Thạc Sĩ Chế tạo và sử dụng dụng cụ thí nghiệm mới nhằm phát triển tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong

MỞ ĐẦU
1.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Chúng ta đang sống ở thế kỷ XXI, thế kỷ của những thành tựu vượt bậc về khoa học và công nghệ. Do đó, sự nghiệp giáo dục ở mỗi quốc gia đòi hỏi phải tạo ra những thế hệ có đủ trình độ kiến thức, năng lực trí tuệ sáng tạo và phẩm chất đạo đức tốt để làm chủ đất nước. Chính vì vậy mà Nghị quyết Trung ương II khoá VIII của Đảng đã chỉ rõ : “Khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học ”.
Trong những năm gần đây, thực hiện sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, ngành giáo dục và đào tạo đã không ngừng đổi mới, cải cách nội dung chương trình, sách giáo khoa, đưa ra những phương pháp giáo dục và dạy học theo lý luận hiện đại nhằm bồi dưỡng tư duy sáng tạo và nâng cao năng lực tích cực, tự chủ tìm tòi xây dựng và chiếm lĩnh tri thức cho HS, bước đầu đã đạt được những thành tựu đáng kể ở bậc THCS . Tuy nhiên, đối với bậc THPT, thực tế dạy và học Vật lý vẫn chưa được như mong muốn. Tình trạng phổ biến của việc dạy vẫn là GV không tổ chức các hoạt động nhận thức, vẫn dạy theo cách thuyết trình, thông báo, hầu như không làm thí nghiệm. Nếu có sử dụng thì cũng không dạy theo các giai đoạn của PPTN. Việc dạy đó làm cho HS chỉ biết tiếp thu một cách thụ động, bắt chước. Thực tế dạy học chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới dạy học Vật lý ở trường THPT.
Trong hệ thống kiến thức vật lý ở trường THPT thì nội dung các kiến thức về các định luật Ohm nằm trong chương II: “Dòng điện không đổi” (Vật lý lớp 11 nâng cao). Qua điều tra cho thấy thực tế dạy học các kiến thức về các định luật Ohm cũng chưa thoát khỏi tình trạng trên. Tình trạng dạy chay, thông báo do GV chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò của thí nghiệm trong dạy học Vật lý. Do đó, HS mất hứng thú học tập, không phát huy được khả năng sáng tạo và tính tích cực chủ động, chiếm lĩnh kiến thức.
Trong các trường phổ thông hiện nay đã được trang bị các thiết bị thí nghiệm về các định luật Ohm. Tuy nhiên các thiết bị này chưa đáp ứng được một số yêu cầu về mặt SP và về mặt KHKT.
Từ thực tế trên, để HS có thể phát triển được tư duy sáng tạo và tự chủ tiếp thu kiến thức một cách sâu sắc, vững chắc khi học phần kiến thức này thì đòi hỏi phải nghiên cứu chế tạo các thiết bị thí nghiệm về các định luật Ohm, sau đó soạn thảo và TNSP tiến trình dạy học các kiến thức này ở trường THPT trong đó có sử dụng các thiết bị thí nghiệm đã chế tạo hợp lý.
Từ những lý do trên, chúng tôi đã chọn đề tài: “Chế tạo và sử dụng dụng cụ thí nghiệm mới nhằm phát triển tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học các kiến thức về các định luật Ohm theo chương trình và sách giáo khoa vật lý lớp 11 nâng cao” làm đề tài nghiên cứu.
2.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI:
Chế tạo các thiết bị thí nghiệm về các định luật Ohm đáp ứng các yêu cầu về mặt SP và về mặt KHKT và soạn thảo tiến trình dạy học giải quyết vấn đề có sử dụng các thí nghiệm đó nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của HS khi học các kiến thức này.
3. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI:
Chế tạo được các thiết bị thí nghiệm về các định luật Ohm đáp ứng các yêu cầu về mặt SP và về mặt KHKT thì sẽ soạn thảo được những tiến trình dạy học giả quyết vấn đề hợp lí.
4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI:
- Các thiết bị thí nghiệm về các định luật Ohm
- Hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS trong dạy học các kiến thức về các định luật Ohm.



