Tài liệu Cẩm nang Ôn thi sinh học Tốt nghiệp

Phần I: CẤU TẠO VÀ CÁC QUÁ TRÌNH SỐNG CƠ BẢN CỦA CÁC CƠ THỂ SỐNG​ Chương I: CÁC DẠNG SỐNG, SỰ TRAO ĐỔI CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG​ I. Đặc điểm cấu tạo và chức năng của các cơ thể sống chưa có cấu tạo tế bào và cơ thể đơn bào​ 1. Virut​ 2. Thể ăn khuẩn​ 3. Vi khuẩn​ 4. Vi khuẩn lam​ 5. Tảo đơn bào​ 6. Động vật nguyên sinh​ II. Tổ chức sống của cơ thể đa bào​ 1. Tập đoàn đơn bào​ 2. Sự phức tạp hoá trong tổ chức cơ thể đa bào​ 3. Cấu tạo tế bào của cơ thể đa bào​ 4. Sự phân bào trong cơ thể đa bào​ III. Trao đổi chất và năng lượng của cơ thể sống​ 1. Trao đổi chất và năng lượng la` điều kiện tồn tại, phát triển của cơ thể sống​ 2. Sự trao đổi chất qua màng tế bào​ 3. Quá trình chuyển hoá năng lượng trong tế bào​ 4. Vai trò của enzim trong sự trao đổi chất và năng lượng​ 5. Các phương thức trao đổi chất và năng lượng​ 6. Quá trình quang hợp​ 7. Hoá tổng hợp​ 8. Hô hấp và lên men​ ​ Chương II: SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN, SINH SẢN VÀ CẢM ỨNG​ I. Sự sinh trưởng, phát triển ở thực vật va` động vật​ 1. Khái niệm sinh trưởng và phát triển​ 2. Sinh trưởng và phát triển ở thực vật​ 3. Sinh trưởng và phát triển ở động vật​ 4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của sinh vật​ II. Các hình thức sinh sản của sinh vật​ 1. Sinh sản vô tính​ 2. Sinh sản hữu tính​ III. Tính cảm ứng của sinh vật​ 1. Tính cảm ứng của thực vật va` động vật đơn bào​ 2. Tính cảm ứng của động vật đa bào ​ 3. Hiện tượng phản xạ​ ​ Phần II: SINH THÁI HỌC​ Chương I: SINH THÁI HỌC CÁ THỂ​ I. Môi trường và các nhân tố sinh thái​ 1. Khái niệm​ 2. Ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái lên cơ thể sinh vật​ 3. Những qui luật sinh thái cơ bản​ II. Sự thích nghi của sinh vật với môi trường sống​ 1. Sự thích nghi​ 2. Nhịp sinh học​ ​ Chương II : QUẦN XÃ VÀ HỆ SINH THÁI​ I. Quần thể​ 1. Khái niệm, cấu trúc đặc trưng của quần thể​ 2. Ảnh hưởng của ngoại cảnh tới quần thể​ 3. Sự biến động số lượng cá thể của quần thể​ 4. Trạng thái cân bằng của quần thể​ II. Quần xã sinh vật​ 1. Khái niệm​ 2. Những tính chất cơ bản của quần xã sinh vật​ 3. Mối quan hệ giữa ngoại cảnh với quần xã​ III. Diễn thế sinh thái​ 1. Khái niệm​ 2. Các loại diễn thế​ 3. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu diễn thế​ IV. Hệ sinh thái​ 1. Khái niệm​ 2. Các kiểu hệ sinh thái​ 3. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn​ 4. Sự trao đổi chất và năng lượng trong hệ sinh thái​ ​ Chương III : SINH QUYỂN VÀ CON NGƯỜI​ I. Sinh quyển và tài nguyên​ 1. Sinh quyển​ 2. Nguồn tài nguyên không tái sinh và tái sinh​ 3. Tác động của con người và hậu quả của nó đối với sinh quyển​ 4. Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững​ ​ Phần III : CƠ SỞ DI TRUYỀN HỌC​ Chương I : CƠ SỞ PHÂN TỬ CỦA HIỆN TƯỢNG DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ​ I. Cấu trúc, cơ chế tổng hợp, tính đặc trưng và chức năng của ADN​ 1. Cấu trúc của ADN​ 2. Cơ chế và ý nghĩa tổng hợp ADN​ 3. Tính đặc trưng của phân tử ADN​ 4. Chức năng cơ bản của ADN​ II. Cấu trúc và cơ chế tổng hợp của ARN. Ý nghĩa của sự tổng hợp ARN. Chức năng của các loại ARN​ 1. Cấu trúc ARN​ 2. Cơ chế tổng hợp mARN​ 3. Ý nghĩa của sự tổng hợp ARN​ 4. Chức năng của các loại ARN​ III. Mã di truyền. Đặc điểm của mã di truyền​ 1. Khái niệm mã bộ ba​ 2. Mã di truyền là mã bộ ba​ 3. Những đặc điểm cơ bản của mã di truyền​ IV. Cấu trúc, cơ chế tổng hợp, chức năng của prôtêin, tính đặc trưng và đa dạng của prôtêin​ 1. Cấu trúc prôtêin​ 2. Cơ chế tổng hợp​ 3. Chức năng của prôtêin​ 4. Tính đặc trưng và tính đa dạng của prôtêin​ V. Mô hình điều hoà sinh tổng hợp prôtêin của gen, ý nghĩa của sự điều hoà sinh tổng hợp prôtêin​ 1. Cơ chế điều hoà ở sinh vật trước nhân​ 2. Cơ chế điều hoà ở sinh vật có nhân​ VI. Đột biến gen​ 1. Khái niệm​ 2. Nguyên nhân và cơ chế​ 3. Hậu quả của đột biến gen​ 4. Sự biểu hiện của đột biến gen​ VII. Các công thức tổng quát được sử dụng để giải bài tập​ 1. Công thức xác định mối liên quan về số lượng các loại nucleotit trong ADN, ARN​ 2. Công thức xác định mối liên quan về % các đơn phân trong ADN với ARN​ 3. Các công thức tính chiều dài của gen cấu trúc (LG) khi biết các yếu tố tạo nên gen, ARN, prôtêin​ 4. Các công thức tính số lượng nuclêôtit mỗi loại cần cung cấp sau k đợt tái bản của gen​ 5. Các công thức tính vận tốc trượt của ribôxôm​ ​ Chương II : CƠ SỞ TẾ BÀO HỌC CỦA HIỆN TƯỢNG DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ​ I. Tế bào la` đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể sinh vật​ 1. Tế bào la` đơn vị cấu trúc cơ bản của cơ thể sinh vật​ 2. Tế bào la` đơn vị chức năng của cơ thể sống​ II. Khái niệm NST. Cấu trúc bình thường của NST. Tính đặc trưng của NST​ 1. Khái niệm NST​ 2. Cấu trúc của NST​ 3. Tính đặc trưng của NST​ III. Cơ chế hình thành các dạng tế bào n, 2n, 3n, 4n từ dạng tế bào 2n​ 1. Cơ thể hình thành dạng tế bào n​ 2. Cơ thể hình thành dạng tế bào 2n​ 3. Cơ thể hình thành dạng tế bào 3n, 4n​ IV. Ý nghĩa sinh học và mối liên quan giữa nguyên phân, giảm phân, thụ tinh​ 1. Ý nghĩa sinh học của nguyên phân, giảm phân và thụ tinh​ 2. Mối liên quan giữa nguyên phân, giảm phân và thụ tinh trong quá trình truyền đạt thông tin di truyền​ V. Các đặc tính cơ bản của NST mà có thể được coi là cơ sở vật chất của di truyền ở cấp độ tế bào​ VI. Đột biến cấu trúc NST​ 1. Khái niệm​ 2. Nguyên nhân​ 3. Cơ chế và hậu quả​ VII. Đột biến số lượng NST​ 1. Khái niệm​ 2. Thể dị bội​ 3. Thể đa bội​ VIII. Các công thức tổng quát được sử dụng để giải bài tập​ 1. Số lượng NST đơn mới cung cấp cho nguyên phân.