Tiến Sĩ Chỉ số huyết động tại động mạch tuyến giáp trên siêu âm Doppler ở bệnh nhân Basedow điều trị bằng 13

1
ĐẶT VẤN ĐỀ

Basedow là bệnh cường chức năng tuyến giáp xuất hiện theo cơ chế
miễn dịch. Dưới tác dụng của các kháng thể kháng thụ thể Thyroid -
Stimulating - Hormon, hormon tuyến giáp được tổng hợp và giải phóng vào
máu với nồng độ cao, tác động lên các cơ quan và tổ chức tạo ra tình trạng
nhiễm độc hocmon tuyến giáp [13]. Biểu hiện đặc trưng ở bệnh nhân cường
chức năng tuyến giáp nói chung và bệnh nhân Basedow nói riêng đó là sự
biến đổi của tuyến giáp cả về chức năng và hình thái, cấu trúc. Về mặt chức
năng, hormon tuyến giáp được tăng cường tổng hợp tại tuyến và giải phóng
vào máu gây ra bệnh cảnh lâm sàng toàn thân. Về mặt cấu trúc, tuyến giáp ở
bệnh nhân Basedow phì đại, cường sản làm cho tuyến giáp to ra không chỉ
tăng sinh nhu mô tuyến giáp mà hệ thống mạch máu tại tuyến cũng phát triển
nhiều hơn [13], [19]. Hiện tượng tăng cường hệ thống mạch máu tân tạo tại
tuyến giáp để đáp ứng sự gia tăng về chức năng, tăng tổng hợp, chuyển hóa
tại chỗ và toàn thân đã biến tuyến giáp thành bướu mạch. Tăng nồng độ
hormon tuyến giáp đã làm cho hệ tim mạch cũng gia tăng hoạt động dẫn đến
các biểu hiện điển hình như tim tăng động, tăng sức co bóp, cung lượng tim
và phân suất tống máu. Những biến đổi trên dẫn đến rối loạn huyết động toàn
thân và tại tuyến giáp [21], [24], [25].
Y học hiện nay có ba phương pháp điều trị bệnh Basedow. Mỗi phương
pháp điều trị đều có những ưu - nhược điểm nhất định được giới chuyên môn
phân tích. Yêu cầu chung đặt ra đối với kết quả điều trị bệnh Basedow là nồng
độ của hormon tuyến giáp dần trở về bình thường đạt được tình trạng bình giáp
hoặc khỏi bệnh [3], [12], [19]. Cùng với sự bình thường hóa của chức năng
tuyến giáp thì hình thái và cấu trúc của tuyến cũng thay đổi. Giảm khối lượng và
hệ thống mạch máu tân tạo tại tuyến giáp vừa là biểu hiện vừa là bằng chứng
đánh giá sự ổn định, tiên lượng bệnh [9], [30], [49]. 2
Sử dụng 131 I để điều trị cường chức năng tuyến giáp do Basedow là
phương pháp hiện đang được áp dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả rõ rệt. Xạ
trị bằng iod phóng xạ 131 I giúp đạt bình giáp nhanh hơn, giảm cả nồng độ
hormon và thể tích tuyến giáp [3], [12], [14].
Trong bệnh Basedow, tình trạng huyết động tại tuyến giáp liên quan đến
mức độ bệnh, là cơ sở quan trọng để đánh giá mức độ hoạt động của bệnh
Basedow. Chỉ số huyết động tại động mạch tuyến giáp của bệnh nhân sau mỗi
phương pháp điều trị cũng có giá trị giúp đánh giá hiệu quả điều trị và tiên
lượng bệnh sau khi ngừng điều trị. Các chỉ số huyết động xác định bằng
phương pháp siêu âm Doppler tại động mạch tuyến giáp bao gồm vận tốc
đỉnh tâm thu, vận tốc cuối tâm trương, vận tốc trung bình dòng chảy, chỉ số
trở kháng và chỉ số đập biến đổi dưới tác dụng của biện pháp điều trị và liên
quan với các triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân [30], [48],
[59]. Đề tài nghiên cứu nhằm mục tiêu:
1. Mô tả một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của các bệnh nhân
Basedow điều trị bằng 131 I tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên.
2. Xác định mối liên quan giữa các chỉ số huyết động tại động mạch
tuyến giáp với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân Basedow
trước và sau điều trị bằng 131
I.





i
MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan .
Lời cảm ơn
Mục lục . i
Danh mục các chữ viết tắt .ii
Danh mục các bảng . iii
Danh mục các biểu đồ iv
Danh mục các ảnh .v
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1 TỔNG QUAN 3
1.1. Khái quát về bệnh Basedow . 3
1.1.1. Khái niệm 3
1.1.2. Cơ chế bệnh sinh của bệnh Basedow 3
1.2. Phương pháp điều trị bệnh Basedow . 5
1.2.1. Điều trị nội khoa 5
1.2.2. Điều trị ngoại khoa 5
1.2.3. Điều trị bằng iod phóng xạ 131
I . 6
1.3. Biến đổi huyết động tại động mạch tuyến giáp ở bệnh nhân Basedow . 14
1.3.1. Sơ lược giải phẫu động mạch tuyến giáp và phương pháp xác định các
chỉ số huyết động tại tuyến . 14
1.3.2. Giá trị chẩn đoán dựa vào các chỉ số huyết động tại tuyến giáp . 17
1.3.3. Giá trị của các chỉ số huyết động trong chỉ định, theo dõi điều trị . 23
1.3.4. Giá trị của các CSHĐ trong tiên lượng bệnh 26
Chương 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 28
2.1. Đối tượng nghiên cứu 28
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng . 28 ii
2.1.2. Tiêu chí loại trừ đối tượng 28
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu 28
2.3. Phương pháp nghiên cứu 29
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu . 29
2.3.2. Phương pháp chọn mẫu . 29
2.3.3. Chỉ tiêu nghiên cứu . 29
2.3.4. Kỹ thuật thu thập số liệu . 30
2.3.5. Các bước nghiên cứu . 33
2.3.6. Tiêu chuẩn chẩn đoán, phân loại sử dụng trong nghiên cứu 35
2.3.7. Xử lý số liệu 37
2.4. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 38
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 40
3.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của BN Basedow điều trị bằng 131
I . 40
3.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 40
3.1.2. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của BN trước và sau điều trị 41
3.1.3. So sánh một số đặc điểm cận lâm sàng trước và sau điều trị 46
3.2. Mối liên quan giữa chỉ số huyết động với một số đặc điểm lâm sàng,
cận lâm sàng trước và sau điều trị . 49
Chương 4 BÀN LUẬN 55
4.1. Một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân Basedow
điều trị bằng 131
I 55
4.1.1. Đặc điểm tuổi, giới đối tượng nghiên cứu 55
4.1.2. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của BN Basedow trước và sau
điều trị . 56
4.1.3. Biến đổi một số đặc điểm cận lâm sàng và giá trị của các chỉ số
huyết động trước và sau điều trị 59
4.2. Mối liên quan giữa CSHĐ với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng 63 iii
KẾT LUẬN 71
KHUYẾN NGHỊ 73
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG CÓ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN VĂN 74
TÀI LIỆU THAM KHẢO 75
PHỤ LỤC .