bền vững là yêu cầu xuyên suốt
trong Chiến lược.
Phải phát triển bền vững về kinh tế, giữ vững ổn
định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an ninh kinh tế. Đẩy
mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi
mô hình tăng trưởng, coi chất lượng, năng suất,
hiệu quả, sức cạnh tranh là ưu tiên hàng đầu,
chú trọng phát triển theo chiều sâu, phát triển
kinh tế tri thức. Tăng trưởng kinh tế phải kết hợp
hài hoà với phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ
và công bằng xã hội, không ngừng nâng cao
chất lượng cuộc sống của nhân dân. Phát triển
kinh tế-xã hội phải luôn coi trọng bảo vệ và cải
thiện môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi
khí hậu. Nước ta có điều kiện phát triển nhanh
và yêu cầu phát triển nhanh cũng đang đặt ra
hết sức cấp thiết. Phát triển bền vững là cơ sở
để phát triển nhanh, phát triển nhanh để tạo
nguồn lực cho phát triển bền vững. Phát triển
nhanh và bền vững phải luôn gắn chặt với nhau
trong quy hoạch, kế hoạch và chính sách phát
triển kinh tế-xã hội.