​ 2. Số lượng thoi tơ vô sắc được hình thành (hoặc bị phá huỷ) để tạo ra các tế bào con sau k đợt nguyên phân​ 3. Số lượng NST đơn môi trường cung cấp cho 2k tế bào sinh tinh hoặc sinh trứng qua giảm phân để tạo ra tinh trùng hoặc trứng​ 4. Số lượng thoi tơ vô sắc hình thành (hoặc phá huỷ) để cho 2k tế bào sinh dục thực hiện giảm phân​ 5. Số tinh trùng hình thành khi kết thúc giảm phân của 2k tế bào sinh tinh trùng​ 6. Số lượng trứng hình thành khi kết thúc giảm phân của 2k tế bào sinh trứng là​ 7. Số loại trứng (hoặc số loại tinh trùng) tạo ra khác nhau về nguồn gốc NST​ 8. Số cách sắp xếp NST ở kỳ giữa I của giảm phân​ 9. Số loại giao tử tạo ra khi có trao đổi đoạn​ 10. Số loại giao tử thực tế được tạo ra từ một tế bào sinh tinh hoặc một tế bào sinh trứng​ 11. Số loại giao tử chứa các NST có nguồn gốc từ cha hoặc từ mẹ​ 12. Số loại hợp tử được di truyền a NST từ ông nội có trong giao tử cha: đó là số kiểu tổ hợp giữa các giao tử của cha chứa a NST của ông nội với tất cả các loại giao tử của mẹ​ 13. Số loại hợp tử di truyền b NST từ bà ngoại là số kiểu hợp tử giữa các loại giao tử của mẹ chứa b NST của bà ngoại với tất cả các loại giao tử của bố​ 14. Số loại hợp tử di truyền a NST từ ông nội và b NST từ bà ngoại​ 15. Số lượng tế bào con đơn bội được tạo ra sau giảm phân​ ​ Chương III : TÍNH QUY LUẬT CỦA HIỆN TƯỢNG DI TRUYỀN​ I. Những điểm mới trong phương pháp nghiên cứu di truyền của Menđen​ 1. Chọn đối tượng nghiên cứu có nhiều thuận lợi​ 2. Đề xuất phương pháp phân tích cơ thể lai gồm 4 nội dung cơ bản​ II. Các khái niệm cơ bản ​ 1. Tính trạng​ 2. Cặp gen tương ứng​ 3. Alen​ 4. Gen alen​ 5. Kiểu gen​ 6. Kiểu hình​ 7. Giống thuần chủng​ 8. Gen không alen​ 9. Tính trạng trội​ 10. Tính trạng lặn​ 11. Lai phân tích​ 12. Di truyền độc lập​ 13. Liên kết gen​ 14. Nhóm liên kết gen​ 15. NST giới tính​ 16. Sự di truyền giới tính​ 17. Sự di truyền liên kết giới tính​ 18. Giao tử thuần khiết​ 19. Bản đồ di truyền​ III. Các phép lai được sử dụng để tìm ra các định luật di truyền. ​ 1. Lai thuận nghịch​ 2. Lai phân tích​ 3. Phân tích kết qủa phân li kiểu hình ở F2​ IV. Các định luật di truyền một tính trạng ​ 1. Định luật tính trội​ 2. Định luật phân li ở F2​ 3. Định luật trội trung gian​ 4. Định luật tương tác của nhiều gen quy định tính trạng​ 5. Di truyền đồng trội​ 6. Di truyền giới tính​ 7. Di truyền liên kết giới tính​ V. Các định luật di truyền nhiều tính trạng ​ 1. Định luật di truyền độc lập​ 2. Những cống hiến và những hạn chế cơ bản của Menđen trong nhận thức di truyền và các tính trạng​ 3. Định luật di truyền liên kết​ 4. Di truyền liên kết không hoàn toàn​ 5. Di truyền một gen chi phối nhiều tính trạng​ 6. Những cống hiến cơ bản của Moocgan trong nghiên cứu