Tài liệu Câu hỏi và đáp án kiến thức Nhà nước và Pháp luật (Bồi dưỡng kiến thức QLNN ngạch chuyên viên)

Câu 1: Điều 2 Hiến pháp 1992 (sửa đổi, bổ sung 2001) khẳng định: Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Anh (chị) hãy lý giải:
a) Thế nào là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa? Hãy phân tích các đặc trưng của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
b) Liên hệ thực tiễn việc xây dựng nhà nước pháp quyền và đưa ra phương hướng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
* Khái niệm Nhà nước pháp quyền XHCN:
Nhà nước xuất hiện khi có những điều kiện kinh tế, XH nhất định, khi XH phân chia giai cấp mà các giai cấp đó có lợi ích cơ bản là đối lập nhau thì nền kinh tế tư hữu tư nhân về TLSX đã xuất hiện; cụ thể, NN xuất hiện dựa trên 3 tiền đề (phân công lao động XH): một là, nghề chăn nuôi phát triển mạnh đã tách khỏi trồng trọt; hai là, thủ công nghiệp phát triển mạnh và dần dần trở thành nghề kinh tế phát triển mạnh; ba là, thương nghiệp ra đời.
Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, có bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện chức năng quản lý nhằm duy trì trật tự XH, bảo vệ địa vị và lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội có giai cấp.
Pháp quyền là hình thức điều tiết hành vi của con người, là tổng thể những chuẩn mực hành vi do NN đặt ra và chuẩn y nhằm duy trì trật tự KT, CT, XH và những trật tự khác có trong XH, đó là ý chí của giai cấp thống trị được nâng lên thành luật.
NNPQ là một hình thức tổ chức NN với sự phân công lao động khoa học, hợp lý giữa các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp, có cơ chế kiểm soát quyền lực, NN được tổ chức và hoạt động trên cơ sở PL, NN quản lý XH bằng PL, PL có tính khách quan, nhân đạo, công bằng, tất cả vì lợi ích chính đáng của con người.
Tiếp thu các giá trị tích cực tiến bộ, khoa học về nhà nước pháp quyền trong lịch sử, đồng thời quán triệt quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước kiểu mới, vận dụng phù hợp với thực tiễn xây dựng nhà nước kiểu mới ở Việt Nam. Từ đó, khái quát nhà nước pháp quyền XHCN là nhà nước XHCN thực sự của dân, do dân, vì dân; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp, quản lý xã hội theo pháp luật nhằm phục vụ lợi ích và hạnh phúc của nhân dân, do Đảng tiền phong của giai cấp công nhân lãnh đạo đồng thời chịu trách nhiệm trước nhân dân và sự giám sát của nhân dân.
* Phân tích đặc trưng của nhà nước pháp quyền XHCN:
Trong những năm qua, Đảng ta đã từng bước phát triển hệ thống quan điểm, nguyên tắc cơ bản về XD NNPQ XHCN của dân, do dân, vì dân. Từ nhận thức lý luận và thực tiễn XD NNPQ XHCN có thể khái quát những đặc trưng của NNPQ XHCN ở VN như sau: .