5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI:
- Nghiên cứu các quan điểm hiện đại về thiết kế, chế tạo các thiết bị thí nghiệm ở trường phổ thông để định hướng chung trong việc chế tạo các thiết bị thí nghiệm.
- Nghiên cứu nội dung các kiến thức cơ bản về các định luật Ohm nhằm xác định được nội dung các kiến thức cơ bản mà HS cần nắm vững và các thí nghiệm cần tiến hành trong dạy học các kiến thức đó.
- Điều tra
ã Thực tế dạy học các kiến thức về các định luật Ohm ở lớp 11 nhằm tìm hiểu phương pháp dạy của GV và phương pháp học của HS, các khó khăn của GV và các mặt hạn chế của HS;
ã Tình trạng thiết bị thí nghiệm phục vụ cho dạy học các kiến thức về các định luật Ohm nhằm phát hiện các mặt chưa hoàn thiện của thiết bị về các mặt SP và về mặt KHKT.
Từ đó, thử đề xuất nguyên nhân các khó khăn, các mặt hạn chế để tìm biện pháp khắc phục.
- Nghiên cứu chế tạo các thiết bị thí nghiệm về các định luật Ohm.
- Soạn thảo tiến trình dạy học giải quyết vấn đề các kiến thức về các định luật Ohm có sử dụng các thiết bị thí nghiệm đã chế tạo nhằm phát triển tính tích cực, sáng tạo của HS.
- Tiến hành TNSP tiến trình dạy học các kiến thức đã soạn thảo để đánh giá tính khả thi, tính hiệu quả của các thiết bị thí nghiệm đã chế tạo. Dựa vào đánh giá đó sẽ hoàn thiện hơn tiến trình dạy học và cải tiến các thí nghiệm đã chế tạo.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI:
Để thực hiện các nhiệm vụ trên, đề tài đã sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau :
- Nghiên cứu tài liệu : Nghiên cứu sách, báo về lý luận dạy học Vật lí hiện đại và lí luận về chế tạo và sử dụng các thiết bị thí nghiệm trong dạy học Vật lí hiện đại; nghiên cứu các kiến thức cơ bản và các thí nghiệm về các định luật Ohm; nghiên cứu các thông tin về các thiết bị liên quan đến các định luật Ohm; nghiên cứu các sách về khai thác và sử dụng những phương tiện dạy học hiện đại trong dạy học vật lý ở trường phổ thông.
- Điều tra khảo sát thực tế: Trực tiếp nghiên cứu các thiết bị hiện có ở các trường THPT. Dự giờ, tham khảo giáo án, trao đổi với GV, HS để điều tra phương pháp dạy học.
- Nghiên cứu chế tạo trong phòng thí nghiệm: Thiết kế, chế tạo và thử nghiệm rồi hoàn thiện các thiết bị thí nghiệm về các định luật Ohm
- TNSP ở trường THPT tiến trình dạy học đã soạn thảo.
7. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI:
Đã chế tạo được một bộ dụng cụ thí nghiệm dùng để nghiên cứu các định luật Ohm. Bộ dụng cụ này có thể tiến hành 4 thí nghiệm:
Thí nghiệm 1: Kiểm nghiệm I tỷ lệ thuận với E khi tổng trở (R + r) của toàn mạch không đổi (định luật Ohm đối với toàn mạch)
Thí nghiệm 2: Kiểm nghiệm I tỷ lệ nghịch với tổng trở (R + r) khi E không đổi (định luật Ohm đối với toàn mạch)
Thí nghiệm 3: Kiểm nghiệm định luật Ohm đối với đoạn mạch chứa nguồn điện
Thí nghiệm 4: Kiểm nghiệm định luật Ohm đối với đoạn mạch chứa máy thu điện
Soạn thảo được tiến trình dạy học giải quyết vấn đề các kiến thức về các định luật Ohm trong đó có sử dụng hợp lý những thí nghiệm trên.




8. CẤU TRÚC CỦA KHÓA LUẬN:
Khóa luận gồm trang, ngoài phần mở đầu và phần kết luận, luận văn gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài.
- Chương 2: Chế tạo các thiết bị thí nghiệm và soạn thảo tiến trình dạy học các kiến thức về các định luật Ohm theo chương trình và sách giáo khoa Vật lý lớp 11 nâng cao.
- Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.