di truyền​ 7. Di truyền tế bào chất​ VI. Di truyền học phát triển cá thể ​ 1. Khái niệm phát triển cá thể​ 2. Mối quan hệ giữa kiểu gen - môi trường - kiểu hình​ 3. Thường biến và mức phản ứng​ 4. Ý nghĩa của việc nghiên cứu thường biến và mức phản ứng​ VII. Qui luật di truyền học người ​ 1. Những khó khăn trong nghiên cứu di truyền học người​ 2. Các phương pháp nghiên cứu di truyền học người​ 3. Di truyền y học tư vấn​ 4. Các biện pháp nhằm bảo vệ tương lai di truyền của loài người​ 5. Các phương pháp chẩn đoán các bệnh tật di truyền​ 6. Các bệnh tật di truyền, cơ chế di truyền dị tật bẩm sinh Phenilketonuria​ VIII. Di truyền học quần thể ​ 1. Cấu trúc di truyền quần thể​ 2. Trạng thái cân bằng của quần thể giao phối​ 3. Quần thể, quần thể tự phối và quần thể giao phối​ 4. Xu hướng cân bằng thành phần các kiểu gen trong một quần thể giao phối​ IX. Các công thức tổng quát được sử dụng để giải bài tập ​ 1. Xây dựng các công thức xác định tần số trao đổi chéo​ 2. Cách thiết lập các công thức để giải bài tập trong di truyền quần thể​ ​ Chương IV : ỨNG DỤNG DI TRUYỀN VÀO CHỌN GIỐNG​ I. Khái niệm về giống​ II. Các phương pháp chọn giống​ 1. Kĩ thuật di truyền​ 2. Ứng dụng​ 3. Phương pháp gây đột biến nhân tạo​ 4. Các phương pháp lai​ 5. Các phương pháp chọn lọc​ ​ Phần IV : SỰ TIẾN HOÁ CỦA SINH GIỚI​ Chương I : SỰ PHÁT SINH SỰ SỐNG​ I. Bản chất sự sống​ 1. Cơ sở vật chất chủ yếu của sự sống​ 2. Những dấu hiệu đặc trưng của sự sống​ II. Sự phát sinh sự sống​ III. Sự phát triển của sinh vật ​ 1. Hoá thạch​ 2. Sự phát triển của sinh vật​ ​ Chương II : NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ TIẾN HOÁ​ I. Thuyết tiến hoá cổ điển​ 1. Thuyết tiến hoá của Lamac​ 2. Học thuyết tiến hoá của S.R.Đacuyn​ II. Thuyết tiến hoá hiện đại​ 1. Thuyết tiến hoá tổng hợp​ 2. Thuyết tiến hoá bằng các đột biến trung tính​ III. Các nhân tố tiến hoá ​ 1. Quá trình đột biến​ 2. Quá trình giao phối​ 3. Quá trình CLTN​ 4. Các cơ chế cách li​ IV. Sự hình thành các đặc điểm thích nghi​ 1. Hình thức thích nghi​ 2. Quá trình hình thành đặc điểm thích nghi​ 3. Tính hợp lý tương đối của đặc điểm thích nghi​ V. Loài, tiêu chuẩn phân biệt loài, cấu trúc và sự hình thành loài​ 1. Khái niệm​ 2. Tiêu chuẩn để phân biệt các loài thân thuộc​ 3. Cấu trúc loài​ 4. Sự hình thành loài​ VI. Nguồn gốc chung và chiều hướng tiến hoá của sinh giới​ 1. Phân li tính trạng và sự hình thành các nhóm phân loại​ 2. Đồng quy tính trạng​ 3. Chiều hướng tiến hoá​ VII. Sự phát sinh loài người​ 1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người​ 2. Điểm giống nhau và khác nhau giữa người và vượn người​ 3. Các giai đoạn chính phát sinh loài người​ 4. Các nhân tố chi phối quá trình phát sinh loài người​ 5. Vai trò của các nhân tố sinh học và các nhân tố xã hội​